Artykuły

Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego zaprasza 18 grudnia o godz. 19:00 na czytanie „Nie-Boskiej komedii” Zygmunta Krasińskiego w reżyserii i adaptacji Artura Tyszkiewicza oraz na towarzyszące mu rozmowy otwierające nowy cykl Nie-Boskie komedie.

Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego zaprasza 18 grudnia o godz. 19:00 na czytanie „Nie-Boskiej komedii” Zygmunta Krasińskiego w reżyserii i adaptacji Artura Tyszkiewicza oraz na towarzyszące mu rozmowy otwierające nowy cykl Nie-Boskie komedie.

W rolach głównych Grzegorz Damięcki, Marta Ścisłowicz i Paulina Szostak. Wydarzenie odbędzie się w formule online, a transmisje – wyjątkowo nie ze sceny IT, ale z platformy zoom.us – będzie można śledzić na stronie www Instytutu Teatralnego oraz na fanpage’u FB i na naszym kanale YouTube.

Schillerowska inscenizacja sztuki Krasińskiego w czerwcu 1926 roku wywołała burzę. Jej premiera miała miejsce zaledwie miesiąc po zamachu majowym. Była nie tylko jedną z ważniejszych realizacji idei polskiego teatru monumentalnego, ale zamykała także krótkie i burzliwe dzieje Teatru im. Wojciecha Bogusławskiego w Warszawie, nazywanego przez Józefa Szczublewskiego „Marsylianką” polskiej sceny. Krytycy i recenzenci pisali z jednej strony o „lewicowej propagandzie” i „cyrkowych eksperymentach”, a z drugiej o „pierwszorzędnym triumfie” i obrazach, „jakich nie widywano w ogóle na scenach polskich”. Karol Irzykowski opisywał, jak w trakcie premiery zwolennicy skrajnej lewicy i prawicy naprzemiennie przeżywali chwile uniesień i oburzenia. Ci pierwsi gorąco oklaskiwali, gdy na początku części trzeciej robotnicy szturmowali bramę z okrzykiem „Chleba! Chleba!”, drudzy z kolei z zadowoleniem przyjmowali „ciemne strony rewolucji socjalnej, uwypuklone przez reżyserię równie plastycznie i drastycznie”. Jarosław Iwaszkiewicz po latach stwierdził: „żałuję ludzi, którzy nie widzieli tego przedstawienia”.

Chcielibyśmy przypomnieć tekst Krasińskiego i przywołać tę inscenizację Schillera w przekonaniu, że wciąż mają nam one sporo do powiedzenia o współczesności. Adaptacji dramatu podjął się Artur Tyszkiewicz, dla którego „Nie-Boska komedia” jest przede wszystkim opowieścią o rozpadzie świata, o nieuchronnej klęsce, ku której zmierzają obie strony konfliktu ukazanego przez młodego Krasińskiego. Trzeba bowiem pamiętać, że sztukę tę napisał zaledwie dwudziestoparolatek. Czytaniu towarzyszyć będą rozmowy z prof. Anną Kuligowską-Korzeniewską, prof. Arkadiuszem Bagłajewskim oraz z reżyserem czytania i autorem adaptacji.

_____
Zygmunt Krasiński, „Nie-Boska komedia”
reżyseria i adaptacja: Artur Tyszkiewicz;
opracowanie muzyczne: Jacek Grudzień;
realizacja techniczna: Michał Januszaniec;
współpraca: Katarzyna Rutkowska, Łukasz Orłowski
Obsada: Henryk – Grzegorz Damięcki, Żona Maria – Marta Ścisłowicz, Orcio – Paulina Szostak, Żona Doktora – Anna Ułas, Wariat/Mefisto – Karol Wróblewski, Wariatka/ Dziewica- Ewelina Nowosielska, Wariat Filozof – Dariusz Wnuk, Lekarz – Karol Wróblewski, Pankracy – Jacek Król, Leonard – Marcin Franc, Przechrzta – Bartłomiej Nowosielski.

O CYKLU: NIE-BOSKIE KOMEDIE

Polskie zderzenie z nowoczesnością przebiegało nieco inaczej niż na zachodzie Europy – nieco upraszczając – w sytuacji braku niepodległości w wieku XIX wszelkie hasła głoszące modernizację i postęp brzmiały nad Wisłą ambiwalentnie. Z jednej strony musiały spotykać się co najmniej z nieufnością Polaków strzegących swej tożsamości jako swego rodzaju „arki przymierza”, z drugiej wszelkie próby podważenia istniejącego ładu (nie tylko politycznego) w jakiś sposób rymowały się z marzeniami o „wojnie powszechnej za wolność ludów”. 1918 rok tej ambiwalencji zasadniczo nie zniósł – z jednej strony na nowo powstałe państwo polskie było również projektem modernizacyjnym (o czym warto pamiętać), z drugiej strony koszmar I wojny światowej, rewolucja bolszewicka, wojna 1920 roku i powojenne niepokoje społeczne sprawiły, że lęk przed zniszczeniem dobrze znanego świata nie zniknął. Nic zatem dziwnego, że „Nie-Boska komedia” Zygmunta Krasińskiego z jej nieoczywistym opisem konfliktu starego porządku z nowym zyskiwała na aktualności, a jednocześnie stała się inspiracją dla tworzenia dramatów, które jakoś próbowały racjonalizować oraz ujmować w sceniczne i ideowe ramy sytuację Polaków u progu nowoczesności.

Stulecie roku 1920 stanowi okazję do zadania pytania o to, w jaki sposób teatr polski w okresie międzywojennym stawiał pytania o istotę i przyczyny rewolucji społecznej. Był to przecież jeden z najważniejszych, najżywiej komentowanych i przeżywanych tematów w debacie publicznej lat 20-tych i 30-tych minionego wieku. Polscy dramatopisarze i twórcy teatralni wielokrotnie i z różnych perspektyw próbowali zgłębić naturę procesu rewolucyjnego, jego wielorakie skutki. W próbach tych można dostrzec zarówno przekonanie o konieczności radykalnego dokonania społecznej zmiany, jak i obawę oraz świadomość zgubnych konsekwencji, jakie może za sobą nieść rewolucja. Inscenizacje podejmujące te problematykę starały się odpowiedzieć na pytania współczesnych – zarówno tych zaniepokojonych (Karol Hubert Rostworowski), jak i zafascynowanych nowoczesnością (Antoni Słonimski). Tym, co wydaje się łączyć te często diametralnie odmienne ujęcia tej problematyki to widoczne w większości przypadków odniesienie rewolucyjnych przemian do rozmaicie pojętej nadprzyrodzonej sankcji – stąd tytuł naszego cyklu odwołujący się zarówno do dramatu Zygmunta Krasińskiego, jak i jego głośnej inscenizacji w reżyserii Leona Schillera z 1926 roku.

W ramach cyklu zorganizowane zostaną czytania dramatów połączone z rozmowami poświęconymi dramatom i ich realizacjom w okresie międzywojennym, w których pojawiał się tak właśnie ujęty temat rewolucji. Oczywiście jednym z najważniejszych twórców takich spektakli jest wspomniany Leon Schiller, ale w ramach cyklu omówione zostaną także przedstawienia reżyserowane przez Stanisławę Perzanowską, Stanisławę Wysocką, Juliusza Osterwę czy Edmunda Wiercińskiego.