"Halka" ma 150 lat
1 stycznia minęło 150 lat od warszawskiej premiery najsłynniejszej polskiej opery - "Halki" Stanisława Moniuszki. Z tej okazji na 4 stycznia stołeczna Opera Narodowa przygotowała galowe przedstawienie "Halki" z udziałem solistów wszystkich polskich teatrów operowych - podaje PAP.
1 stycznia 1858 roku, na scenie Teatru Wielkiego w Warszawie odbyła się premiera "Halki" w pełnej czteroaktowej wersji. Sukces, jakim zakończyło się pierwsze przedstawienie, przeszedł najśmielsze oczekiwania jej twórcy Stanisława Moniuszki, który przez blisko dziesięć lat zabiegał o wystawienie swojej opery na stołecznej scenie.
"Halka" rozgrywa się na Podhalu pod koniec XVIII wieku. Główna bohaterka to wiejska dziewczyna uwiedziona przez bogatego panicza Janusza. Halka zjawia się na jego ślubie, zamierza podpalić kościół, ale rezygnuje z tej myśli. Zostawia swoje dziecko w przydrożnej kapliczce i popełnia samobójstwo rzucając się do rzeki. Z "Halki" pochodzą tak znane arie jak "Jako od wichru krzew połamany" i "Gdyby rannym słonkiem" Halki czy "Szumią jodły na gór szczycie" Jontka.
Libretto opery napisał Włodzimierz Wolski, autor m.in. poematu "Halszka". Podobno zdenerwowany przedłużającymi się pracami nad librettem Moniuszko zaprosił Wolskiego do siebie do domu, posadził przy stole, dał papier i atrament a także dzban wina i zamknął drzwi na klucz zapowiadając, że otworzy je dopiero wówczas, gdy libretto będzie ukończone.
Premiera warszawska w 1858 roku była uwieńczeniem starań, jakie Moniuszko podejmował o wystawienie swojej opery przez 10 lat. Prapremiera "Halki" w pierwotnej, dwuaktowej wersji odbyła się dziesięć lat wcześniej - 1 stycznia 1848 roku w Wilnie. Moniuszko usiłował zainteresować dyrekcję stołecznego Teatru Wielkiego swoją operą ale napotykał trudności. Temat opery - historia nieślubnego romansu chłopki i szlachcica - uchodził za drażliwy a nawet gorszący. "Halka" przeleżała przez kilka lat w archiwach Teatru Wielkiego.
W tym czasie "Halka" rozrosła się z dwóch do czterech aktów. To właśnie w tym czasie powstały: aria Halki "Gdyby rannym słonkiem", aria - dumka Jontka "Szumią jodły na gór szczycie", tańce góralskie i mazur - dzisiaj najbardziej znane fragmenty opery.
Zmienił się też Jontek, który w dwuaktowej wersji wileńskiej śpiewał barytonem, a w warszawskiej przeszedł na głos tenorowy.
Data premiery - 1 stycznia 1858 roku - uważana jest za datę otwierającą nową epokę w historii polskiej opery. Premiera okazała się być wielkim sukcesem. Z dnia na dzień rosło powodzenie "Halki", brakowało biletów, a teatr każdego wieczoru był szczelnie wypełniony. Na koniec roku odnotowano 35 przedstawień - takim powodzeniem nie cieszyła się w Warszawie jeszcze żadna opera.
Pół roku po warszawskiej premierze "Halki" Moniuszko przeniósł się z Wilna do Warszawy i otrzymał stanowisko dyrygenta Teatru Wielkiego, później również dyrektora tej sceny, co pozwoliło mu na przygotowanie na jego scenie prapremiery każdej jego następnej opery: "Flis" - wrzesień 1858, "Straszny dwór" - wrzesień 1865, "Paria" - grudzień 1869.
Żadna opera wystawiona na polskich scenach nie zyskała nigdy takiej popularności, jak Moniuszkowska "Halka". Szacuje się, że tylko na scenie warszawskiego Teatru Wielkiego wystawiono ją około 2000 razy. Najsławniejsze kreacje w roku tytułowej stworzyły Janina Korolewicz-Waydowa, Maria Mokrzycka, Antonina Kawecka, Alicja Dankowska, Maria Fołtyn, Barbara Zagórzanka.
"Halka" trafiła też na zagraniczne sceny; była wystawiana nawet na tak egzotycznych scenach jak Hawana czy Osaka.
Na zdjęciu: "Halka", reż. Maria Fołtyn, Teatr Wielki-Opera Narodowa, 1995 r.
