Artykuły

"Ofelia" Jerzego Fryderyka Wojciechowskiego w reżyserii Krzysztofa Cicheńskiego to opera w jednym akcie na podstawie dramatu Stanisława Wyspiańskiego "Śmierć Ofelii". Utwór to finalista konkursu X Metafory Rzeczywistości 2017, organizowanego przez Teatr Polski w Poznaniu oraz Teatr Wielki im. St. Moniuszki w Poznaniu. Premiera 30 marca.

W tekście Wyspiańskiego Ofelia, świadoma swej śmiercionośnej siły, wstydzi się - wobec ludzi, których przekonania, lęki i zachowania wyłączają ją ze wspólnoty i wobec samej siebie, gdyż bez pomocy mężczyzny - ojca, kochanka, księcia (a także Jezusa Chrystusa - nieprzypadkowo u Szekspira pada słynne: "Idź do klasztoru!") nie jest w stanie decydować o własnym życiu. Wojciechowski, który nie zmieniając i nie skreślając w libretcie ani jednego wersu "Śmierci Ofelii", rozpisał swoją operę na dwie solistki, a także wprowadził trzecią bohaterkę - Britney Spears, której piosenki dyskretnie wplótł zaledwie w kilkanaście taktów. Przestraszona uczennica w szkolnym mundurku, pogrążona w smutku niedoszła panna młoda w sukni ślubnej to obok ogolonej, przepełnionej złością Britney kolejne klisze kulturowe, z których świadomie korzystamy na scenie. Zachwyt nad piękną, ale martwą (rozbrojoną) dziewczyną ma funkcję ujarzmiającą jej potencjał, który my staramy się uwolnić.

Z jednej strony te stereotypowe reprezentacje ułatwiają więc identyfikację z tak fantazmatycznym (młodopolskim i współczesnym) przedstawieniem kobiecości, z drugiej umożliwiają (feministyczny, emocjonalny i światopoglądowy) sprzeciw wobec tradycyjnych czy patriarchalnych, powszechnie wciąż utrwalanych schematów. Kolor naszego plakatu jest sygnałem kulturowej subwersji. Zmiana społecznych i politycznych realiów, o którą walczą dziś uczestniczki i uczestnicy feministycznych manifestacji, musi iść w parze ze świadomością kształtujących wyobraźnię zbiorową symboli, archetypów i kodów. Rolą sztuki (zaangażowanej) jest nie tylko formowanie nowych postaw, ale także krytyczna analiza modeli rzeczywistości, w jakich funkcjonujemy. Zwielokrotniona Ofelia, we wszystkich swoich emanacjach scenicznych i wirtualnych, bliższych lub dalszych także ze względu na usytuowanie wobec publiczności, nie daje się zanalizować, uprzedmiotowić w ramach narzuconego z góry (przez kogoś) dyskursu - nie daje się "wyreżyserować". Zadaniem naszej (wspólnie wypracowanej) inscenizacji jest więc wyostrzenie jej konfliktu ze światem, stworzenie odpowiednich warunków dla zaistnienia performatywnego aktu, który zyska siłę realnej konfrontacji.

Ofelia nie stara się nikogo przekonywać, nie szuka empatii i nie prosi o litość. Ofelia nas zawstydza.

***

Grzegorz Wierus - kierownictwo muzyczne

Ukończył z wyróżnieniem studia dyrygenckie w Akademii Muzycznej w Krakowie, w klasie Tomasza Bugaja, a także studia architektoniczne na Politechnice Krakowskiej. Swoje umiejętności doskonalił ponadto w klasie Wojciecha Rajskiego (Hochschule für Musik und Darstellende Kunst we Frankfurcie nad Menem), a także w trakcie kursów mistrzowskich prowadzonych przez takich dyrygentów jak Gabriel Chmura, Howard Williams, Lucas Vis, Helmuth Rilling.

Dyrygował ponadto takimi zespołami jak Orkiestra Filharmonii Krakowskiej, Orkiestra Symfoniczna i Kameralna oraz Chór Akademii Muzycznej w Krakowie, Orkiestra Akademii Beethovenowskiej, Polska Filharmonia Kameralna w Sopocie, Orkiestra Filharmonii Sudeckiej w Wałbrzychu. Stale współpracuje z zespołem muzyki współczesnej Ensemble Nostri Temporis z Kijowa, ponadto jest współzałożycielem wokalno-instrumentalnej Grupy InAntis oraz dyrygentem Orkiestry Symfonicznej Zespołu Szkół Muzycznych im. St. Moniuszki w Łodzi.

Istotną część jego działalności stanowią projekty związane z muzyką współczesną i alternatywną, a także działania muzyczno-teatralne, np. Solaris Electronic Opera K. Nepelskiego (Festiwal Malta, 2007), projekt operowy Haendel/Nepelski - Giulio Cesare z Grupą InAntis (festiwal Iubilaei Cantus, 2009), Oratorium Dance Project we współpracy z Teatrem Chorea z Łodzi (2011). Chętnie angażuje się w działalność prospołeczną oraz projekty z pogranicza muzyki profesjonalnej i amatorskiej. Prowadzi liczne warsztaty muzyczne i koncerty popularyzatorskie, współpracując m.in. z Fundacją ABC XXI Cała Polska czyta dzieciom, festiwalem Mała Warszawska Jesień oraz Instytutem Adama Mickiewicza.

W latach 2012-2016 był asystentem muzycznym Gabriela Chmury w Teatrze Wielkim w Poznaniu.

---

Jerzy Fryderyk Wojciechowski - kompozytor

Kompozytor, muzykolog, skrzypek i pianista. Absolwent kompozycji Akademii Muzycznej w Poznaniu w klasie dr hab. Moniki Kędziory oraz muzykologii na Uniwersytecie Adama Mickiewicza. Jego dotychczasowa twórczość kompozytorska to przede wszystkim utwory kameralne, ale posiada w swoim dorobku również utwory na większe zespoły, w tym i na orkiestrę symfoniczną. Wśród jego największych osiągnięć wymienić można kompozycję Romek stworzoną na inaugurację obchodów 60. rocznicy Powstania Poznańskiego Czerwca 1956 roku, Erynie napisane na zamówienie orkiestry barokowej Accademia dell'Arcadia, opyrę kameralną Tej! wystawioną w trakcie Festiwalu Opera Know-How oraz Gemini napisane dla nowojorskiego Zodiac Trio.

Jego kompozycje grano m. in. na festiwalach muzyki współczesnej w Kaliszu (2011) i w ramach Poznańskiej Wiosny Muzycznej (2010, 2012), na XVI Przeglądzie Zespołów Kameralnych w Jaworze (2014), 58. Festiwalu Muzyki Współczesnej Warszawska Jesień (2015), X Międzynarodowym Operowym Forum Młodych (2017). Kompozycja Le conte du jambon de la Mandarine zdobyła drugie miejsce w XVII Konkursie Kompozytorskim im. Adama Didura, a Proitedes wyróżnione zostało podczas finału 58. Konkursu im. Tadeusza Bairda. Komponuje również muzykę filmową, a jego utwory były prezentowane są na festiwalach filmowych w kraju i za granicą.

--

Julia Kosek - scenografia, kostiumy

Autorka kostiumów, scenografii i wideo do spektakli operowych, baletowych i teatralnych. Ukończyła kostiumografię w Międzynarodowej Szkole Kostiumografii i Projektowania Ubioru w Warszawie oraz psychologię na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W latach 2011-2018 współtworzyła Teatr Automaton, odpowiadając za warstwę wizualną eksperymentalnych spektakli teatralnych w następujących produkcjach: Inkorporacja mumii mojej praprababki Małgorzaty (2011); Puzuk (2012); Spadkobiercy Geppetta (2012), Egzorcyści i terapeuci (2013), Bachantki: śmiech, skowyt i nowe Eleusis (2016), Nowa Wizja: ekskluzje, akty, sublimacje (2017). W operze zadebiutowała w 2015 roku jako autorka kostiumów do Pajaców R. Leoncavallo (Teatr Wielki im. Stanisława Moniuszki w Poznaniu). Zaprojektowała kostiumy i scenografię między innymi do oper Ariodante (Warszawska Opera Kameralna) i Klothó -Thread of the Tales (29. Music Biennale Zagreb, Croatian National Theatre Ivan pl. Zajc Rijeka), spektaklu baletowego Kafka/Schulz: objawienia i herezje (Teatr Wielki w Poznaniu) oraz koncertu Gdzie jesteś, Johnie Cage? (Scena Wspólna w Poznaniu).

--

Krzysztof Cicheński - reżyseria, dramaturgia

Krzysztof Cicheński jest reżyserem teatralnym i operowym, dramaturgiem i twórcą angażującym się w liczne inicjatywy edukacyjne. Jego działalność artystyczna zrodziła się z połączenia badań naukowych, podejmowanych przede wszystkim na studiach doktoranckich w Instytucie Teatru i Sztuki Mediów UAM oraz praktyki scenicznej, realizowanej zarówno na scenach offowych, jak i profesjonalnych.

W latach 2005-2018 prowadził Teatr Automaton - niezależną grupę artystyczną, z którą wystawił dziesięć spektakli na podstawie własnych scenariuszy. Ostatni z nich, Nowa Wizja - ekskluzje, akty, sublimacje, powstał w 2017 roku w ramach rezydencji w Scenie Roboczej - Centrum Rezydencji Teatralnych w Poznaniu. Wcześniejsze realizacje prezentowane były podczas wielu poznańskich festiwali (Festiwal Wiosny, Międzynarodowy Festiwal "Maski", Festiwal Stara Gazownia, ARTenalia w Starej Rzeźni).

W 2014 roku Cicheński zadebiutował w Teatrze Wielkim im. Stanisława Moniuszki w Poznaniu jako reżyser operowy kameralnym spektaklem The Angel of the Odd B. Coliego. Następnie wyreżyserował między innymi Pagliacci R. Leoncavalla w Teatrze Wielkim w Poznaniu, Ariodante G. F. Händla w Warszawskiej Operze Kameralnej, Zemsta nietoperza J. Straussa (syna) w Poznaniu i Klothó - the thread of the tales M. Koseckiej w Rijece w Chorwacji. Realizacje te prezentowane były na festiwalach w Budapeszcie, Zagrzebiu i Wiedniu, ostatnią z nich transmitowała na żywo telewizja Arte.

W ramach współpracy z poznańskim Centrum Sztuki Dziecka w Poznaniu Cicheński prowadzi dyskusje z publicznością po spektaklach dla młodzieży, obejmuje merytoryczną i reżyserską opieką przedstawienia przygotowywane przez licealistów, reżyseruje czytania nowych sztuk. W latach 2011-2014 twórca prowadził teoretyczne i praktyczne zajęcia na Wiedzy o Teatrze (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu), obecnie współpracuje jako wykładowca z Wydziałem Architektury Wnętrz i Scenografii (Uniwersytet Artystyczny w Poznaniu) oraz Wydziałem Wokalno-Aktorskim (Akademia Muzyczna w Poznaniu).