Poznań. Ósemki w CSW w Warszawie
Spektakl "Teczki" Teatru Ósmego Dnia z Poznania [na zdjęciu] będzie można zobaczyć od poniedziałku do czwartku [19-22 lutego] w Centrum Sztuki Współczesnej w Zamku Ujazdowskim.
- Nie zrobiliśmy tego spektaklu z potrzeby rozliczenia z przeszłością czy demaskowania agentów - mówiła po premierze Ewa Wójciak z Teatru Ósmego Dnia. - Chcieliśmy pokazać, że władza totalitarna posiada szósty zmysł służący do wynajdywania wrogów wśród wolnych umysłów. Ani przez chwilę nie popychał nas do pracy nad spektaklem lustracyjny zapał. Jako ludzie z kręgu opozycji demokratycznej sprzed 1980 r. doskonale wiemy, że niewielu jest dziś ludzi, którzy mają prawo oceniać - dodała.
"Teczki" - premiera odbyła się 10 stycznia - to próba spojrzenia w przeszłość przez pryzmat dokumentów gromadzonych latami w aktach Służby Bezpieczeństwa. Cztery osoby opowiadają o swojej młodości, siedząc przy czterech identycznych pulpitach oświetlonych przez lampki, jak podczas przesłuchania. Artyści przywołują własne rozmowy sprzed lat ujęte w urzędowy bełkot tych, którzy na nich donosili. Litania donosów budzi dziś śmiech, ale drobiazgowość opisów chwilami przeraża. Relacje ze spotkań, na których członkowie Ósemek jako młodzi ludzie dyskutowali życiu, o literaturze, o filozofii, o teatrze, cytowali Dostojewskiego i Sołżenicyna, urastają tu do rangi przestępstwa.
"Wyciąg - karta personalna. Nazwisko i imię figuranta: Borowski Adam. Kryptonim: Adam . Zabarwienie sprawy: wroga działalność w ramach Teatru Ósmego Dnia (...). Miejsce popełnienia przestępstwa: naukowe, twórcze. Dział gospodarki, w którym powstały straty: kultura i sztuka". To wyimek z ubeckich akt Adama Borowskiego i jednocześnie fragment spektaklu. Oprócz Borowskiego na scenie występują też: Ewa Wójciak (kryptonim: "Nana"), Tadeusz Janiszewski i Marcin Kęszycki (kryptonim: "Herkules"). Opowiadają o jednej dekadzie wspólnego życia, latach 1970-80. Mówią własnym głosem - urywkami spektakli, które wówczas powstały: "Musimy poprzestać na tym, co tutaj nazwano rajem na ziemi...?", "Przecena dla wszystkich" i "Ach, jakże godnie żyliśmy". Czytają też fragmenty swojej korespondencji sprzed lat.
Lista pseudonimów tajnych współpracowników, którzy donosili na członków Ósemek, jest długa i barwna: "Generał", "Mietek", "Washington Irwing", "Prezes", "Zbrzozło", "Francus", "Biolog", "Detal", "Behapowiec". Poznajemy też miejsca spotkania kontaktów - "krzyżówka", "wolne powietrze".
Wśród fragmentów raportów są perły urzędowego żargonu, takie jak plan przeszukania pomieszczeń klubu Od Nowa, w którym spotykali się członkowie grupy: "TW pseudonim Heniek ze względu na zajmowane stanowisko w studenckim klubie Od Nowa posiada naturalny dostęp do wszystkich kluczy używanych w pomieszczeniach tego klubu. W związku z tym proponuję w najbliższym czasie przeprowadzić spotkanie TW w pokoju hotelowym i dać mu zadanie dostarczenia kluczy klubu Od Nowa i sporządzenia odcisków tych kluczy. Zadanie to proponuję podać TW pisemnie z uprzedzeniem o zachowaniu pełnej tajemnicy tych zamierzeń i działań" - donosił pewien inspektor z sekcji III. Aktorzy komentują ten fragment spektaklu za pomocą pantomimy - ubrani w szare prochowce mężczyźni zaglądają sobie nawzajem do kieszeni, w zęby i w nosy, tworząc karykaturalną plątaninę głów, rąk i nóg.
W spektaklu powraca też sprawa procesu, który wytoczono aktorom Teatru Ósmego Dnia w Warszawie w 1978 roku - za pretekst posłużyło przyłapanie na jeździe na gapę. Na salę rozpraw przyszli wówczas przedstawiciele Komitetu Obrony Robotników, a publiczności było tyle, że musiała zająć część ławy oskarżonych. W stenogramie spisanym na podstawie relacji słownej tajnego współpracownika czytamy: "Nagrywała rozprawę opiekunka radiowa Filipka i jego dziewczyny p. red. Jankowska (chyba tak się nazywa), natomiast Alina latała do toalety przekładać kasety".
Młodzi widzowie "Teczek" rozumieją niewiele. Starsi spuszczają głowy albo kiwają nimi ze zrozumieniem. Śmieją się wszyscy, bez względu na wiek.
"Teczki" Teatru Ósmego Dnia z Poznania - CSW (Zamek Ujazdowski, Al. Ujazdowskie 6) 19, 20, 21 i 22 lutego, godz. 19.30. Dziś po spektaklu spotkanie z aktorami. Sprzedaż biletów w CSW w dniach prezentacji spektakli (na godzinę przed ich rozpoczęciem). Bilety 30 zł i 25 zł (ulgowy)
