Artykuły

W łódzkim Teatrze Nowym już za dwa dni, 24 marca, premiera "Wesela" [na zdjęciu] Stanisława Wyspiańskiego - reżyseruje Ryszard Peryt. To już siódma realizacja dramatu w historii łódzkiej sceny.

Trudno uwierzyć, ale to pierwsza realizacja wielkiego młodopolskiego dramatu w historii tej sceny. "Wesele" większym powodzeniem cieszyło się na innych scenach, ale i tak dopiero po wojnie. Od prapremiery w 1901 roku do 1945 Łódź "Wesela" nie znała.

Pierwszą powojenną inscenizację "Wesela" przedstawił wybitny aktor i zdolny reżyser Jacek Woszczerowicz (sam w przedstawieniu zagrał Stańczyka). Scena musiała raczej biednie wyglądać, zważywszy na to, że premiera odbyła się 22 marca 1945 roku, ledwie w dwa miesiące po wyzwoleniu Łodzi, jeszcze przed końcem wojny. Na scenie Teatru Wojska Polskiego (tak nazywał się wtedy Teatr im. Jaracza) wystąpiła plejada ówczesnych i - jak się okazało - przyszłych gwiazd polskiej sceny i filmu. Pana Młodego grał Jan Świderski, Pannę Młodą - Ryszarda Hanin. W roli Marysi wystąpiły na zmianę Elżbieta Barszczewska i Zofia Mrozowska, Staszkiem był młodziutki Andrzej Łapicki, Czepcem niewiele starszy Kazimierz Wichniarz. Wielkości dopełniali: Seweryna Broniszówna w roli Kliminy i Aleksander Zelwerowicz jako Ksiądz.

Druga łódzka inscenizacja "Wesela" odbyła się w tym samym miejscu, ale scena nosiła już imię Stefana Jaracza: w 1958 roku reżyserowała Stefania Domańska, a muzykę napisał wybitny kompozytor Tadeusz Baird. Grali m.in. Lena Wilczyńska, Emil Karewicz, Bogusław Sochnacki, Ludwik Benoit. "Jaracz" po "Wesele" sięgnął ponownie w 11 lat później, inscenizację powierzając rozpoczynającemu karierę wybitnie utalentowanemu reżyserowi - Jerzemu Grzegorzewskiemu (muzykę pisał wówczas Stanisław Radwan). Trzeci raz dramat Wyspiańskiego miał premierę w "Jaraczu" 28 marca 1987 roku, w reżyserii ówczesnego dyrektora teatru Bogdana Hussakowskiego m.in. z Barbarą Marszałek, Bogusławem Sochnackim, Bronisławem Wrocławskim, Mariuszem Saniternikiem, Sławomirem Misiurewiczem i Władysławem Dewoyno, który zagrał Wernyhorę. W tym samym roku w Teatrze "Studyjnym" "Wesele" wyreżyserował Adam Hanuszkiewicz, a pięć lat wcześniej na scenie Teatru Powszechnego wystawił je Maciej Z. Bordowicz.

Zapowiadane przez Nowy "Wesele" jest zatem siódmą inscenizacją w historii łódzkich scen. Inscenizację i reżyserię Jerzy Zelnik, dyrektor artystyczny teatru, powierzył Ryszardowi Perytowi. To twórca teatralny i operowy, który w latach 1985-2005 był reżyserem Warszawskiej Opery Kameralnej, gdzie jako jedyny w świecie zrealizował wszystkie dzieła sceniczne Wolfganga A. Mozarta i Claudia Monteverdiego.

Po "Wesele" często w historii sięgano "po coś" - Wyspiański dzieło swoje nacechował licznymi odniesieniami, społecznymi i politycznymi aluzjami. I choć "Wesele" jest dramatem wielopłaszczyznowym, to najczęściej jednak odczytywano je jako dramat narodowy. Temu odczytaniu dopomaga teatr - Wyspiański w didaskaliach informuje np., że na ścianach bronowickiej, weselnej chaty znajdują się dwa obrazy Matejki: "Wernyhora" oraz "Kościuszko pod Racławicami". Te dwa obrazy odwołują się do narodowych mitów: mitu wspólnej sprawy "panów" i "ludu", mitu "racławickich kosynierów", którzy angażują się w sprawy narodowe oraz idei "zmartwychwstania" narodu (przepowiednia Wernyhory). Lata PRL sprzyjały szczególnie odczytywania symboliki narodowej, tego "zmartwychwstania narodu" jako niezgody na ustrój zniewalający nie tylko obywateli, ale całe państwo. Dziś "Wesele" znów może podsunąć nowe interpretacje symboli.

W gronie realizatorów premiery znajdujemy: Ewę i Andrzeja Przybyłów (scenografia i kostiumy) oraz Zygmunta Koniecznego, który skomponował muzykę. Na scenie wystąpią m.in. Dymitr Hołówko (Gospodarz), Paweł Audykowski (Pan Młody), Przemysław Wasilkowski (Dziennikarz), Kamila Wojciechowicz (Maryna), Bartosz Turzyński (Jasiek), Ireneusz Kaskiewicz (Wernyhora).

***

W 2007 roku mija setna rocznica śmierci autora "Wesela", w związku z jubileuszem obchodzimy Rok Stanisława Wyspiańskiego. Wszechstronnie utalentowany - poeta, malarz, dramaturg, reformator teatru - był jedną z najwybitniejszych indywidualności twórczych XX wieku. Premiera "Wesela" 16.III.1901 roku w Krakowie była wydarzeniem nie tylko teatralnym. Wyspiański opisał w sztuce prawdziwe wesele poety Lucjana Rydla z chłopką Jadwigą Mikołajczykówną, w którym uczestniczył. Wesele było wyprawione w domu malarza Włodzimierza Tetmajera w Bronowicach, gdzie bywała artystyczna bohema. Wesele Rydla było huczne - trwało dwa dni, cała wieś była zaproszona, a z Krakowa światek malarski. Między ucztą i tańcami w przyległej izbie odbywały się rozmowy mieszczuchów z chłopami. Tam Wyspiański usłyszał i zobaczył swoją sztukę.