Płock. POKiS imienia Stefana i Franciszki Themersonów?
Płocki Ośrodek Kultury i Sztuki (POKiS) chce, by placówce tej w nowej siedzibie, działającej od września 2018 r., nadano imię Stefana i Franciszki Themersonów. Uroczystość planowana jest tam na jesień tego roku, w ramach kolejnej edycji Festiwalu Themersonów.
Stefan Themerson (1910-1988) to urodzony w Płocku (Mazowieckie) awangardowy prozaik, twórca teorii poezji semantycznej, a także eksperymentalnych filmów i fotografii. Wraz z Franciszką z domu
Weinles (1907-88), malarką, ilustratorką i autorką scenografii teatralnych, przebywając na emigracji w Wlk. Brytanii, prowadzili w Londynie, od lat 40. do lat 70. XX wieku, oficynę wydawniczą Gaberbochus Press.
- Od lipca 2018 r. mamy nową siedzibę. Wystąpiliśmy z inicjatywą, aby nadać jej imię Stefana i Franciszki Themersonów, bo uważamy, że nie ma w historii Płocka artysty równie wybitnego i wszechstronnego, jak Stefan Themerson, a jego twórczość jest z kolei nierozerwalnie związana z artystyczną aktywnością żony, Franciszki. Bardzo często realizowali wspólne projekty, w tym filmowe, literackie i wydawnicze - powiedział dyrektor POKiS Radosław Malinowski.
Jak podkreślił, nadanie tej placówce imienia Stefana i Franciszki Themersonów ma być formą upamiętnienia obojga artystów, których twórczość, znana i doceniana za granicą, w Polsce jest wciąż nieco zapomniana.
- Dorobek artystyczny Stefana i Franciszki Themersonów przypominamy od lat podczas Festiwalu Themersonów, który w Płocku odbywa się jesienią. Chcielibyśmy, żeby w ramach tegorocznej edycji tego wydarzenia odbyła się uroczystość nadania POKiS imienia artystów. Planujemy także, by przy tej okazji na budynku naszej nowej siedziby pojawił się oryginalny neon, nawiązujący do ich twórczości - zaznaczył Malinowski.
Projekt nadania POKiS imienia Stefana i Franciszki Themersonów trafił do Rady Miasta Płocka. Uchwałę w tej sprawie płoccy radni mają rozpatrzyć na najbliższym swym posiedzeniu, 31 stycznia. W jej uzasadnieniu podkreślono m.in., że nadanie POKiS imienia obojga artystów "może być skromnym wyrazem pamięci i wdzięczności miasta i mieszkańców Płocka za wyjątkowy wkład Themersonów w europejską kulturę oraz symbolem identyfikacji z ich artystyczna spuścizną i wartościami, którymi się kierowali".
Stefan Themerson po ukończeniu gimnazjum w Płocku studiował fizykę na Uniwersytecie Warszawskim, a następnie architekturę na Politechnice Warszawskiej. W 1927 r. zajął się eksperymentami z fotografią i filmem, które rozwijał w latach 30. XX wieku. Powstały wtedy m.in. filmy "Apteka", "Europa" i "Przygoda człowieka poczciwego".
W 1938 r. wraz z żoną Franciszką, absolwentką warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, wyjechał do Francji, gdzie w 1940 r. wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Od 1942 r., będąc już w Wlk. Brytanii, współpracował z Ministerstwem Informacji i Dokumentacji RP w Londynie. Powstał wtedy eksperymentalny film antywojenny "Calling Mr. Smith".
W 1948 r. Themersonowie otworzyli w Londynie oficynę wydawniczą Gaberbochus Press, którą prowadzili do 1979 r. Wydawali tzw. bestlookery, czyli książki w oryginalnym, autorskim opracowaniu, także graficznym. W latach 1957-59 organizowali tam otwarte również spotkania w formule common room, czyli otwartej dyskusji i wymiany poglądów z udziałem m.in. artystów oraz naukowców.
Stefan pisał po polsku, angielsku i francusku. Jest autorem powieści i opowiadań, będących często filozoficznymi rozprawami z wątkami groteski, a także esejów z dziedziny logiki i językoznawstwa. Jako autor poezji semantycznej eksperymentował z zapisem graficznym. Do wielu jego utworów, jak np. "Przygody Marcelianka Majster-Klepki", "Pan Tom buduje dom" czy "Wykład profesora Mmaa", ilustracje tworzyła Franciszka, która była także autorką scenografii i kostiumów do sztuk teatralnych.
W październiku 2018 r. odbyła się w Płocku dziewiąta z kolei edycja Festiwalu Themersonów. To cykl interdyscyplinarnych wydarzeń - w tym wystaw, koncertów, warsztatów i paneli dyskusyjnych - nawiązujących do twórczości Stefana i Franciszki, a także do odniesień związanych z ich artystycznym dorobkiem we współczesnej literaturze i sztuce. Motywem przewodnim ostatniej odsłony festiwalu, którego organizatorem jest POKiS, była droga i podróż w życiu i w sztuce.
W lipcu 2018 r. POKiS przeniósł się z dotychczasowej siedziby w jednej z kamienic do wyremontowanego i zaadaptowanego na ten cel budynku dawnego gimnazjum. Koszt modernizacji obiektu wyniósł ponad 5 mln zł, z czego prawie 2,8 mln zł pochodziło z unijnej dotacji. W nowej, większej siedzibie placówki, która oficjalnie rozpoczęła działalność we wrześniu 2018 r., są m.in. sala widowiskowa, galeria plastyczna, a także pracownie - fotograficzna, plastyczna, studio nagrań, oraz sale - prób wokalnych, baletowa i dydaktyczne.
