Artykuły

130 lat temu urodził się Karol Hubert Rostworowski, polski dramaturg i poeta. W okresie międzywojennym zdobył sobie opinię koryfeusza teatru katolickiego, nazywano go także chrześcijańskim Sofoklesem.

Urodził się 3 listopada 1877 r. w Rybnej koło Krakowa w rodzinie ziemiańskiej. W 1888 r. rozpoczął naukę w Gimnazjum św. Anny w Krakowie, przerywając ją w 1894 roku. Do 1898 r. uczył się w Krajowej Średniej Szkole Rolniczej w Czernichowie koło Krakowa, a następnie studiował rolnictwo na uniwersytecie w Halle. W 1901 r. rozpoczął naukę gry na fortepianie oraz kompozycji w konserwatorium w Lipsku. Sześć lat później wyjechał do Berlina studiować filozofię, a następnie podróżował po Europie. Do kraju powrócił w 1908 r. i zamieszkał w majątku krewnych w Czarkowach nad Nidą. Po wybuchu I wojny światowej przeniósł się do Krakowa, gdzie po kilku latach rozpoczął współpracę z "Głosem Narodu".

Rostworowski był działaczem politycznym, należał do Ligi Narodowej, Obozu Wielkiej Polski i Stronnictwa Narodowego. Był prezesem Związku Zawodowego Literatów Polskich, Związku Inteligencji Polskiej i Towarzystwa Obrony Ziem Wschodnich. W 1932 r. otrzymał państwową nagrodę literacką za "Niespodziankę", która była uważana za jedno z jego największych osiągnięć. W 1933 r. powołany do Polskiej Akademii Literatury, wystąpił z niej w 1937 r., solidaryzując się z ks. kard. Adamem Sapiehą w konflikcie w sprawie przeniesienia zwłok Józefa Piłsudskiego do Krypty Srebrnych Dzwonów na Wawelu. Po ostatniej wojnie przez długi czas wyklinano go bądź milczano na jego temat z tego powodu, iż był arystokratą, prawicowcem i katolikiem. Zmarł 4 lutego 1938 r. w Krakowie i został pochowany na cmentarzu na Salwatorze. Czystość moralna i całkowite oddanie się sprawom Kościoła zjednały mu przychylność Krakowa. Podczas jego pogrzebu biły dzwony we wszystkich krakowskich kościołach.

Był niekwestionowanym pierwszym dramaturgiem II Rzeczypospolitej. W swoich utworach sięgał zawsze głębi zagadnień etycznych i poszukiwał ich rozwiązań w duchu poglądów chrześcijańskich. Był świetnym obserwatorem życia, czemu nieraz dawał wyraz w swoich utworach pisanych zawsze z pasją realisty. Należał do twórców odznaczających się silną wiarą i odpowiedzialnością za słowo i przykładem życia. Jego pierwszym dramatem była sztuka "Pod górą" napisana w 1910 r., natomiast jako poeta zadebiutował tomikiem poezji "Tandeta", wydanym w 1911 roku. Sławę przyniosła mu sztuka "Judasz z Kariothu", odwołująca się do Nowego Testamentu, wystawiona w Krakowie w 1913 r. z wybitną tytułową rolą Ludwika Solskiego. Jest to dramat o tragedii Judasza - studium o człowieku małym i interesownym. Dramaturga interesuje tutaj nie tyle sam akt zdrady, ile raczej jej przyczyny. Sztuka ta łączy elementy psychologicznego dramatu charakterów z formami misteryjno-moralitetowymi.

Szeroko komentowany był również jego dramat historyczno-psychologiczny "Kajus Cezar Kaligula" z 1917 r., będący wybitnym studium tyranii oraz dekadencji. Rostworowski dał wyraz swym konserwatywnym i antyrewolucyjnym poglądom również w wielu artykułach i szkicach literackich oraz ekspresjonistycznym moralitecie "Miłosierdzie" (1920), grotesce "Straszne dzieci" (1922), "Zmartwychwstaniu" (1923) oraz nawiązującym do współczesności "Antychryście" (1925). Rewolucyjne złudzenia rozwiewał też w opublikowanym w 1930 r. "Czerwonym marszu", dramacie o rewolucji francuskiej. Lesław Eustachiewicz w "Literaturze polskiej XX wieku" podkreśla, że "Podstawową ideą dramaturgii Rostworowskiego, której wariantami są poszczególne rozwiązania problemów społecznych i psychologicznych, jest przeświadczenie o tragicznym konflikcie między moralnym ładem wszechświata ustanowionym przez Boga a skażoną naturą ludzką. Twórczość Rostworowskiego wywodziła się z modernistycznego symbolizmu i naturalizmu, wiele cech łączy ją z ekspresjonizmem. Dzięki kunsztowi konstrukcji scenicznej, znakomitej retoryce dramatycznej Rostworowski uważany był współcześnie przez wielu za najwybitniejszego dramaturga swoich czasów. Był pierwowzorem postaci Huberta z dramatu Karola Wojtyły 'Brat naszego Boga'".