Toruń z politykami na scenie
34. Toruńskie Spotkania Teatrów Jednego Aktora. Pisze Tomasz Miłkowski w Przeglądzie.
Tym razem Toruńskie Spotkania Teatrów Jednego Aktora przebiegały w cieniu polityków. Dosłownie. I nie chodzi o przedstawicieli władz miejskich czy krajowych, ale o polityków, którzy wywierali wpływ na życie milionów ludzi. Takie nazwiska, jak Hitler czy Stalin, Thatcher czy Golda Meir przywoływane były przez mistrzów sceny jednoosobowej.
Stało się tak przede wszystkim za sprawą Pipa Uttona, brytyjskiego "geniusza monodramu", jak go nazywają na Wyspach, który specjalizuje się w scenicznych portretach znanych postaci. Utton stał się w tej dziedzinie prawdziwie niedościgłym artystą, który posiadł zdolność mimikry - przekonująco na oczach widzów przeistacza się w graną postać i równie przekonująco "wychodzi z roli", aby stać się aktorem grającym aktora, który gra kogoś, kto zapisał się na kartach historii. Tak było w Toruniu, gdzie zachwycił widzów dwoma spektaklami. W "Adolfie" [na zdjęciu] wcielił się w Hitlera, a w "Grając Maggie" ukazywał konferencję z Margaret Thatcher, podczas której odpowiadał na pytania słuchaczy-widzów przedzierzgnięty w Żelazną Damę.
Monodramowi "Adolf" zawdzięcza Pip Utton sławę. Zjechał z nim pół Europy i trochę świata, wszędzie wzbudzając wielkie zainteresowanie, a czasem protesty. Choć było wiadomo, że to kreacja, zdarzały się niemal fizyczne ataki na Uttona jako głosiciela potwornych poglądów. Tymczasem to monodram terapeutyczny, który każe zastanowić się nad symptomami recydywy nazistowskich postulatów.
Ale nie tylko Utton w Toruniu pokazał, czym może być ujawnienie kuchni myślowej polityka. Podobnie postąpił Aleksandras Rubinovas z Litwy, goszczący tu nie po raz pierwszy, a przed kilkoma laty nagrodzony przez dziennikarzy za monodram "Koba". To z kolei portret Stalina, który maluje Fudżi, jeden z jego byłych gruzińskich przyjaciół, prześladowany, ale cudem ocalały. Fudżi pod koniec życia wspomina swoje spotkania z tyranem.
Od innej strony o polityce opowiadali polscy mistrzowie. Irena Jun w monodramie "Matka Makryna" według Jacka Dehnela i Juliusza Słowackiego, portretującym Makrynę Mieczysławską, która sama siebie wymyśliła jako ofiarę prześladowań religijnych i podporządkowała sobie nie tylko naiwnych patriotów, ale też przedstawicieli polskiej emigracji, a nawet papieża. To wstrząsająca opowieść o cierpieniach, manipulacji i utracie własnej tożsamości. Irena Jun ukazuje proces rozpadu osobowości bohaterki, nie szczędząc jej krytyki.
O innego rodzaju manipulacji i skutkach sprawowania władzy intelektualnej traktuje monodram Wiesława Komasy "Jak się dziwnie wszystko plecie" oparty na opowiadaniu Romana Brandstaettera "Ja jestem Żyd z Wesela". Komasa pokazuje, w jaki sposób życie bohatera rozpada się pod wpływem literackiego wizerunku, który odmalował Wyspiański, nieświadomie rujnujący świat karczmarza z Bronowie. Mistrzowsko zagrane przedstawienie.
O ofiarach polityki opowiadali też Krzysztof Gordon w "Fal/staffie" według Szekspira i Wojciech Kowalski w monodramie "Homo-sovieticus" według humoresek Michaiła Zoszczenki, a oko w oko z politykami stawała Ewa Błaszczyk jako dziennikarka i pisarka Oriana Fallaci.
To był świetnie skomponowany festiwal - Wiesław Geras, fetowany w Toruniu z okazji 80. urodzin, pokazał, jak silnie teatr jednego aktora związany jest z polityką, a co ważniejsze, polityką się żywi, zaglądając za jej kulisy i badając ją od podszewki. Festiwal nie ma charakteru konkursu, ale i tak są nagrody, które przyznają niezależne kapituły. Aż dwie przypadły Irenie Jun: Nagroda Antoniego Słocińskiego, zapisana testamentem byłego dyrektora Baja Pomorskiego i współorganizatora festiwali toruńskich, "za wierność autorowi" i Nagroda ZASP. Dziennikarze przyznali swoją nagrodę Wiesławowi Komasie. A szczebel do kariery dostał młodziutki Bartosz Rułka, debiutujący energetycznym monodramem opartym na prozie Gombrowicza. Już za rok kroi się jubileusz, czyli 35. festiwal w stulecie powrotu Torunia do macierzy.
