Lubimy polską poezję
Słowo pozostawione nam przez wielkich polskich poetów przypomina, że bez wiary, religijności, także bez zapału, by dbać o Polskę, nie byłoby nas. Roztopilibyśmy się w kosmopolitycznym tyglu - mówią Marcin Kwaśny i Ksawery Szlenkier, autorzy spektaklu "Wolność jest w nas" w Teatrze Oratorium w Warszawie, w rozmowie z Maciejem Maroszem w Gazecie Polskiej Codziennie.
Jak zrodził się pomysł spektaklu złożonego z poezji polskiej? Czy stało się to po ogłoszeniu programu "Niepodległa"?
Ksawery Szlenkier: Idea spektaklu poetyckiego powstała zanim ogłoszono konkurs. Byliśmy przekonani, że to jest potrzebne. Zaczęliśmy się uczyć tekstów, nie mając obiecanych pieniędzy za to, co robimy. Wszystko zaczęło się od tego, że Marcin zwrócił się do mnie z propozycją, byśmy przeczytali wiersze patriotyczne w sanktuarium Franciszkanów w Niepokalanowie. Ten impuls odczytaliśmy jako wezwanie od św. Maksymiliana Kolbego. W czasie rozmów z ojcami franciszkanami zrodziła się idea naszego spektaklu.
Marcin Kwaśny: To nas łączy z Ksawerym, że lubimy polską poezję. Stąd pomysł, żeby osią spektaklu była rozmowa prowadzona mową wiązaną przez dwóch poetów, którzy spotykają się w jakiejś kawiarni gdzieś na emigracji. Trzecią osobą spektaklu jest autorska muzyka wspaniałego artysty Wojciecha Sławińskiego, grana przez niego na żywo na wiolonczeli. Mnie jako reżyserowi zależało, żeby w tej muzyce przewijały się motywy utworów patriotycznych, nie wprost, ale na zasadzie pewnych asocjacji w odbiorze widza. Żeby widz mógł sobie odtworzyć resztę.
Wybraliście wymagającą w realizacji formułę. Przedstawiacie dialog poetów rozmawiających ze sobą strofami polskiej poezji, gdy powszechnie sięga się po efekciarskie techniki sceniczne.
KS: Wskrzeszamy słowo jako środek wyrazu. Próbujemy dokonać jego reanimacji. Słowo dzisiaj jest raczej odkładane do lamusa. W dzisiejszym teatrze bardziej liczy się forma, wynalazki scenograficzno-inscenizacyjne, a nie słowo. Odczuwam wewnętrzną satysfakcję, że podjęliśmy wyzwanie warsztatowe, że robimy coś, na co nie każdy by się porwał. Temu wyzwaniu przyświecała myśl, żeby pokazać, że dziś warsztat nie umiera, a dzisiejsze aktorstwo nie musi być postaktorstwem, gdzie wystarczy pokazać nagość albo użyć efektów technicznych. Że jeszcze jest taka umiejętność, jak operowanie słowem, pauzą. Uważam, że to potrzebne właśnie teraz, bo nikt inny tego nie robi z naszego pokolenia aktorów.
MK: Jedna z pań po spektaklu powiedziała, że po jego obejrzeniu czuje się lepsza. To jest siła poezji, że dzięki niej ludzie czują, że duch się w nich odzywa, że są stworzeni nie tylko do konsumpcji, ale i do wyższych celów.
Na ile przez twórczość polskich poetów przebija, że wiara jest złączona z naszym narodem?
MK: Ona jest w krwiobiegu. To jest naturalny składnik naszej tożsamości narodowej.
Czy dobór przez Was tekstów odnosił się do tego, że dziś próbuje się rozłączyć wiarę z narodem?
KS: Nie był to klucz doboru naszych wierszy, ale głęboka religijność i duchowość jest obecna w poezji, powraca w motywach, szczególnie w romantyzmie. To właśnie ta wiara i religijność była wehikułem polskości i to jest źródło tego, że jesteśmy trochę inni niż reszta Europy. Bo u nas rozbiory, komunizm czy wojna konserwowały wiarę w narodzie, a ona jednoczyła nas. Kardynał Wyszyński wokół siebie zbierał więcej ludzi niż towarzysz Gomułka. To jest siła tego narodu. Dzisiaj, gdy życie toczy się na Facebooku, i bardziej zwraca się uwagę na Instagram niż na inne rzeczy, nagle to słowo poetów przypomina, że bez wiary, bez religijności, także bez tego zapału, by dbać o Polskę, nie byłoby nas. Bez tego nie będzie przyszłości, roztopimy się w tyglu. Niektórym zależy, żebyśmy się roztopili. Ale kultura nasza mówi co innego, że wartość jest w polskości.
Czy wybrane przez Was wiersze łączy jakiś powtarzający się motyw?
MK: W wielu wierszach jest motyw serca. Nawet nie jako siedliska uczuć, ale jako miejsca, które jest uosobieniem Polski. To wskazanie, że Polski nie trzeba szukać, nawet na mapie, trzeba szukać w sobie.
