Artykuły

"Zapiski z wygnania" Sabiny Baral w reż. Magdy Umer z Teatru Polonia w Warszawie na XVII Festiwalu Prapremier w Bydgoszczy. Pisze Joanna Pluta w Gazecie Pomorskiej.

Tegoroczny Festiwal Prapremier już po raz kolejny przekonał mnie, że teatru, szczególnie dziś, potrzebujemy jak powietrza.

"Zapiski z wygnania" z jakimi we wtorek do Bydgoszczy przyjechała Krystyną Jandą (reż. Magda Umer) to adaptacja niezwykle intymnych, wstrząsających wspomnień Żydówki Sabiny Baral, emigrantki roku 68. Baral - wtedy dwudziestoletnia dziewczyna, która w Polsce zostawiła miłość, opisuje dramat tamtego czasu, upokarzające przygotowania do emigracji, utratę godności, dorobku życia, najintymniejszych pamiątek, obywatelstwa a potem gniew, bezsilność, żal, strach, samotność, tułaczkę.

Pomysł na sceniczną interpretację tych wspomnień poraża. Na scenie mamy bowiem tylko ubraną na czarno Krystynę Jandę prowadzącą monolog, która za teatralne środki ma tylko swój głos i twarz. Twarz, którą dzięki wielkiemu ekranowi widzimy z bliska i mamy wrażenie, jakby opowiadała nam o tych strasznych doświadczeniach prosto w oczy. W spektaklu widać jak na dłoni mistrzostwo Jandy - myślę, że nikt inny nie dźwignąłby tej roli. Aktorka właściwie tutaj nie gra - użycza swego ciała, głosu i mistrzostwa, by przepływał przez nią ten dramatyczny przekaz.

Na scenie towarzyszą jej tylko muzycy, którzy akompaniują do śpiewanych czy też melorecytowanych na żywo utworów Osieckiej, Młynarskiego, wierszy Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej i Tuwima. To przeplatanie tekstu muzyką działa w potężny sposób: Janda hipnotyzuje, wbija w fotel, z każdą kolejną minutą jej przekaz staje się mocniejszy, a widzowie nie mogą zostać obojętni. Ja sama od połowy spektaklu siedziałam zalana łzami, bo dramatyczne świadectwo tamtego czasu to jedno, a fakt, że historia lubi się powtarzać, a często o niej zapominamy to druga rzecz. Przerażająca.

Ten spektakl to ostrzeżenie - powinien go zobaczyć każdy, czy to w Polsce, czy gdziekolwiek indziej na świecie. Zobaczyć, przeżyć, zapamiętać.