Artykuły

Artykuł Lari Nowej z niezależnej Białoruskiej Wspólnoty Teatralnej powstał w ramach cyklu "Listy z Białorusi" 

Na Białorusi wzbiera fala represji. Na celowniku autorytarnego reżimu znalazła się największa niezależna instytucja kulturalna – Centrum Sztuk Wizualnych i Performatywnych Art Corporation, organizator Międzynarodowego Forum Sztuki Teatralnej TEART i forum filmowego „Listapad”. Decyzja o likwidacji Centrum zapadła 25 sierpnia 2021 roku, w ten sposób Komitet Wykonawczy miasta Mińska przekreślił jedenaście lat ciężkiej, efektywnej i odważnej pracy na rzecz współczesnego teatru i kina.

Prowadzenie niezależnego projektu kulturalnego na Białorusi zawsze było sprawą skomplikowaną i niewdzięczną. Brak grantowego wsparcia dla kultury, niewysoki poziom potencjału sponsorskiego, ekstremalnie mała liczba obiektów scenicznych, niezdolność niezależnych podmiotów do profesjonalnej organizacji wydarzeń na odpowiednim, jakościowym poziomie oraz uzależnienie organizatora od uzyskania „certyfikatu na występy gościnne” – to realia, które od lat utrudniały realizację projektów oddolnych w niezależnej od państwa przestrzeni kulturowej. 

Po wydarzeniach sierpniowych roku 2020 działalność organizacji niezależnych praktycznie ustała.

Zadziałał mechanizm cenzury – uzyskanie certyfikatu na występy gościnne stało się prawie niemożliwe. Unicestwieniu sektora kultury sprzyjały także nieoficjalne czarne listy artystów, którym odmówiono prawa do wykonywania zawodu w ramach istniejącego reżimu. Listy te obejmują kilkadziesiąt nazwisk. Wielu aktorów, reżyserów, operatorów, plastyków i muzyków wyemigrowało.

Art Corporation to niewielka kilkunastoosobowa organizacja, która nie ma własnej siedziby, stałego zespołu aktorskiego i zaplecza technicznego. To zespół menedżerów kierowany przez Anżelikę Kraszewską, który organizuje filmowe i teatralne wydarzenia o różnej skali, w Mińsku i poza nim. Największym przedsięwzięciem Centrum było prowadzone od dziesięciu lat Międzynarodowe Forum Sztuki Teatralnej TEART. Był to jedyny festiwal, dzięki któremu białoruska publiczność mogła zapoznać się z najgłośniejszymi dziełami współczesnego teatru światowego.

Każdej jesieni teatralny Mińsk pogrążał się w hałaśliwym, tętniącym życiem świecie festiwalowym: oglądał spektakle Katie Mitchell i Krzysztofa Warlikowskiego, Ohada Naharina i Victorii Tierre-Chaplin, Heinera Goebbelsa i Romeo Castellucciego, Alvisa Hermanisa i Kiriłła Sieriebriennikowa; słuchał wykładów w Szkole TEART i zapoznawał się z białoruskimi spektaklami w ramach showcase'u Belarus Open. Współorganizatorem tych wydarzeń był Belgazprombank, który dzięki inicjatywie prezesa zarządu banku Wiktora Babariko stale wspierał Forum. Tak było przed kampanią wyborczą w roku 2020, w której Wiktor Babariko kandydował na prezydenta Republiki Białoruś, za co został aresztowany. Dziś filantrop i były bankier przebywa w więzieniu, sfabrykowano przeciwko niemu zarzuty i skazano na 14 lat więzienia. Wiktor Babariko jest uznany za jednego z 655 więźniów politycznych na Białorusi.

W ciągu jedenastu lat pracy centrum Art Corporation wyprodukowało około 20 spektakli, większość z nich – w oparciu o współczesną dramaturgię białoruską i światową. Centrum świadomie podejmowało współprace z młodymi reżyserami, dramaturgami, krytykami, promując odwagę i otwartość na światowe trendy w sztuce. Centrum Art Corporation organizowało pokazy międzynarodowego projektu TheaterHD na Białorusi, sprowadzało filmy białoruskie i zagraniczne, przez jedenaście lat zarządzało Międzynarodowym Festiwalem Filmowym „Listapad”.

Jedenaście lat aktywnej pracy Centrum to tysiące projektów: projekcje filmowe, wykłady, spektakle, warsztaty, laboratoria, pitchingi. Niemal każde wydarzenie przeszło do historii kultury białoruskiej, która rodziła się na oczach nowego pokolenia dorastającego w kraju bez prawa wyboru. Na Białorusi zlikwidowano już ponad 40 organizacji zaangażowanych w projekty kulturalne, społeczne, charytatywne i edukacyjne. Z historii kraju wymazywane są strony, które tworzyły jej teraźniejszość i przyszłość.

Przez jedenaście lat nowy białoruski teatr współtworzyły projekty Art Corporation. Przez jedenaście lat publiczność teatralna miała możliwość kształtowania własnego zdania na temat teatru światowego bez opuszczania Białorusi. Przez jedenaście lat Centrum Art Corporation na czele z dyrektorką Anżeliką Kraszewską walczyło z ciągle zmieniającymi się, ale zawsze niesprzyjającymi okolicznościami. W 2020 roku przestały istnieć dwa główne festiwale – TEART i „Listapad”. Nawet wtedy Centrum nadal szukało możliwości realizacji kolejnych projektów. Białoruś w wersji z 2021 roku to kraj, w którym można coś zniszczyć bez ostrzeżenia i bez podania przyczyny.

Nie będziemy milczeć na ten temat. Mówimy, by odzyskać prawo do odrodzenia. Mówimy, by zastrzec sobie prawo do przeszłości, teraźniejszości i przyszłości.

E-teatr, wspierając niezależną kulturę naszych sąsiadów, publikuje cykl „Listów z Białorusi”, oddając głos krytykom, reżyserom, dramaturgom i innych ludziom teatru, z których większość nieprzypadkowo ukrywa swoją tożsamość pod pseudonimami.

"Listy..." otworzyliśmy manifestem niezależnej Białoruskiej Wspólnoty Teatralnej, wołaniem o pomoc w podtrzymaniu życia białoruskiego środowiska kulturalnego w tym trudnym momencie (link do strony internetowej Białoruskiej Wspólnoty Teatralnej - RU, ENG).

Kolejne "Listy..." opowiadają o protestach ulicznych i teatralnym podziemnym życiu Mińska:

Anna Sergijuk, Protesty uliczne, czyli jak się to zaczęło

Matfiej Dymko, Teatralne podziemie Mińska