W świecie męskiej dominacji
"Halka" Stanisława Moniuszki w reż. Mariusza Trelińskiego w Teatrze Wielkim-Operze Narodowej w Warszawie, koprodukcja z Theater an der Wien we Wiedniu. Pisze Jacek Marczyński w Rzeczpospolitej.
Największą wadą nowej "Halki" w Operze Narodowej jest to, że pojawiła się rok za późno.
Ten spektakl rok temu powinien inaugurować Rok Moniuszkowski. Sprowokowałby do dyskusji, do nowego spojrzenia na dorobek ojca opery narodowej. Tymczasem rocznicowe obchody umocniły konwencjonalny wizerunek Moniuszki. A choć w ostatniej dekadzie reżyserzy zaczęli reinterpretować jego opery, dla znacznej części widzów siła tradycji jest ogromna.
Tymczasem "Halka" Mariusza Trelińskiego diametralnie różni się od stereotypowego do niej podejścia obowiązującego przez 150 lat. Pojawia się w Operze Narodowej po grudniowym sukcesie w Theater an der Wien. Austriaccy krytycy pisali o spóźnionym odkryciu opery Moniuszki, o "triumfie polskiej wieśniaczki" (tytuł z "Die Presse"). Recenzent "Wiener Zeitung" pisał, że widz otrzymał thriller zamiast folkloru, doceniając reżyserię, choć nie wszystkim praca Mariusza Trelińskiego podobała się w jednakowym stopniu. Wkrótce ukaże się DVD i pozostanie trwały ślad najważniejszego w dziejach "Halki" jej wystawieniu za granicą.
Echa z Wiednia dotarły do Warszawy. Ale dawno też spektakl Mariusza Trelińskiego nie został tak życzliwie przyjęty. Nie protestowali obrońcy kontuszowo-góralskiej tradycji ani ci, którzy uważają, że reżyser powtarza swe pomysły, choć mają sporo racji, czego dowodem jest i "Halka".
W przeciwieństwie jednak do ostatnich swych przedstawień Mariusz Treliński nie skupił się tym razem na mnożeniu tropów interpretacyjnych, a zajął się precyzyjnym poprowadzeniem akcji i postaci. Nie przeszkodziło w tym poruszanie się między światem realnym a poetyką snu, teraźniejszością a retrospekcją. Pomysł przeniesienia akcji do schyłkowej PRL i rekwizyty z jej epoki mocniej zagrały niż w Wiedniu. Stały się czytelniejsze.
W Warszawie oglądamy niezupełnie to co w Wiedniu, choć reżyser nie dokonał zmian. Na ogromnej scenie nie zawsze są czytelne relacje między postaciami, momentami brakuje emocji, które w Austrii trzymały widzów w napięciu. Niedostatków nie rekompensują sceny zbiorowe z powodu choreograficznych słabości.
Premierę zdominował Piotr Beczała. Jego Jontek jest postacią z innego operowego wymiaru, choć świetnie przystaje do koncepcji reżyserskiej. Należy podziwiać perfekcyjne prowadzenie głosu, blask każdej wyśpiewanej nuty, znakomitą interpretację tekstu, spojrzenia czy gest ręki. To Jontek zadziorny, zbuntowany, jakiego od lat nie oglądaliśmy.
Pozostali wykonawcy pozostali w tle, choć w drugiej części spektaklu bardzo dobrze rozegrała postać Halki Izabela Matula. Nie do końca wypali! pomysł reżysera, by silnie zantagonizować Jontka i Janusza, który u Trelińskiego został właściwie głównym bohaterem. Zabrakło równowagi sił, bo Tomasz Rak powoli odnajdywał się w roli.
Nie miał momentów słabości dyrygent Łukasz Borowicz, dzięki niemu muzyka Moniuszki od pierwszych taktów zabrzmiała pełną mocą. Były efektownie różnicowane tempa, kontrasty dynamiczne, rozmaite smaczki wydobyte z orkiestrowego tła. Wreszcie mamy moniuszkowską interpretację godną Opery Narodowej.
Cały spektakl udowodnił, że "Halka" w nowoczesnym kształcie pozostaje opowieścią uniwersalną.
