Artykuły

W Teatrze Narodowym trwają próby spektaklu "Opowiadania dla dzieci" według Singera. Reżyseruje Piotr Cieplak. Premiera - 15 grudnia.

Piotr Cieplak już na pierwszej próbie, powołując się na słowa Singera, mówił aktorom: "Literatura piękna dla dorosłych rozpadła się na kawałki, a książki dla dzieci będą jeszcze długo ostatnią skarbnicą ciekawej fabuły, logiki, wiary w rodzinę, w Boga, w prawdziwy humanizm".

- To motto naszego spektaklu - wyjaśnia reżyser. - Stary, mądry Żyd opowiada o przemijaniu, życiu wiecznym, marności nad marnościami... Wchodzimy na szczyty filozofii. A jego słowa przy swej prostocie, a może właśnie dzięki niej, są ważne i zrozumiałe zarówno dla dorosłych, jak i dzieci. Bo z całą pewnością robię przedstawienie dla dzieci. Nie mylę adresatów. Ale zarazem mam poczucie, że spektakl całkowicie wypełnia moje zainteresowania literackie i kontynuuje moją podróż z Eklezjastą.

W scenariuszu wykorzystał osiem opowiadań wydanych w tomie "Opowiadania dla dzieci" Isaaca Bashevisa Singera, bardzo różnych, kierując się zasadą kontrastów. Przewodnikiem będzie profesor Szlemiel (w języku jidysz oznacza niedorajda). - Jest roztargniony, zapomniał swojego adresu, zapomniał nawet, że dzisiaj są jego urodziny - opowiada Piotr Cieplak. - Na szczęście po drodze spotyka drugiego takiego samego niedorajdę jak on - psa. Razem odbywają podróż dookoła świata. Zaczynają w Nowym Jorku i kończą też w Nowym Jorku. Ale wracają bogatsi o te wszystkie rzeczy, które na ogół w życiu pomijamy, nie traktujemy poważnie, machamy na nie ręką.

Reżyser mówi, że nie zamierza na siłę odtwarzać świata małych żydowskich miasteczek. Nie czuje się do tego uprawniony. Sam zna go jedynie ze starych fotografii i filmów. - Chodzi mi raczej o to, aby uchwycić tę nutę nostalgii tkwiącą w detalach: w starej bańce od mleka, w koszyku z wikliny - wyjaśnia. - Inna sprawa, że ten spektakl będzie mieszaniną kultur i czasów. Mamy Nowy Jork i jarmark w żydowskim miasteczku, i współczesną Polskę. Bo do miasteczka przyjedzie kino i pokaże dzieciom film - kilkuminutowy reportaż ze współczesnej Warszawy.

Droga przez błędy

Kamilla Baar po raz pierwszy gra w spektaklu dla dzieci i jest bardzo ciekawa ich reakcji. - A na próbach często sama stawałam się dzieckiem - mówi aktorka. - Singer napisał swoje bajki oczywiście nie tylko dla najmłodszych. Ich mądrość jest uniwersalna, a historie, mamy nadzieję, będą bliskie widzom w każdym wieku.

W bajkach, które pamięta z dzieciństwa, bohaterowie często dzielili się na tych dobrych i tych złych. - Relacje między postaciami były kontrastowe, tak że jasno mogłam poczuć, który charakter jest dobry, a który nie - opowiada Kamilla Baar. - U Singera mam wrażenie, że ten rysunek jest wnikliwszy. Ktoś, kto pozornie wydaje się głupi, jest bardzo mądry, a ktoś wybitnie roztargniony, zwyczajnie nadwrażliwy. To mi się w tych bajkach podoba i stanowi dla mnie istotę ich wyjątkowości: droga przez błędy, którą musimy odbyć, żeby dowiedzieć się, kim jesteśmy i po co żyjemy.

Zwolnić, nie gnać tak

Leszek Zduń teatrem dla dzieci interesuje się od dawna. - Bardzo lubię grać dla dzieci. Tę pracę trzeba traktować dosyć szczególnie. Nieco inna niż w teatrze dla dorosłych jest percepcja odbiorców. Przekonał się o tym, kiedy sam przygotował spektakl dla dzieci "Mikołajowa przygoda w teatrze" grany w Teatrze Narodowym na scenie przy Wierzbowej w zeszłym roku. - "Opowiadania dla dzieci" to oczywiście zupełnie inny materiał - przyznaje Leszek Zduń. - Piotr Cieplak wyczarował fantastyczny teatralny świat. Różne miejsca akcji, zmienne nastroje, niezliczona ilość barwnych postaci. Przy tym wszystkim, mam wrażenie, że nie traci się prostoty przekazu. Dzieci posiadają niezwykły dar "czystego odbioru" . Trzeba umiejętnie wyważyć proporcje między treścią, a formą. Myślę, że jesteśmy na dobrej drodze. Jak będzie w rzeczywistości? Ocenią ci, którzy potrafią być uroczo bezwzględni. Co może ich zaczarować? Mądrość. Urok pracy nad spektaklem dla dzieci tkwi w tym, że opowiada się o pięknych uczuciach i ważnych sprawach bez zbędnego udziwniania, chwytania się prawą ręką za lewe ucho.

Potwierdza to Piotr Cieplak: - Kiedy robię przedstawienie dla dzieci, mogę mówić szczerze, że miłość rodziców do dzieci jest piękna i warta każdego wysiłku, że świat jest tajemniczy, a nici naszego życia są splątane i wciąż nie wiemy, za które trzeba pociągnąć... Mówię to wszystko bez obawy, że zostanę posądzony o ckliwość i sentymentalizm. Robienie spektaklu dla dzieci uwalnia mnie od gry, którą muszę stosować w spektaklach dla dorosłych.

Reżyser zaznacza też, że swoim spektaklem nie zamierza ścigać się z kreskówkami czy filmowymi hitami. - Nie będzie miał zawrotnego tempa akcji. Przeciwnie, chodzi o to, żeby zatrzymywać czas. Zwolnić, nie gnać tak. Jest to największe przedstawienie, jeśli chodzi o obsadę, jakie kiedykolwiek robiłem - dodaje. - Gra 23 aktorów: dorośli i dzieci. To skomplikowane przedsięwzięcie, ale zabawa jest fantastyczna, Singer nas wszystkich zaczarował. Chciałbym bardzo, aby aura naszych prób przeniosła się na spektakl.

Isaac Bashevis Singer: "Opowiadania dla dzieci" w przekładzie Andrzeja Polkowskiego, reżyseria - Piotr Cieplak, scenografia - Andrzej Witkowski, muzyka - Kormorany, ruch sceniczny - Leszek Bzdyl, występują m.in.: Kamilla Baar, Andrzej Blumenfeld, Bartłomiej Bobrowski, Arkadiusz Janiczek, Waldemar Kownacki, Joanna Kwiatkowska-Zduń, Grzegorz Małecki, Wojciech Solarz, Krzysztof Stelmaszyk, Krzysztof Wakuliński, Leszek Zduń

Premiera 15 grudnia w Teatrze Narodowym.