Artykuły

Z inicjatywy Cricoteki wydano na DVD znakomite filmy Andrzeja Sapiji, ukazujące dokonania Kantora. Zestaw składa się z pięciu stylowo opakowanych krążków.

Choć wciąż wymieniany przez krajowych i zagranicznych artystów jako źródło inspiracji i zajmujący czołowe miejsce w panteonie XX-wiecznych twórców, w 17 lat od śmierci (które właśnie minęły 8 grudnia) Tadeusz Kantor właściwie nie funkcjonuje w społecznej świadomości. Jednym z powodów jest brak promocji - wciąż nie powstało muzeum mu poświęcone; Ośrodek Dokumentacji Sztuki Kantora, Cricoteka nieustannie boryka się z problemami finansowymi, kwestie praw autorskich są niezwykle zawikłane.

Tym cenniejsza jest inicjatywa Cricoteki, by wydać na DVD znakomite filmy Andrzeja Sapiji, ukazujące dokonania Kantora. Zestaw składa się z pięciu stylowo opakowanych krążków. Wydawcy w pełni wykorzystali możliwości, jakie daje nowoczesna technologia: każda płyta ma przejrzyste menu, napisy w języku angielskim, liczne dodatki: kalendarium życia i twórczości artysty, bibliografię, tournees spektakli, wybór rysunków, fotografii, tekstów Kantora powiązanych z materiałami filmowymi, stanowiącymi główną zawartość krążka.

Choć DVD pomyślane i wydane zostały jako autonomiczne całości, warto zapoznać się z całym kompletem. Obejrzane jeden po drugim, płyty składają się na zadziwiająco żywy i pełen obraz Tadeusza Kantora jako twórcy i człowieka.

Płyta pierwsza zawiera film dokumentalny "Kantor", w którym artysta (pokazany zarówno poprzez materiały archiwalne, jak i rozmowy nagrane podczas prób do spektaklu "Niech sczezną artyści") opowiada o swoich powikłanych losach osobistych i zawodowych.

Płyta druga to zapis cricotageu "Gdzie są niegdysiejsze śniegi..." i dokumenty: "Manekiny Tadeusza Kantora" oraz "Istnieje tylko to, co się widzi", ukazujące przede wszystkim twórczość plastyczną autora "Ambalażu Hołdu Pruskiego".

Płyta trzecia to rejestracja wzruszającego pokazu spektaklu "Wielopole, Wielopole", który odbył się w 1983 r. w miejscu urodzenia artysty. Czwarta - to zapis powstawania spektaklu "Nigdy tu już nie powrócę"; piąta dokumentuje przerwaną przez śmierć pracę nad "Dziś są moje urodziny"

Oglądając, odnosi się wrażenie obcowania nie z zamkniętym i spetryfikowanym dziełem sztuki, ale ze zmiennym żywiołem, który nieustannie pobudza wyobraźnię odbiorcy, wywołuje emocje, zmusza do stawiania trudnych pytań. Kantor jest tu nieustannie obecny - ruchliwy, całkowicie oddany tworzeniu, uwikłany w spory z zespołem i swoją wizją, nieustannie podważający sensy dzieła i podający w wątpliwość własny status ontologiczny: reżysera? demiurga? postaci scenicznej? widma?

Dziś jego postawa - artysty wiecznie poszukującego i autentycznie cierpiącego, ponieważ ideał zawsze pozostaje nieuchwytny - robi być może jeszcze większe wrażenie niż dawniej.

"Moja rzeczywistość najniższej rangi jest zrobiona ze szlachetnej materii: mogę pokazywać postrzępione i zakurzone stroje, ale zdarza się, że nad jedną dziurą pracuję przez kilka dni - mówił. - Piękno pozostaje pięknem. A piękno jest także śmiercią". Czas potwierdził prawdziwość tych słów: wyraźnie widać, że "uboga" sztuka narodziła się z najszlachetniejszej materii, a ciągłe zmagania Kantora ze śmiercią, rozpaczliwie wydzierającego fragmenty swojego i cudzego życia z otchłani niepamięci, zadecydowały o nieśmiertelności tej twórczości. Nie przestając być zadziwiająco awangardową i wymagającą, należy już do absolutnej klasyki. Chociażby dlatego warto mieć na półce ten zestaw - zwłaszcza, że cena płyt jest bardzo przystępna.

Na razie kolekcja dostępna jest w siedzibie Cricoteki oraz za pośrednictwem internetowej księgarni Ośrodka. Na przyszły rok planowane jest wydanie telewizyjnych rejestracji najważniejszych spektakli Kantora, a także wywiadów i zagranicznych filmów dokumentalnych poświęconych artyście.

Dokumentacja filmowa twórczości Tadeusza Kantora w reż. Andrzeja Sapiji, 5 DVD, wyd: Cricoteka, Instytucja Kultury Województwa Małopolskiego oraz TVP.