Zapis pękniętego świata
"Teczki" w reż. zespołu w Teatrze Ósmego Dnia w Poznaniu. Pisze Ewa Obrębowska w Życiu Warszawy.
Scenariusz spektaklu "Teczki" pisali funkcjonariusze SB. Ich tekstami mówią ze sceny aktorzy Teatru Ósmego Dnia.
Ewa Wójciak, Tadeusz Janiszewski, Adam Borowski i Marcin Kęszycki - aktorzy legendarnych poznańskich "Ósemek" - nie tylko na sztuce odcisnęli swoje wyraźne piętno.
Ich artystyczne działania zawsze szły w parze ze społecznym i politycznym zaangażowaniem. Do dziś zresztą uważają, że podstawowe prawo artysty to niezgoda na rzeczywistość ograniczającą, niszczącą i tłamszącą człowieka; że podstawowy obowiązek ludzi sztuki to stanąć w jego obronie.
Taka postawa sprawiła, że SB poświęciło im w latach 70. i 80. sporo uwagi, a ich teczki to całkiem pokaźny materiał.
W "Teczkach", spektaklu utrzymanym w konwencji dokumentu, aktorzy cytują ów materiał w jego całej absurdalnej dosłowności. Siedząc na wysokich stołkach w świetle biurowych lampek, po prostu czytają. Jako kontrapunkt zastosowali krótkie cytaty ze swoich dawnych przedstawień oraz prywatne listy, zapiski oraz fragmenty scenariuszy.
Spektakl nie ma charakteru odwetowego. To nie sąd nad tymi, którzy donosili, ani nad tymi, którzy te donosy zlecali, skrzętnie gromadzili, a często robili z nich gorszy użytek.
To zapis pewnego czasu, epoki, w której rzeczywistość rozpadła się na dwie zupełnie do siebie nieprzystające części. Bo jak złożyć w jedną całość "szczególnie groźną dla ustroju figurantkę o pseudonimie Nana" oraz Ewę Wójciak deklamującą Mandelsztama czy piszącą do Tadeusza Janiszewskiego list o tym, jak bardzo kocha teatr i ludzi, z którymi w nim pracuje?
Na widowni bardzo często rozlega się śmiech, bo materiały operacyjne pełne są idiotycznych sformułowań, obnażają głupotę i bezradność donosicieli.
Naprawdę groźnie jest tylko przez chwilę: kiedy aktorzy chórem deklamują rozwlekłą litanię różnych tajnych współpracowników. To lista wypełniona konkretnymi pseudonimami. Długa. Przerażająco długa.
