Artykuły

Pseud. i krypt.: Jan Jarema, (k.w.), K.W., (kw).

Ur. 27 VIII 1894 w Drohobyczu, zm. 13 II 1969 w Londynie.

Poeta, prozaik, eseista, dziennikarz. Recenzent teatralny.

Syn Andrzeja Wirstleina (od 1912: Wierzyńskiego), urzędnika kolejowego, i Felicji z Dunin Wąsowiczów. Absolwent gimnazjum klasycznego w Stryju. Studiował filozofię, literaturę i historię na Uniwersytecie Jagiellońskim i na Uni­wersytecie w Wiedniu. Po I wojnie światowej zamieszkał w Warszawie. W 1919 współpracował z "Pro Arte". Wszedł w krąg literacko-towarzyski tego pisma i kawiarni Pod Picadorem. Wraz z Lechoniem, Tuwimem, Iwaszkiewiczem i Słonimskim zapoczątkował wydawanie pisma i działalność grupy Skamander.

W czasie wojny polsko-rosyjskiej pracował jako oficer do spraw propagandy w Biurze Prasowym Naczelnego Dowództwa. Po demobilizacji i półrocznej nie­obecności w kraju powrócił do Warszawy. W stolicy zajmował się twórczością poetycką i dziennikarstwem. Współpracował z wieloma pismami m.in. z "Wia­domościami Literackimi" i "Ilustrowanym Kurierem Codziennym". Od 1926 do 1930 redagował "Przegląd Sportowy". Od grudnia 1931 ukazywała się redagowa­na przez niego "Kultura". Po jej likwidacji (w maju 1932) podjął się pracy stałego recenzenta teatralnego "Gazety Polskiej". Pełnił tę rolę do wybuchu II wojny światowej. W 1938 wydał we Lwowie wybór recenzji teatralnych pod tytułem "W garderobie duchów. Wrażenia teatralne".

Po wybuchu II wojny światowej znalazł się we Francji. W czerwcu 1941 dotarł do Stanów Zjednoczonych. Prowadził działalność propagandową na rzecz Polski. Od listopada 1941 współredagował "Tygodniowy Przegląd Literacki Koła Pisarzy z Polski". Po zakończeniu wojny pozostał na emigracji. Współpracował z lon­dyńskimi "Wiadomościami" "Dziennikiem Polskim" i "Dziennikiem Żołnierza", z paryską "Kulturą", z nowojorskim "Nowym Światem". W 1965 powrócił do Europy (Rzym, Londyn).

Do 1932 Wierzyński nie pisał o teatrze, choć uczestniczył w życiu teatral­nym. W Warszawie poeta chodził na premiery i poznawał środowisko teatralne od strony towarzyskiej. Przyjaźnił się z Wilamem Horzycą. Solidaryzował się na łamach prasy ze skamandrytami przeciwstawiającymi się teatrowi komercjalne­mu. Widział w teatrze współczesnym przede wszystkim rozrywkę dla widzów o niewybrednym smaku, choć dostrzegał również prawdziwie artystyczne zjawiska, takie jak przedstawienia Teatru im. Bogusławskiego i Leona Schillera. Praca w redakcji "Gazety Polskiej" związała go ściślej z teatrem. W 1935 był członkiem jury konkursu PAL na sztukę teatralną. W 1938 wszedł do komitetu lektury To­warzystwa Młody Teatr. W lutym 1940 został członkiem Rady Teatralnej Teatru Polskiego we Francji. W Stanach Zjednoczonych pisał o przedstawieniach Pol­skiego Teatru Artystów. Po wojnie nie powrócił do uprawiania krytyki teatralnej. Jedynie w tomach "Cygańskim wozem" i "Moja prywatna Ameryka" zamieścił kilka esejów, w których wspomina migawkowo o teatrze. Jeden z esejów poświęcił Horzycy.

Siedmioletnią, intensywną działalność krytycznoteatralną prowadził Wierzyń­ski dla rządowej "Gazety Polskiej". Stosunek poety do teatru zmienił się. Cenił pracę 4 warszawskich teatrów: Narodowego, Kameralnego, Nowego i Ateneum. Chwalił teatr lwowski za dyrekcji Horzycy. W Leonie Schillerze widział odnowi­ciela sztuki teatralnej, poetę-wizjonera, twórcę arcydzieł. Zachwycał się teatrem, kiedy ożywiała go poezja, "swoboda wizyjna", magia; kiedy teatr wkraczał w rejony mistyczne. Dotyczyło to inscenizacji wielkiego repertuaru dramatycznego: sztuk Szekspira, Moliera, Schillera, romantyków polskich, a także Fredry, Wys­piańskiego, Rostworowskiego. Cenił jednak i te spektakle, które były oparte na utworach o mniejszej randze literackiej, lecz funkcjonowały jako konsekwentnie zbudowana, spójna całość dobrze przygotowana przez aktorów. Kryteria ocen Wierzyńskiego nie były jednolite. Zdarzało się, że oceniał przede wszystkim idee, a nie kształt artystyczny dramatu i spektaklu. Jego recenzje i felietony miały charakter luźnych, spontanicznych impresji.

We wstępie do własnego wyboru recenzji z 1938 poeta wypowiedział się o isto­cie sztuki teatralnej i o zadaniach krytyka. Jego poglądy bliskie były młodopolskiej koncepcji teatru-świątyni. W teatrze dokonuje się wciąż od nowa powtarzana tajemnica wcielenia i powołania nowego rodzaju bytu - postaci teatralnych. Widz winien pozwolić "wodzić się duchom po teatrze", poddać się ich magii.

Sam poeta ulegał ich działaniu. Jest to widoczne w rozbudowanych, poe­tyckich recenzjach interpretujących, jakie powstawały po obejrzeniu teatralnych arcydzieł oraz w artykułach wspomnieniowych o aktorach-jubilatach. Nie działo się tak jednak na przedstawieniach mniejszej rangi (kabaretowych i rewiowych). Świadectwem tego są recenzje sprawozdawcze, w których autor wymieniał wy­konawców i kolejne numery, zdawkowo, dowcipnie je charakteryzował i oceniał. Między formą wypowiedzi krytycznej Wierzyńskiego a spektaklem istniała ścisła zależność. Im doskonalszy spektakl i im większe wrażenie wywarł na Wierzyń­skim-widzu, tym bardziej poetycko pisał o nim Wierzyński-recenzent. Nie pisał jednak tylko o przedstawieniach. W felietonach mówił o życiu teatralnym, wystę­pach gościnnych i działalności teatrów.

Krytyk, jego zdaniem, powinien być przewodnikiem oprowadzającym czytel­ników po świecie wykreowanym w teatrze. Sam, popularny i chętnie czytany poeta, zwracał się do szerokiego kręgu odbiorców gazety codziennej, dzieląc się swymi wrażeniami z potencjalną widownią teatrów. Przygotowywał czytelników do wysiłku, zalecał lekturę tekstu przed spektaklem.

Podmiot wypowiedzi krytycznych całkowicie utożsamiał się w recenzjach po­ety z ja autorskim. Były one jawnie subiektywne, gdy dotyczyły arcydzieł. Po­eta-widz intuicyjnie rozpoznawał w dramacie i spektaklu to, co najistotniejsze. Rozpoczynał pisanie na ogół od wrażenia, potem przychodziła refleksja. Łatwiej utrzymywał dystans krytyczny do widowiska, gdy wywarło na nim niekorzys­tne wrażenie. Wtedy rzetelnie argumentował niedostatki dramatu lub spektaklu, drwił.

Kojarzył omawiane przedstawienia z konwencjami teatralnymi, sięgał do bio­grafii dramaturgów, do historii, do malarstwa, do filmu. Najczęściej odwoływał się do literatury i wiedzy historycznoliterackiej. Przedstawienie teatralne, trak­towane jako realizacja dramatu, stawało się niejednokrotnie tylko pretekstem do analizy i interpretacji tekstu dramatycznego. Wierzyński przyglądał się zabiegom adaptacyjnym i funkcjonowaniu słowa w przedstawieniu. Do omówienia wy­bierał tylko niektóre elementy konstrukcji świata przedstawianego, jego zdaniem najważniejsze w przypadku danego tekstu. Zwracał uwagę na logiczność fabu­ły, konsekwentny rozwój akcji, budowanie napięcia dramatycznego, motywację, kształt słowny, szczególnie zaś na postacie i problematykę.

W omówieniu wystawienia próbował oddać wrażenie, jakie czyni spektakl na widzu. Wypunktowywał sceny nieudane oraz zrealizowane najlepiej, wydoby­wając ich charakter, funkcję i znaczenie. Na zasadzie pars pro toto, za pomocą detalu sugerował kształt inscenizacji, nastrój i idee przedstawienia. Skupiał się na wybranym szczególe, tworząc poetycki ekwiwalent obrazu scenicznego.

Na koniec informował o twórcach teatralnych. W zależności od wrażenia, jakie wywarli na nim aktorzy, charakteryzował szczegółowo lub lakonicznie ogólny wyraz postaci i oceniał wykonanie. W większości recenzji ograniczał się do wymie­nienia nazwisk scenografa, kompozytora muzyki, tłumacza i reżysera, ogólniko­wo kwitując ich wkład w przedstawienie. Najbardziej interesowało go aktorstwo. Analizował sztukę aktorską wielkich mistrzów sceny: Karola Adwentowicza, Ste­fana Jaracza, Ludwika Solskiego, Mieczysławy Ćwiklińskiej. Oddawał wrażenie, jakie wywierał aktor samym wejściem na scenę; syntetycznie charakteryzował poszczególne jego role i wskazywał najistotniejsze środki wyrazu, którymi się aktor posługiwał. Fascynowało go także słowo. Zauważał rytm, rym, pauzy, brzmienie głosu aktora, współgranie słowa z mimiką i ich wzajemne pomnażanie znaczeń. Reżyserię oceniał pod kątem spójności i konsekwencji spektaklu, umie­jętności operowania grupami statystów, stopniowania napięcia dramatycznego, budowania nastroju oraz zdolności uruchamiania wyobraźni widza.

Język i styl recenzji Wierzyński dostosowywał do wrażeń wyniesionych z te­atru. Często był to język poetycki, pełen metafor, epitetów silnie zabarwionych emocjonalnie, wykrzyknień, hiperboli. Niekiedy cała recenzja była rozbudowaną metaforą. Poeta nie unikał emfazy, gdy chodziło o oddanie piękna spektaklu: "Wielka sztuka w wielkim teatrze. Jedno z tych przedstawień, o których powstają legendy" - pisał o "Kordianie" w reżyserii Leona Schillera. O miernych spektaklach wypowiadał się rzeczowo lub uciekał się do kpiny i ironii. Wykorzystywał dow­cipne, zaskakujące figury retoryczne, powtórzenia, zdania-refreny. Jego recenzje mają walor literacki.

Wierzyński uprawiał krytykę teatralną przyjąwszy optykę wrażliwego odbior­cy. Intymny, liryczny charakter wypowiedzi krytycznych pozwala wpisać go w nurt krytyki zindywidualizowanej i impresyjnej. Krytyka była dla poety przede wszystkim formą ekspresji wrażeń doznanych podczas spotkań ze sztuką teatralną.

DOKUMENTACJA

I. DRUKI ZWARTE

W garderobie duchów. Wrażenia teatralne, Lwów-Warszawa 1938 [zawiera: p. 8, 10-12, 18, 19, 21, 33, 35-37, 47, 55, 73, 77, 79, 80, 81, 86, 94-96, 102, 103, 105, 107, 108, 116, 117, 120,121, 125-127, 129,142, 170, 173, 174, 176, 203, 216, 218-220, 222, 242, 251, 269, 270, 271, 274, 275, 278, 280, 283, 292, 293, 296-298].

Proza, wybór i posłowie M. Sprusińskiego, Kraków 1981 [zawiera: Mój pierwszy przyjaciel; Spowiedź O'Neilla].

Wrażenia teatralne. Recenzje z lat 1932-1939, oprac. H. i M. Waszkielowie, Warszawa 1987 [zawiera: p. 2-12, 15-17, 19, 22-24, 28, 29, 31-39, 47-50, 52, 54, 55, 63, 65, 69, 73, 76, 80, 88-92, 94-97, 100-103, 105, 107, 113, 116, 117, 121, 123, 125-127, 129, 131, 136, 141, 142, 145, 149, 170, 173, 174, 176, 182-184, 192, 203, 205, 206, 215, 218, 226, 239, 240, 242, 243, 246-248, 251, 252, 257, 260-262, 264, 268, 269-272, 278, 282-284, 286, 291, 292, 294-297, 301, 305, 308, 310, 312, 314-317, 320-322, 329, 331, 333, 334, 336, 338, 339].

Szkice i portrety literackie, Warszawa 1990 [zawiera: p. 26, 98].

II. PUBLIKACJE PRASOWE

2. Wypowiedzi ogólne o teatrze

W "Gazecie Polskiej": 1. Nowe Ateneum ku czci Wyspiańskiego, 1932, nr 347. - 2. Wizyta we Lwowie, 1933, nr 92. - 3. Komedia Francuska w Warszawie, 1936, nr 68. - 4. Występy Cécile Sorel i jej trupy w teatrze Operetka, 1936, nr 254. - 5. Gościnny występ aktorów wiedeńskich, 1937, nr 113. - 6. Warsztat teatralny, 1937, nr 115. - 7. Występ teatru Cricot, 1938, nr 314.

3. O artystach teatru

W "Gazecie Polskiej": 8. Karol Adwentowicz. W 35-lecie działalności aktorskiej, 1934, nr 114. - 9. Kazimierz Junosza-Stępowski. W 25-lecie pracy wielkiego aktora, 1935, nr 60. - 10. Ludwik Solski. W 50-lecie pracy aktorskiej, 1935, nr 97. - 11. Stefan Jaracz. W 30-lecie działalności aktorskiej, 1935, nr 177. - 12. Mieczysława Ćwiklińska. W 30-lecie pracy aktorskiej, 1936, nr 91.

4. Dramaturgia polska

W "Gazecie Polskiej": 13. W. ANCZYC: Kościuszko pod Racławicami, 1933, nr 315. - 14-16. M. BAŁUCKI: Dom otwarty, 1935, nr 293; Grube ryby, 1939, nr 18; Klub kawalerów, 1934 nr 187. - 17-19. J. BLIZIŃSKI: Marcowy kawaler, 1935, nr 275; Pan Damazy, 1935, nr 276; Rozbitki, 1934, nr 300. - 20. A. BUNSCH: Haneczka i duch, 1939, nr 87. - 21-22. M. CHOROMAŃSKI: Człowiek czynu, 1935, nr 122; Zazdrość i medycyna [adapt. M. Szacki], 1937, nr 186; 23. T. CHRZANOWSKI: Japoński rower, 1938, nr 299. - 24-27. A. CWOJDZIŃSKI: Freuda teoria snów, 1937, nr 120; [Polska podziemna, W drodze 1943, nr 10; Tyg. pol. 1943, nr 11]; Temperamenty; 1936, nr 316. - 28. J. CZECHOWICZ: Czasu jutrzennego, 1939, nr 40. - 29. S. DOBRZAŃSKI: Żołnierz królowej Madagaskaru, 1936, nr 340. - 30. S. DONAT: Mała Kitty i wielka polityka, 1937, nr 109.

31-37. A. FREDRO: Mąż i żona, 1939, nr 17; Nowy Don Kiszot, 1936, nr 287; Pan Geldhab, 1936, nr 47; Przyjaciele, 1937, nr 280; Śluby panieńskie, 1936, nr 291; Wielki człowiek do małych interesów, 1935, nr 34; Zemsta, 1933, nr 291. - 38. J. FREDRO: Piosenka wujaszka, 1939, nr 63. - 39. F. GOETEL: Samuel Zborowski, 1939, nr 137. - 40. P. GOJAWICZYŃSKA: Współczesne, 1937, nr 278. - 41. K. GOŁBA: Rekruci, 1935, nr 129.-42. M. GRABOWSKA: Sprawiedliwość, 1935, nr 181. - 43. J. GRABOWSKI: Niewierny Tomek, 1936, nr 28. - 44-45. W. GRUBIŃSKI: Kochankowie, 1934, nr 177; Taniec, 1934, nr 276. - 46-47. A. GRZYMAŁA-SIEDLECKI: Czwarty do brydża, 1934, nr 7; Spadkobierca, 1936, nr 98; - 48-50. W. HEMAR: Firma, jw., nr 269; Piękna Helena [adapt. wg libretta O. Halevy'ego i H. Meilhaca], 1935, nr 17; Trójka hultajska [adapt. wg J.M. Nestroya], 1935, nr 35.

51. M. HEMAR i J. JURANDOT: Wielka czwórka, 1938, nr 327. - 52. M. HEMAR i J. TUWIM: Kariera Alfa Omegi, 1936, nr 255. - 53. J. HERTZ: Podróż poślubna pana dyrektora, 1932, nr 325. - 54-55. J. IWASZKIEWICZ: Maskarada, 1938, nr 338; Lato w Nohant, 1936, nr 342. - 56. T. JAROSZYŃSKI: Sąsiadka, 1935, nr 348. - 57. Z. KAWECKI: Dramat Kaliny, 1933, nr 71. - 58-61. S. KIEDRZYŃSKI: Cudzik i s-ka, 1935, nr 51; Pensjonat we dworze, 1939, nr 108; Ten i tamten, 1934, nr 25; Raz się tylko żyje, 1936, nr 51. - 62. R. KIERSNOWSKI i W. ŻDŻARSKI: Panowie w nowych kapeluszach, 1933, nr 49. - 63. J. KISIELEWSKI: Karykatury, 1934, nr 112. - 64. T. KONCZYŃSKI: Zburzenie Jerozolimy, 1935, nr 356.

65. J. KORZENIOWSKI: Majster i czeladnik, 1935, nr 275. - 66-67. L. KRUCZKOW­SKI: Bohater naszych czasów, 1935, nr 181; Kordian i cham [adapt.], 1935, nr 85. - 68. J. KRZEWIŃSKI: Expose pani ministrowej, 1939, nr 138. - 69. S. KRZYWOSZEWSKI: Uśmiech hrabiny, 1933, nr 24. - 70. S. KULESZA i J. ORŁOWSKI: Strajk zbrodni, 1933, nr 83. - 71. K. ŁĘCZYCKI: Manekin zazdrości, 1933, nr 26. - 72. M. MASZYŃSKI: Tak - a nie inaczej, 1934, nr 43. - 73. A. MICKIEWICZ: Dziady, 1934, nr 351. - 74. J. MORAWSKA: Łańcuch, 1935, nr 307. - 75. M. MOROZOWICZ-SZCZEPKOWSKA: Typ A, 1934, nr 324.

76. L. MORSTIN: Obrona Ksantypy, 1939, nr 44. - 77. Z. NAŁKOWSKA: Niedobra miłość, 1936, nr 33. - 78. C. NORWID: Miłość czysta u kąpieli morskich, 1939, nr 40. - 79-80. A. NOWACZYŃSKI: Cezar i człowiek, 1937, nr 159; Cyganeria warszawska, 1936, nr 339. - 81-86. M. PAWLIKOWSKA-JASNORZEWSKA: Dowód osobisty, 1936, nr 308; Egipska pszenica, 1934, nr 275; Nagroda literacka, 1937, nr 102; Popielaty welon, 1939, nr 102; Powrót mamy, 1935, nr 262; Zalotnicy niebiescy, 1933, nr 349. - 87. W. PERZYŃSKI: Aszantka, 1934, nr 19. - 88. S. PRZYBYSZEWSKA: Sprawa Dantona, 1933, nr 275. - 89. W. RAPACKI (syn): Jubileusz mistrza, 1936, nr 244. - 90. W. RAPACKI (ojciec): Wojciech Bogusławski, 1936, nr 272. - 91-93. T. RITTNER: Głupi Jakub, 1936, nr 147; Lato, 1933, nr 282; Odwiedziny o zmroku, 1939, nr 40.

94-96. K. ROSTWOROWSKI: Judasz z Kariothu, 1935, nr 97; Kajus Cezar Kaligula, 1934, nr 141; U mety, 1933, nr 273. - 97. R. RUSZKOWSKI: Wesele Fonsia, 1939, nr 223. - [98. L. SCHILLER: Pastorałka [Betleem w Polsce], Tyg. przegl. lit. Koła Pisarzy z Polski 1942, nr 46.] - 99-100. A. SŁONIMSKI: Lekarz bezdomny, 1933, nr 184; Rodzina, 1933, nr 354. - 101-103. J. SŁOWACKI: Balladyna, 1935, nr 328; Horsztyński, 1937, nr 98; Kordian, 1935, nr 309. - 104. A. STERN: Szkoła geniuszów, 1933, nr 288. - 105-107. J. SZANIAWSKI: Adwokat i róże, 1936, nr 129; Dziewczyna z lasu, 1939, nr 29; Most, 1933, nr 33. - 108. E. SZELBURG-ZAREMBINA: Sygnały, 1934, nr 298. - 109. J. TEPA: Ivar Kreuger, 1934, nr 46. - 110-112. B. WINAWER: Obrona Keysowej, 1935, nr 148; Ryk byłego lwa, 1936, nr 262; Żywy ładunek, 1936, nr 5.

113. J. WIRSKI: Kwadrans przed świtem, 1933, nr 121. - 114-117. S. WYSPIAŃSKI: Konrad-Hamlet, 1932, nr 347; Sędziowie, 1932, nr 347; Wesele, 1932, nr 332; Wyzwolenie, 1935, nr 161. - 118-121. G. ZAPOLSKA: Carewicz, 1933, nr 103; Ich czworo, 1934, nr 314; Moralność pani Dulskiej, 1934, nr 260. - 122-124. J. ZAWIEYSKI: Dyktator On, 1934, nr 333; Powrót Przełęckiego, 1937, nr 168; Prawdziwe życie Anny, 1939, nr 163. -125-129. S. ŻEROMSKI: Ponad śnieg bielszym się stanę, 1935, nr 288; Sułkowski, 1936, nr 333; Turoń, 1935, nr 319; Uciekła mi przepióreczka, 1935, nr 27; 1935, nr 315.

5. Dramaturgia obca

W "Gazecie Polskiej": 130. G. ACREMENT: Arleta i zielone pudła [adapt. A. Homik], 1934, nr 190. - 131-132. M. ACHARD: Koko, 1936, nr 75; Migo, 1934,145. - 133. A. AFINOGENOW: Dziwak, 1933, nr 200. - 134. L. ANDREJEW: Ten, którego biją po twarzy, 1933, nr 93. - 135. [Anonim]: Farsa o mistrzu Pathelin, 1938, nr 314. - 136. J. ANOUILH: Był sobie więzień, 1935, nr 352. - 137. A. ANTOINE: Nieprzyjaciółka, 1936, nr 169. - 138. P. ARMONT i L. MARCHAND: Król brydża, 1939, nr 166. - 139. H. BAHR: Mistrz, 1935, nr 18. - 140. V. BAUM: Plac Paryski 13,1935, nr 85.

141-142. P. BEAUMARCHAIS: Cyrulik sewilski, 1939, nr 100; Wesele Figara, 1937, nr 6. - 143. S. BEKEFFI: Nieusprawiedliwiona godzina, 1936, nr 135. - 144-145. R. BENATZKÝ: Król z parasolem, 1936, nr 337; Rozkoszna dziewczyna, 1934, nr 201. - 146. H. BERGMAN: Testament Jaśnie Pana, 1933, nr 243. - 147. H. BERNSTEIN: Nadzieja, 1935, nr 38. - 148. G. BERR: Wszystko dla bliźnich, 1933, nr 4. - 149-151. G BERR i L. VERNEUIL: Moja siostra i ja, 1933, nr 66; Mecenas Bolbec i jego mąż, 1937 nr 161; Szkoła podatników, 1934, nr 73. - 152. R. BESIER: Miss Ba, 1935, nr 40. -153. A. BIRABEAU: Woźny i minister, 1936, nr 343. - 154-156. É. BOURDET: Ciężkie czasy, 1934, nr 316; Fric-Frac, 1938, nr 318; Ostatnia nowość, 1936, nr 135.

157. M. BRADDELL: Chcę właśnie ciebie, 1933, nr 222. - 158. M. BUŁHAKOW Mieszkanie Zojki, 1933, nr 190. - 159-162. L. BUS-FEKETE: Dziewczęta i oni, 1936, nr 200; Jean, 1937, nr 113; Pieniądz nie jest wszystkim, 1933, nr 319; To więcej niż miłość 1935, nr 119. - 163-165. G. de CAILLAVET i R. de FLERS: Papa, 1937, nr 189; Święty gaj, 1939, nr 201; Pan Brotonneau, 1935, nr 36. - 166. G. de CAILLAVET, R. de FLERS i E. ARÉNE: Król, 1935, nr 181. - 167. N. COWARD: Week-end, 1939, nr 87. - 168. F CERIO i A. STEFANI: Krzyk, 1935, nr 103. -169. J. CHLUMBERG: Niebieskie migdały 1935, nr 8. - 170. J. COCTEAU: Maszyna piekielna, 1935, nr 87. - 171. B. CONNERS: Roxy, 1933, nr 198.

172. J. CONRAD-KORZENIOWSKI: Jutro, 1933, nr 92. - 173. P. CORNEILLE: Cyd [adapt. S. Wyspiański], 1935, nr 331. - 174. A. CZECHOW: Wiśniowy sad, 1937, nr 118. - 175. H. DAVIES: Mięczak, 1937, nr 260. - 176. B. DEAN i M. KENNEDY: Tessa (Wierna nimfa), 1936, nr 73. - 177. K. DELAVIGNE: Ludwik XI, 1934, nr 267.

- 178-181. J. DEVAL: Rodzina Massoubre, 1936, nr 95; Simona, 1934, nr 110; Stefek, 1933, nr 179; Towariszcz, 1934, nr 5. - 182-183. K. DICKENS: Klub Pickwicka [adapt.], 1936, nr 274; Świerszcz za kominem [adapt.], 1935, nr 328. - 184. F. DOSTOJEWSKI: Zbrodnia i kara [adapt.], 1934, nr 93. - 185. A. DUKES i S. HICKS: Stare wino, 1935, nr 189.

186-187. M. DURAN: 3-6-9, 1937, nr 50; W głównej mli Barbara Bow, 1938, nr 319. - 188. H. DUVERNOIS: Janka, 1934, nr 107. - 189. M. EGAN: Zwycięska płeć, 1936, nr 295. - 190. W. ELLIS: Pierwszy występ Jenny, 1936, nr 93. - 191. E. EBERMAYER i F. CAMMERLOHR: Ach ta gotówka, 1933, nr 94. - 192. R. FAUCHOIS: Ostrożnie, świeżo malowane, 1939, nr 169. - 193. R. FERDINAND: Kupiec i poeta, 1938, nr 336. -194. E. FERBER i G. KAUFMAN: Obiad o ósmej, 1933, nr 217. - 195-198. L. FODOR: Matura, 1936, nr 30; Mysz kościelna, 1935, nr 191; Pocałunek przed lustrem, 1939, nr 175; Tajemnica lekarska, 1937, nr 9. - 199. L. FRANK: Na drodze, 1933, nr 318.

200. A. FRIEDMAN i F. UNZER: Gdzie jest mój papa, 1933, nr 344. - 201. J. GALSWORTHY: Ucieczka, 1934, nr 110. - 202. Z. GEYER: Kłopot z papą, 1934, nr 293. - 203. J. GIRAUDOUX: Judyta, 1936, nr 353. - 204. H. GOBSCH: Wróble gniazdo, 1936, nr 311. - 205. M. GOGOL: Płaszcz, 1934, nr 99. - 206. A. i E. GOLZ: Podwójna buchalteria, 1936, nr 189. - 207. C. GOZZI: Księżniczka chińska, 1932, nr 324. - 208. B. GRANICHSTAEDTEN: Domek z kart, 1934, nr 113. - 209. W. HASENCLEVER: Pan z towarzystwa, 1933, nr 339.

210. G. HAUPTMANN: Dorota Angermann, 1933, nr 74. - 211. A. HERTZ: Zamie­szaj, 1937, nr 5. - 212. A. HINRICHS: Awantura o Joannę, 1934, nr 170. - 213. H. von HOFMANNSTHAL: Elektro, 1937, nr 115. - 214. H. HODGES i V. PERCIVAL: Hau-hau, 1933, nr 197. - 215. B. HOOKER i W. POST: Król włóczęgów, 1937, nr 156. - 216-219. H. IBSEN: Budowniczy Solness, 1935, nr 321; Nora, 1935, nr 85; Upiory, 1934, nr 79; Wróg ludu, 1933, nr 281. - 220. G. JANNINGS: Sprawy rodzinne, 1936, nr 247. -221. H. JENKINS: Kobieta i szmaragd, 1932, nr 348. - 222. D. JOHNSTON: Księżyc w żółtej rzece, 1937, nr 16.

223. C. JOPE-SLADE i S. STOKES: Zloty wieniec, 1936, nr 308. - 224. A. JOSSET: Elżbieta królowa, kobieta bez mężczyzny, 1939, nr 88. - 225. W. KATAJEW: Kwiecista droga, 1934, nr 320. - 226. S. KINGSLEY: Ludzie w bieli, 1935, nr 203. - 227. W. KIRSZON: Przedziwny stop, 1935, nr 332. - 228. M. KRLEŽA: Baronowa Lenbach, 1933, nr 313. - 229. K. LAUFS: Dom wariatów, 1939, nr 8. - 230. J. de LETRAZ: Szczęście na poddaszu, 1934, nr 173. - 231. S. LOPEZ: Brzydki Fevante, 1933, nr 345. -232. F. MAAR: Porucznik Przecinek, 1933, nr 206.

233. M. MACKENZIE: Igraszki muzyczne, 1934, nr 319. - 234. M. MAETERLINCK: Cud świętego Antoniego, 1937, nr 115. - 235. F. MARINETTI: Jeńcy, 1933, nr 92. - 236. R. MARTIN du GARD: Rodzeństwo Thierry, 1938, nr 320. - 237.G. MARTINEZ­SIERRA: Julia kupuje sobie dziecko, 1939, nr 153. - 238. W. MAUGHAM: Karolina, 1934, nr 355. - 239-243. MOLIER: Chory z urojenia, 1935, nr 157; Mieszczanin szlachci­cem, 1936, nr 72; Szelmostwa Skapena, 1936, nr 68; Szkoła żon, 1936, nr 294; Świętoszek, 1933, nr 347. - 244-246. F. MOLNÁR: Ktoś, 1933, nr 331; W cukierence, 1935, nr 37; Wielka miłość, 1936, nr 204. - 247-248. E. MOREAU i V. SARDOU: Madame Sans-Gne, 1934, nr 302; 1939, nr 20. - 249. C. MORGAN: Lśniący strumień, 1939, nr 165.

250. K. MÜNZER: Żyda na stos [adapt. A. Marek], 1933, nr 220. - 251-252. A. de MUSSET: Nie igra się z miłością, 1933, nr 304; 1936, nr 68. - 253. J. NESTROY: Ale się zabawił, 1939, nr 101. - 254. D. NICCODEMI: Cień, 1933, nr 310. - 255. A.OBEY: Noe, 1935, nr 329. - 256-258. M. PAGNOL: Handlarze sławy, 1933, nr 64; Mariusz, 1933, nr 82; Pan Topaz, 1935, nr 10. - 259. S. PASSEUR: Kobieta, która kupiła męża, 1933, nr 22. - 260. Ch. de PEYRET-CHAPPUIS: Szaleństwo, 1938, nr 296. - 261. L. PIRANDELLO: Henryk IV, 1934, nr 353. - 262. G. PORTO-RICHE: Zakochana, 1939, nr 90.

263. J. PRIESTLEY: Złoty deszcz, 1938, nr 301. - 264. C. PUGET: Szczęśliwe dni, 1939, nr 161. - 265. P. ROMANOW: Trzy pary jedwabnych pończoch, 1933, nr 98. - 266. A. SALACROU: Wolna kobieta, 1937, nr 144. - 267. V. SARDOU: Ćwiartka pa­pieru, 1936, nr 275. - 268. J. SARMENT: Lord i Hiszpanka, 1936, nr 162. - 269-271. F. SCHILLER: Fiesco, 1937, nr 56; Intryga i miłość, 1934, nr 348; Maria Stuart, 1934, nr 48. - 272. E. SCRIBE: Szklanka wody, 1934, nr 142. - 273-286. G. SHAW: Korsarz i Lady, 1937, nr 127; Major Barbara, 1933, nr 41; Matołek z Wysp Nieoczekiwanych, 1935, nr 81; Milionerka, 1936, nr 152; Nad przepaścią, 1933, nr 349; 1933, nr 350; Nigdy nie wiadomo, 1934, nr 4; Pierwsza sztuka Fanny, 1933, nr 6; 1933, nr 331; Pigmalion, 1937, nr 79; Profesja pani Warren, 1936, nr 168; Szczygli zaułek, 1937, nr 251; Żołnierz i bohater, 1935, nr 290. - 287. I. SINGER: Borys Sawinkow, 1933, nr 289.

288. W. SOMIN: Zamach, 1936, nr 88. - 289. A. STRINDBERG: Panna Julia, 1939, nr 90. - 290-297. W. SZEKSPIR: Hamlet, 1934, nr 23; 1939, nr 99; Król Lear, 1935, nr 281; Kupiec wenecki, 1934, nr 45; Miarka za miarkę, 1933, nr 294; Poskromienie złośnicy, 1935, nr 120; Sen nocy letniej, 1934, nr 278; Wieczór Trzech Króli, 1936, nr 58. - 298. W. SZKWARKIN: Cudze dziecko, 1934, nr 137. - 299. A. TOŁSTOJ i P. SZCZEGOLEW: Rasputin, 1932, nr 353. - 300. S. TREADWELL: Maszyna, 1934, nr 24. - 301. S. TRETIAKOW: Krzyczcie Chiny, 1933, nr 97. - 302. M. de UNAMUNO: Po prostu człowiek, 1939, nr 1. - 303. J. VASZARY: Małżeństwo, 1937, nr 96. - 304. P. VULPIUS: Zwyciężyłem kryzys, 1934, nr 171.

305. M. WATKINS: Chicago, 1935, nr 9. - 306. I. WAY-DAVIS: Wszelkie prawa zastrzeżone, 1935, nr 100. - 307. F. WEDEKIND: Przebudzenie wiosny, 1933, nr 307. - 308-309. O. WILDE: Brat marnotrawny, 1939, nr 89; Wachlarz lady Windermere, 1935, nr 159. - 310. Th. WILDER: Nasze miasto, 1939, nr 60. - 311. Ch. WINSLOE: Dziewczęta w mundurkach, 1932, nr 320. - 312. S. ZÁGON: Dżimbi, 1933, nr 204. - 313. L. ZILAHY: Pokój nr 17 na trzecim piętrze, 1933, nr 39. - 314. C. ZUCKMAYER: Kapitan z Koepenick, 1932, nr 308.

6. Varia

W "Gazecie Polskiej": 315. Jarmark śmiechu, 1932, nr 306. - 316. Nietoperz Johanna Strausa, nr 320. - 317. Serce na oścież, 1932, nr 356. - 318. "Piękna Galatea" opera komiczna F. Suppego, 1933, nr 29. - 319. Polska skrzydlata, 1933, nr 101. - 320. Pociąg Dancing-Żarty-Skecz, 1933, nr 122. - 321. Zjazd gwiazd, 1933, nr 166. - 322. Frontem do morza, 1933, nr 198. - 323. Warszawa-Chicago, 1933, nr 221. - 324. Ram-Pam-Pam, 1933, nr 245. - 325. Miłość, młodość i spółka, 1933, nr 276.

326. Syrena na wędce, 1933, nr 296. - 327. "Akademia humoru". Rewia świąteczna, 1933, nr 336. - 328. Cyganeria rozfikana, 1934, nr 18. - 329. Wędrówki po teatrach, 1935, nr 85. - 330. "Z przedziałkiem". Trzeci program Cyrulika Warszawskiego, 1935, nr 301. - 331. "Warszawska szopka polityczna" S. Karpińskiego i J. Minkiewicza, 1936, nr 50. - 332. Ogród rozkoszy, 1936, nr 85. - 333. Na gwiaździstej fali, 1936, nr 265. -334. "Mira i satyra" S. Karpińskiego i J. Minkiewicza, 1936, nr 318. - 335. "Co wolno wojewodzie" Jur-Min-Kan, 1937, nr 30.

336. Występy baletu polskiego w Paryżu, 1937, nr 333. - 337. "Kochajmy zwierzęta". Rewia świąteczna, 1938, nr 355. 338. Pod parasolem, 1939, nr 41. - 339. Kto kogo?, 1939, nr 227.

III. LITERATURA PRZEDMIOTU

1. Opracowania ogólne

A. Bibliografie

SWPP, 3; MSPPnO. - J. STRADECKI: Kazimierz Wierzyński [w:] Literatura pol­ska 1918-1975. Dokumentacja bibliograficzna 1918-1944, Warszawa 1975. - J. CZA­CHOWSKA, M.K. MACIEJEWSKA, T. TYSZKIEWICZ: Literatura polska i teatr w latach II wojny światowej. Bibliografia, t. 2, Wrocław 1984.

B. Biografie (wspomnienia)

"Przebity światłem". Pożegnanie z Wierzyńskim, Londyn 1969. - J. IWASZKIEWICZ: K. Wierzyński, Twórczość 1969, nr 4. - W. WYSKIEL: Strategie emigrantów: Lechoń - Wierzyński - Wittlin [w: tenże] Kręgi wygnania. Jan Lechoń na obczyźnie, Kraków 1988. - A. PIETRZAK: Losy tułacza (O drodze Kazimierza Wierzyńskiego na emigrację 1939-1941), Poezja 1989, nr 6.

C. Monografie

M. DŁUSKA: Kazimierz Wierzyński (1894-1869) [w: taż] Studia i rozprawy, t. 3, Kra­ków 1972. - A. HUTNIKIEWICZ: Pierwsza i druga młodość Wierzyńskiego [w: tenże] Portrety i szkice literackie, Warszawa 1976. - K. DYBCIAK: Gry i podróże poetyckie - Kazimierz Wierzyński [w:] Poeci dwudziestolecia międzywojennego, t. 2, Warszawa 1982. - Skamander. Studia o twórczości Kazimierza Wierzyńskiego, pod red. I. Opackiego, t. 5, Katowice 1986. -A. NASIŁOWSKA: Kazimierz Wierzyński, Warszawa 1991.

2. Opracowania szczegółowe

H. WASZKIEL: K. Wierzyński w teatrze, Dialog 1985, nr 4. - U. KOWALSKA: W garderobie duchów Kazimierza Wierzyńskiego [w:] Skamander. Studia o twórczości Kazimierza Wierzyńskiega.. - A. KRAJEWSKA: Poeta w teatrze. Krytyka teatralna K. Wierzyńskiego [w:] Krytycy teatralni XX wieku, pod red. E. Udalskiej, Wrocław 1990.