Artykuły

Gdańsk szykuje wielką fetę na październikowe obchody 80-lecia autora "Blaszanego bębenka".

Grass przyjedzie do Gdańska 4 października, by wziąć udział w polskiej promocji "Przy obieraniu cebuli". Rok temu niemieckie wydanie tej autobiografii wywołało wiele emocji. Gazety szeroko komentowały dokonane przez Grassa wyznanie winy. W książce prozaik przyznał się, że pod koniec wojny został zmobilizowany do Waffen SS, ale -pisał - nie oddał nawet strzału. Ciążącego mu epizodu nie wymazał z pamięci. Dopiero z wiekiem znalazł odpowiednią literacką formę, by o nim opowiedzieć.

Kilka miesięcy w mundurze

- Dotąd autobiograficznych wzmianek wyszukiwaliśmy w powieściach i publicystyce Grassa - powiedział "Rz" Sławomir Błaut, tłumacz i przyjaciel noblisty. - Teraz możemy prześledzić proces jego dojrzewania do roli pisarza, rzeźbiarza i obywatela komentującego politykę. Faktycznie, późno przyznał się do służby w Waffen SS, ale ludzie nie z każdą sprawą odkrywają się przed wszystkimi. Czasami wstydzimy się czegoś i... milczymy. To skaza na życiorysie Grassa, ale oceniając go, pamiętajmy, że mundur Waffen SS nosił kilka miesięcy, a działalność na rzecz praw człowieka prowadził przez kilkadziesiąt lat. Poza tym pozostaje jego literatura i bogactwo wartości, którym służy.

Autobiografia rozpoczyna się pierwszego września 1939 r. i doprowadzona została do wydania "Blaszanego bębenka", przez krytykę uznanego za kamień milowy w dziejach literatury.

- Każda książka Grassa stanowiła dla mnie jako tłumacza nowe doświadczenie i niosła nowe trudności - wyjaśnia Błaut. - Nie inaczej było w przypadku "Przy obieraniu cebuli". Jeśli idzie o metaforykę i stylistykę, autobiografia jest pokrewna "Blaszanemu bębenkowi".

Książka będzie promowana podczas wieczoru w restauracji Turbot w piwnicach ratusza na Korzennej, gdzie znajduje się siedziba Stowarzyszenia Güntera Grassa. Miejsce wybrano nieprzypadkowo - pisarz jest smakoszem.

- Zaplanowaliśmy kolejną odsłonę teatru gotowania - zdradza szef Turbota Maciej Kraiński. - Ponieważ mamy jesień, w menu znajdą się grzyby. W "Blaszanym bębenku" Matzerath przyrządzał jajecznicę z kurkami, a we "Wróżbach kumaka" znajdziemy przepis na duszone prawdziwki.

Jazz dla noblisty

Do księgarń trafi przewodnik "Gdańsk według Güntera Grassa" przygotowany przez Mieczysława Abramowicza, kronikarza przeszłości miasta. W archiwach odszukał akt urodzenia pisarza i zamieszczone w prasie życzenia dla państwa Grass z powodu przyjścia na świat syna Güntera.

- Zaproponowałem cztery spacery po śródmieściu, Wrzeszczu, Oliwie i Brzeźnie - mówi Abramowicz. - Czytelnika oprowadzam śladami pisarza i jego bohaterów. W narrację wplotłem cytaty z gdańskiej trylogii oraz z "Wróżb kumaka", "Turbota" i "Z pamiętnika ślimaka".

W literackim przewodniku nie udało się wykorzystać wszystkich wiadomości, jakie zgromadził Mieczysław Abramowicz. Stąd pomysł stworzenia słuchowiska - nada je w czterech odcinkach Radio Gdańsk.

Wydarzeniem może się okazać koncert, jaki w kościele Świętego Jana da saksofonista Mikołaj Trzaska, znany m.in. ze współpracy z Andrzejem Stasiukiem i Jurijem Andruchowyczem.

- Do projektu zaprosiłem improwizujących muzyków jazzowych i klasycznych - wyjaśnia Trzaska. - Pojawią się więc m.in. wspaniały puzonista Johannes Bauer, a także perkusista i trębacz grupy Pink Freud.

Oprawę plastyczną stworzą Piotr Wyrzykowski i Robert Rumas.

- Wszyscy jesteśmy gdańszczanami, stąd nasza fascynacja stworzonym przez Grassa mitem - mówi Trzaska. - Inspirują nas miejsca i przedmioty, bo magiczna podróż, w jaką wyrusza każdy czytelnik tej literatury, zaczyna się od detalu.

Jak go opisać dźwiękiem? - Nie chodzi o banalne zilustrowanie tekstu - odpowiada jazzman. - Postanowiłem wymyślić muzykę z ducha gdańską.

* * *

Premiera "Blaszanego bębenka", wystawa grafik i szabasowa kolacja

Grass rozpocznie swoją wizytę 4 października od debaty z udziałem Richarda von Weizsäckera i Władysława Bartoszewskiego w Bibliotece Głównej Uniwersytetu Gdańskiego. Dzień później pisarz pojawi się w synagodze we Wrzeszczu na szabasowej kolacji. Dzień zamknie koncert jazzowy Mikołaja Trzaski w kościele św. Jana. 6 października w Teatrze Wybrzeże odbędzie się premiera "Blaszanego bębenka" w reżyserii Adama Nalepy. Z okazji osiemdziesięciolecia Grassa otwarte zostaną dwie wystawy grafik. Pierwsza, w Zielonej Bramie, będzie nosiła tytuł "Albrecht Dürer, Günter Grass, Ryszard Stryjec. Między symbolem a rzeczywistością". Na drugiej wyeksponowane zostaną prace, które noblista niedawno podarował miastu Gdańsk.