Artykuły

Po tekście "Jazdowski menuet" Patryka Kenckiego swój program konkursowy nadesłał do redakcji Jacek Zembrzuski.

"Aby poznać smak zupy, należy przede wszystkim wyjąć głowę z garnka".

Witold Gombrowicz

"Przyjacielem mi Platon, ale większą przyjaciółką prawda".

Arystoteles

Odnosząc się do krótkiej historii Instytutu Teatralnego, uważam, że należy kontynuować wszystko to, co sprzyjało gromadzeniu i dokumentowaniu przeszłości, i zdecydowanie z m i e n i ć - znieść ograniczenia powodujące wykluczenie lub lekceważenie ludzi i dzieł ze względów pozamerytorycznych we współczesności.

Trzeba o t w o r z y ć Instytut na sztukę teatru w jej wszystkich przejawach światopoglądowych i stylistycznych tak, by dawać świadectwo, a nie uprawiać politykę ideologicznie sprofilowaną; bardziej p l u r a l i s t y c z n i e dobierać współpracowników i nie wypaczać obrazu teatru uprzedzeniami; raczej opisywać, niż kreować - zaprzestać inspirowania recenzji ("Nowej Siły Krytycznej"), bo teatr polega na współpracowaniu, a nie na siłowaniu się. Pilnować standardów: nie mieszać funkcji, zadań i ról poszczególnych współpracowników.

Postrzegam IT jako miejsce, w którym przeszłość polskiego teatru dyskutuje z jego przyszłością. Dlatego chciałbym łączyć różne dyskursy o teatrze w oparciu o konstruktywny spór, który jest warunkiem rozwoju kultury. Chcę, aby IT był polem debaty i sensownego eksperymentu, poddawał refleksji istniejące wzorce, teorie i uprzedzenia, wspierał artystów, zwłaszcza początkujących, a jednocześnie pamiętał o dziedzictwie polskiej sceny i korzystał z doświadczenia jej nestorów. Tylko Instytut różnorodny mentalnie może się przyczynić do rozwoju polskiego teatru. Musi służyć, a nie rządzić.

Instytut powinien starać się i n t e g r o w a ć podzielone i skonfliktowane środowisko, dając miejsce różnym poglądom - stawiając na naukowość, a nie popularność, na jakość oferty, a niekoniecznie jej dyskursywność modną czy zaangażowaną.

Produkować więcej m y ś l i, a nie papieru, być agorą dla inteligencji, a nie trybuną dla propagandystów!

Więcej "Teologii Politycznej" niż "Krytyki Politycznej". Należy dopuścić do głosu ludzi wykształconych: naukowców i artystów z dorobkiem. Obok Joanny Krakowskiej i Dariusza Kosińskiego więcej A. Kołakowskiej, M. Prussak, W. Zwinogrodzkiej, M. Kocura, R. Węgrzyniaka, J. Dobrowolskiego, A. Horubały, D. Karłowicza, J. Deglera, A. Libery, B. Wildsteina, A. Zybertowicza, L. Kolankiewicza, L. Raczaka, L. Mądzika, M. Wernera, B. Jasińskiego (należy wzmocnić pracownię filmową: skorzystać z doświadczeń i dorobku dokumentalnego Doroty Latour, i zbiory biblioteczne), zapraszać filozofów, antropologów, socjologów, by - jak mawiał Gombrowicz - "nie trzymać głowy w zupie"...

Celem Instytutu powinien być powrót do wypełniania zadań statutowych, szczególnie: paragrafu 4. punktu 9. o "wspieraniu działalności badawczej w zakresie wiedzy o teatrze" oraz paragrafu 5. punktu 13. o "inicjowaniu i prowadzeniu projektów badawczych, opracowywaniu i zlecaniu analiz i ekspertyz służących diagnozie oraz prognozowaniu kierunków rozwoju dziedziny objętej zakresem działania Instytutu". Instytut powinien stanowić w z o r z e c, który przez przykłady historyczne i dyskutowanie problemów teraźniejszości będzie dawał głos w sprawie etyki środowiska.

W dziedzinie badań nad przeszłością teatru należy wypełnić lukę przez:

a) serię portretów/biografii aktorów i reżyserów (nie tylko wydawnictwa książkowe, bo mogą to być zapisy audiowizualne - Cyfrowa Platforma Wydawnictw Teatralnych? - nowe media, zaprojektowane przez zaprzyjaźnionego Daniela Horowitza [portal e-teatr.pl zintegrowany z portalami społecznościowymi: Facebookiem i Twitterem]) - np. Tadeusza Łomnickiego, Gustawa Holoubka, Marka Walczewskiego, Wiktora Sadeckiego, Igora Przegrodzkiego, Jerzego Bińczyckiego, Henryka Bisty, Leszka Herdegena, Henryka Machalicy, Andrzeja Nardellego, Erwina Axera, Adama Hanuszkiewicza, Henryka Tomaszewskiego, Kazimierza Dejmka, Jerzego Jarockiego, Konrada Swinarskiego, Jerzego Grzegorzewskiego, Ireny Eichlerówny, Ewy Lassek, Zofii Mrozowskiej, Igi Mayr, Zofii Rysiówny, Hanny Skarżanki, Haliny Słojewskiej, Aleksandry Śląskiej, Haliny Skoczyńskiej etc;

b) konferencje i seminaria dotyczące pokłosia 250-lecia Teatru Narodowego, także w kontekście europejskim (IT ma obowiązek zaprosić wybitnego Litwina Oskarasa Korsunovasa do realizacji offowych "Dziadów", być może w międzynarodowej obsadzie - wiem, że jest zainteresowany; pozyskać prof. Jordana B. Petersona dla "dekonstrukcji" pojęć "postmodernizm" i "polityczna poprawność");

c) wystawy monograficzne projektów scenograficznych, kostiumów i plakatów; np. Franciszka Starowieyskiego, Andrzeja Dudzińskiego, Macieja Buszewicza, Jerzego Juka-Kowarskiego, Andrzeja Sadowskiego, Pawła Dobrzyckiego, Barbary Hanickiej, Aleksandry Semenowicz, Doroty Kołodyńskiej;

d) okolicznościowe debaty publiczne - w związku z rocznicami artystów i wydarzeń;

e) kontynuowanie "Uniwersytetu Szekspirowskiego" (byłem jego wykładowcą) polegającego na dyskutowaniu poszczególnych sztuk, czemu należałoby nadać dalszy ciąg w postaci prezentacji wybranych inscenizacji - oraz przeprowadzić podobne, dotyczące tragedii antycznej, Moliera, Czechowa, Wyspiańskiego, Williamsa, Bernharda, Różewicza, Gombrowicza, Mrożka;

f) kontynuowanie współpracy z Teatrem Polskiego Radia i Teatrem Telewizji w sprawie publicznego odtwarzania klasyki z komentarzem.

Sięgać do historii nie tylko jako do muzeum, lecz do wiedzy, że: "przeszłość - jest dziś, tylko cokolwiek dalej", a więc umieć wyciągać wnioski.

W dziedzinie rejestrowania współczesności należy:

1) wystąpić do Prezydenta m. st. Warszawy o ponowne organizowanie Warszawskich Spotkań Teatralnych - jako ogólnopolskiego przeglądu n a j l e p s z y c h spektakli z poprzedniego sezonu (bardzo krytycznie oceniam edycje WST skonstruowane przez M. Nowaka jako fałszujące obraz teatru w kraju, ale uważam, że przekazanie wyboru T. Słobodziankowi nie poprawiło sytuacji); festiwal powinien dotyczyć maksimum ośmiu spektakli (powtarzanych) i "małych" spotkań - odpowiedzialnym za jakość prezentacji powinien być osobiście dyrektor IT;

2) kontynuować pracę nad multimedialną encyklopedią teatru polskiego w internecie (ten sposób komunikacji upowszechnić przez

t r a n s m i s j e i r e j e s t r a c j e dla wszystkich publicznych działań Instytutu); współpracować z FINA; IT powinien wykorzystywać do popularyzacji osiągnięć polskiego teatru nowoczesne technologie (video, streaming). Trzeba ożywić platformę e-teatr.tv, jej program powinien obejmować transmisje on-line z wydarzeń w IT: wykładów, konferencji, spektakli, i zapowiedzi premier oraz portrety twórców.

3) UWAGA TALENT! - cyklicznie prezentować debiutujących artystów z dziedziny sztuk przedstawiających w subiektywnym wyborze dyrektora IT;

4) bardziej pluralistycznie redagować wortal e-teatr.pl (żadnej cenzury [!], bezwzględna w o l n o ś ć s ł o w a , co najwyżej z komentarzem redakcji), biorąc pod uwagę powstanie nowych tygodników, miesięczników i prasy regionalnej;

5) zmodyfikować działanie "Innej sceny" (konferencje i wydawnictwa) i zorientować ją bardziej na teatr-scenę niż dramat-literaturę, np. o "teatrze studenckim w latach 60. i 70.",

o "teatrze offowym dzisiaj",

o "polityce w teatrze",

o "Bogu/duchowości na scenie",

o "Herbercie potrzebnym (?) współczesnemu teatrowi",

o "Autorze-aktorze-reżyserze-Widzu",

o "końcu paradygmatu romantycznego",

o "p r z y z w o i t o ś c i i wiarygodności w zawodzie",

o "nieszczęsnym darze wolności (ks. J. Tischner)";

6) zintensyfikować zwyczaj debatowania nad ważnymi dla środowiska zagadnieniami dotyczącymi e t y k i zawodowej i organizacji życia teatralnego w mieście i kraju, np.:

"Dlaczego teatr polski kradnie?" - o szerzącym się zwyczaju nieprzestrzegania praw autorskich - z udziałem prawników;

"Kto rządzi kulturą w mieście?";

"Czemu konkurs, a nie ustawka?" - z przedstawicielami Biura Kultury UM i MKiDN;

7) zaprosić MKiDN do cyklicznego prezentowania programu kulturalnego rządu przez minister Zwinogrodzką lub upoważnionych urzędników;

8) regularnie czytać publicznie n o w ą dramaturgię w sposób animowany przez samych autorów.

Porozumieć się z warszawską Akademią Teatralną w celu pokazywania studenckich warsztatów i egzaminów - często bardzo nowatorskich artystycznie - które nie mają dobrego "przebicia" w mieście; poświęcać uwagę i środki dla sceny tańca oraz starać się produkować kameralne debiuty, np. sztuk najnowszych (z tej okazji należałoby organizować warsztaty krytyczne - "próby zapisu" - na których młodzi teatrolodzy przepracowywaliby interpretację rówieśników, aktorów i reżyserów, czyli prezentowane spektakle traktować jako pretekst do dyskusji merytorycznej specjalistów: nie jakie to jest, ale jak to jest zrobione).

Uważam, że należy kontynuować udane projekty IT, takie jak Ogólnopolski Konkurs na wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej, Konkurs "Klasyka Żywa" i Teatr Polska - dbając o różnorodność jurorów - Lato z Teatrem i działalność warsztatowa dla najmłodszej widowni; warto przywrócić Rekolekcje Teatralne (jako seminaria autorskie, np. B. Jasińskiego o tragedii antycznej, chórze greckim

i nie "toksyczności", ale mityczności, religijności rodziny antycznej - w opozycji do niedawnych działań T. Dramatycznego w tej materii), także w postaci regularnych komentarzy na YouTube; wznowić przyznawanie "Modjeska Prize".

W sprawach przedsięwzięć naukowych k o n s u l t o w a ć się z Towarzystwem Badań Teatralnych.

W dziedzinie organizacji pracy Instytutu nie widzę potrzeby dokonywania zmian (nie jestem pewien, czy blisko sześćdziesięcioosobowy zespół etatowy - za: "IT... trzecie pięciolecie", Warszawa, 2018 - to nie nazbyt wiele, szczególnie w kontekście ujemnego wyniku finansowego).

Zarządzanie IT powinno być oparte na systemie delegowania zadań i obowiązków, monitorowaniu ich realizacji i ocenie efektów; na jak największej samodzielności pracowników merytorycznych, z zasadą odpowiedzialności za projekt: od pomysłu, przez jego przygotowanie i produkcję do ewaluacji.

Najważniejszy jest p r o f i l, który powinien zacząć oznaczać: jesteśmy tu po to, by zaświadczać o tym, co było, i ułatwiać/animować wszystko, co ma wartość - artystyczną, mentalną i pedagogiczną dla wyznaczania wysokich standardów współczesnego teatru. By stanowić b a z ę wypełnianą treścią przez ludzi z pomysłami (stwarzać warunki merytoryczne do cyklicznego wymyślania i przeprowadzania projektów autorskich). To musi się przełożyć na znaczące zwiększenie frekwencji własnych projektów merytorycznych,

a nie tylko gościnnych.

Zasadą prakseologii w IT powinna być stała ewaluacja pracy, niezbędna do doskonalenia profesjonalizmu zespołu: po zakończeniu projektu powinno się wspólnie oceniać jego realizację - efekty i kompetencje - umiejętność współpracy, potencjał twórczy, rozwój, wreszcie frekwencję publiczności. Dyrekcja powinna również podlegać takiej ocenie.

PS:

Zgodnie z paragrafem 5/7 Statutu warto rozważyć wydawanie tygodnika składającego się m.in. z przedruków blogów o sztuce i korespondencji, także zagranicznych.

Wreszcie, byłbym za przyswojeniem słów prof. Bohdana Korzeniewskiego: Wielu ludzi dochodziło, jak ja, do przekonania, że jedyną tajemnicą, jakiej trzeba szukać, jeśli chce się przejść przez życie bez większego wstydu, jest człowiek... I żadna z odmian sztuki, nie zdoła w tej dziedzinie wyprzedzić teatru. Teatr bowiem posługuje się człowiekiem dla ukazywania i rozważania spraw ludzkich. Mógłby być zatem najwyższą ze sztuk, gdyby... Otóż, gdyby był teatrem p r a w d z i w y m ...

A więc, wystarczy szukać prawdy. C. b. d. o.

Rada Naukowa

Obowiązki statutowe Rady Naukowej Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego:

- opiniowanie rocznych i wieloletnich programów i projektów Instytutu oraz ocena ich realizacji;

- poszukiwanie nowych form wsparcia organizacyjnego, koncepcyjnego i finansowego działalności Instytutu;

- wyrażanie opinii i składanie wniosków do Dyrektora we wszystkich istotnych sprawach związanych z działalnością Instytutu. Rada może dokonywać analiz sił i środków polskiego teatru oraz inicjować dyskusje publiczne związane z bieżącym życiem teatralnym oraz współczesną refleksją nad teatrem.

Skład Rady Naukowej (propozycja):

MAŁGORZATA PIEKUT, MARIA PRUSSAK, DARIUSZ KARŁOWICZ, ANTONI LIBERA,

KRZYSZTOF RUTKOWSKI, WŁODZIMIERZ STANIEWSKI.

wicedyrektor programowy: Andrzej Horubała

wicedyrektor wykonawczy: Jagoda Hernik Spalińska

Aneks do Programu:

Orientacyjny (bo niepotwierdzony z wykonawcami),

p r z y k ł a d programu miesięcznego Instytutu Teatralnego w 2019 roku

NIEDZIELA

"Miesięcznik teatralny" Patryka Kenckiego - cykliczne dyskusje kawiarniane o repertuarze i premierach warszawskich.

Dysputa: "#Me Too po polsku"

Zaproszeni: Andrzej Pawłowski, Rafał Siemionek (adwokat), Wojciech Malajkat.

Moderator: dyr. IT.

PONIEDZIAŁEK

"Konkurs czy ustawka" - o sposobach obsadzania stanowisk dyrektorskich w teatrach.

Zaproszeni: dyr. Departamentu Narodowych Instytucji Kultury MKiDN, dyr. Biura Kultury U. M., dyrektorzy stołecznych teatrów: Ateneum, Studio, Współczesnego.

Moderatorzy: dyr. IT. i Przemysław Skrzydelski.

WTOREK

Promocja książki Bogusława Jasińskiego: "Sztuka? Tylko wtedy, kiedy jestem".

Zaproszeni: Autor, Dariusz Karłowicz.

Moderator: dyr. IT.

ŚRODA

Seminarium Bogusława Jasińskiego o tragedii greckiej.

CZWARTEK

Dysputa z cyklu: "Nietoksyczna rodzina antyczna"

Zaproszeni: Jerzy Axer, Zbigniew Kadłubek, Włodzimierz Staniewski.

Moderator: Jagoda Hernik Spalińska.

PIĄTEK

"(Po)nowoczesność w teatrze"

Zaproszeni: Iwona Kempa, Maja Kleczewska, Daria Kopiec, Jarosław Gajewski, Jarosław Kilian, Andrzej Horubała.

Moderator: Małgorzata Piekut.

SOBOTA i NIEDZIELA

Prace semestralne studentów II i III roku WR warszawskiej AT.

*

PONIEDZIAŁEK

"Dlaczego polski teatr kradnie?" - o zapożyczeniach w sztuce.

Zaproszeni: Małgorzata Kożuchowska, Maja Kleczewska, Piotr Cieplak, Jan Klata, JKZ.

Moderator: Przemysław Skrzydelski.

ŚRODA

"O nieprzeczytanym >>Ślubie<<" - Patryk Kencki, JKZ.

CZWARTEK

Seminarium beckettowskie Antoniego Libery.

PIĄTEK

Seminarium Włodzimierza Staniewskiego.

SOBOTA i NIEDZIELA

OPT Gardzienice: "Wesele".

*

PONIEDZIAŁEK

"O teatrze offowym dzisiaj".

Zaproszeni: Łukasz Drewniak, Lech Śliwonik, Lech Raczak.

Moderator: Andrzej Horubała.

WTOREK

Promocja książki JKZ: "Jak nie zostałem dyrektorem teatru narodowego".

Zaproszeni: Wanda Zwinogrodzka, Autor.

ŚRODA

">>Klątwa<< - wolność czy przemoc" - Paweł Łysak, Paweł Sztarbowski, Maria Prussak, Piotr Zaremba.

CZWARTEK

"Rada artystyczna czy konformistyczna?" - Joanna Szczepkowska, Radosław Krzyżowski, JKZ.

PIĄTEK

O dokumentowaniu filmowym teatru.

Zaproszeni: Dorota Latour, Jerzy Karpiński.

Moderator: Jagoda Hernik Spalińska.

SOBOTA

"Primabalerina" - spotkanie z Zofią Rudnicką i jej wystawa o Gerardzie Wilku.

Moderator: dyr. IT.

*

PONIEDZIAŁEK

Dysputa: "O wierności. Autor - aktor - reżyser - Widz".

Zaproszeni: Małgorzata Dziewulska, Agnieszka Glińska, Maria Prussak, Jarosław Gajewski, Piotr Gruszczyński, Antoni Libera

Moderator: Jagoda Hernik Spalińska.

WTOREK

"Moja historia" - Maciej Prus.

ŚRODA

"Młodzi niekoniecznie w Gildii" - Daria Kopiec, Marta Malinowska, Wawrzyniec Kostrzewski, Paweł Miśkiewicz.

CZWARTEK

Seminarium Krzysztofa Rutkowskiego.

PIĄTEK

Dysputa o Bogu na scenie.

Zaproszeni: Maria Prussak, Andrzej Horubała, Jacek Kopciński, Krzysztof Koehler, ks. Krzysztof Niedałtowski.

Moderator: Piotr Zaremba.

SOBOTA

Wernisaż malarstwa i grafiki Daniela Horowitza.

NIEDZIELA

"Zdrada Klerków - nie tylko u Bendy" - Dariusz Karłowicz, Janusz Majcherek, Jakub Moroz, Józef Maria Ruszar.

Moderator: dyr. IT.

Tematy do wykorzystania w najbliższym czasie:

- "Matematyka - sztuka, czy dla sztuki" - prof. Tomasz Łuczak, Dorota Latour (UAM).

- "Muzyka w/dla teatru" - Henryk Gembalski, Lech Jankowski, Jacek Ostaszewski.

- "Juk" - Jerzy Juk-Kowarski, Józef Żuk Opalski.

- "Czy Fredro dostarcza nam dobrego humoru" - Jan Englert, Jarosław Marek Rymkiewicz (być może tylko nagrana wypowiedź?), Małgorzata Piekut.

- "Komu/czemu w teatrze Herbert?" - Antoni Libera, Andrzej Franaszek, Jacek Kopciński.

- "Smak magdalenki czy barbarzyńca w ogrodzie? - Kultura kontra nowoczesność" - Małgorzata Dziewulska, Maciej Urbanowski, Wojciech Kudyba, Antoni Libera.

- "Houellebecq - poszerzenie pola walki czy uległość?" - Małgorzata Smorąg, Agnieszka Kołakowska, Andrzej Horubała.

- "Halina Łabonarska" - Halina Łabonarska, Wiesław Komasa, Wawrzyniec Kostrzewski.

- "Konkurs (?) w Starym Teatrze w Krakowie" - Michael Gieleta, Przemysław Skrzydelski.

- "Miłość i genialność" - Lech Majewski, Bogusław Jasiński.

- Wernisaż Tomka Sikory z Maciejem Buszewiczem i muzyką Toma Waitsa.

- "Wszystko o sztuce" - profesor Maciej Buszewicz.

- "Elegancja" - wernisaż Doroty Kołodyńskiej.

- Master class* z Anną Polony i Jerzym Trelą - Józef Opalski, Jerzy Illg, Tomasz Mościcki, Michał Smolis.

- "Czemu lewica, a nie normalność rządzi teatrem, czyli gdzie są zarembiści'?" - Małgorzata Piekut, Piotr Zaremba, Dariusz Kosiński, Witold Mrozek, Bronisław Wildstein.

- "Bezkrólewie - Polska na współczesnej scenie" - Wojciech Tomczyk, Marek Kochan, Przemysław Czapliński, Kalina Zalewska.

- "Szwedzka 2/4 - teatr dla wolności i warsztatowej jakości" - Bogdan Słoński, Wojtek Maryański, Krzysztof Kelm, JKZ, Jagoda Hernik Spalińska.

- "Piękno w teatrze" - Dorota Kołodyńska, Paweł Dobrzycki, Zofia Rudnicka.

- Tośka Krzysztoń - koncert.

- "Łódź Kaliska" i Zbigniew Warpechowski - performance.

- Jadwiga Rodowicz o teatrze japońskim.

- Piotr Borowski - "mój boss" (J. Grotowski).

- Elżbieta Konieczna - promocja książki o Jerzym Jarockim - Danuta Maksymowicz, Stanisław Radwan.

- Antonina Grzegorzewska o sobie i o swoim ojcu (J. Grzegorzewskim) - Dorota Mieszek.

- Ryszard Cieślak we wspomnieniu - Ludwika Flaszena, Leszka Kolankiewicza, Tomasza Rodowicza, Jarosława Freta.

- "Tylko dwie rzeczy są nieskończone: wszechświat i głupota ludzka (A. Einstein)" - Maciej Buszewicz, Tomasz Łuczak, Lech Majewski, Dariusz Karłowicz.

- "Czy paradygmat prof. Janion umarł romantycznie, czy w ogóle?" - Dorota Sajewska, Leszek Kolankiewicz, Krzysztof Rutkowski, Włodzimierz Staniewski.

- "Krytyka - samokrytyka: zaproszenie do" - Elżbieta Baniewicz, Łukasz Drewniak, Przemysław Skrzydelski, Maciej Stroiński, Paweł Głowacki, Małgorzata Piekut.

- "Melancholia chora i twórcza" - Dorota Latour, Mira Marcinów, prof. Bogdan de Barbaro, Jerzy Matyszkowicz, Jagoda Hernik Spalińska.

- "Wolność słowa czy poprawność polityczna" - Agnieszka Kołakowska, Bronisław Wildstein, Andrzej Horubała, Maciej Urbanowski.

- "Paryż" - Andrzej Dobosz / "Andrzej Dobosz" - Paryż, Rita Gombrowicz, Antoni Libera.

*) także z:

Teresą Budzisz i Piotrem Fronczewskim

Zofią Kucówną i Wojciechem Pszoniakiem

Barbarą Krafftówną i Janem Nowickim

Ireną Jun i Stanisławem Brudnym

Haliną Winiarską i Jerzym Kiszkisem

Ewą Dałkowską i Januszem Gajosem

Anną Chodakowską i Mariuszem Bonaszewskim

etc

wortal e-teatr.pl BEZ CENZURY