Białystok. Zaczął się Inny Wymiar
Czarno-białe kadry na ekranie i ekspresyjna historia miłosna sprzed prawie stu lat. A potem... czarno-białe kadry na ścianie i historia codzienności mieszkańców kraju nad Morzem Czarnym. Rumuńskie mocne kulturalne uderzenie otworzyło w czwartkowy wieczór (31.08) oficjalnie Festiwal Wschód Kultury/Inny Wymiar.
Takim czterodniowym intensywnym zestawem (festiwal potrwa do niedzieli, 2 września) Białystok żegna lato, zapraszając mieszkańców na blisko 30 imprez z udziałem artystów z 12 krajów. W różnych punktach miasta odbywają koncerty, spektakle, filmy, warsztaty, instalacje, pokazy. Bogaty program przygotowują wspólnie różne miejskie placówki kulturalne, koordynowane przez Białostocki Ośrodek Kultury. Na wszystko - wstęp wolny, ale na część imprez trzeba mieć wejściówki. Wszystkie już co prawda rozdano, ale warto przyjść i próbować przed samymi imprezami. Ci bowiem, którzy odbierali wcześniej wejściówki, co praktyka pokazuje, mogą się w dniu wydarzenia na nim w ogóle nie zjawić.
Niemy film i muzyka
Początek festiwalu okazał się mocno rumuński - BOK, przy współpracy z Rumuńskim Instytutem Kultury w Warszawie oraz Filmoteką Rumuńską przygotował pokaz filmu "Manasses" w reżyserii ojca rumuńskiego niemego kina - Jeana Mihaila. To coś, co białostoczanie lubią, a filmowy dział BOK-u organizuje już od dawna - pokaz filmu niemego z muzyką na żywo. Tym razem - w odsłonie rumuńskiej.
I tak zobaczyć można było film z 1925 roku, do którego na żywo muzykę generował rumuński twórca, Danaga.
O kontekście filmowej historii - tragicznej miłości Żydówki z Bukaresztu do chrześcijanina opowiadał przed pokazem Mihai Fulger z Filmoteki Rumuńskiej.
- Film powstał w oparciu o sztukę teatralną, która długo była w Rumunii zakazana. W pierwszej połowie XX wieku w kraju panowała antyżydowska atmosfera - kiedy spektakl wszedł na afisz, doszło do protestów środowisk nacjonalistycznych, które dowodziły, że w sztuce za dużo jest wątków żydowskich. Kiedy Mihail po kilku latach zdecydował się jednak realizować swój film, protestów już było dużo mniej i pracując nad filmem, nie miał już takich problemów jakie pojawiły się w przypadku teatru. W filmie grają aktorzy teatralni, którzy swojej pracy na planie w ogóle nie traktowali jako pracy. Stwierdzili, że mogą grać za darmo. Grali w sposób teatralny, więc w filmie dużo jest nadekspresji, teatralnego makijażu. Myślę, że film doskonale wpisuje się w klimat białostockiego festiwalu - to historia zetknięcia dwóch różnych światów, opowiada o trudach tolerancji i dialogu - mówił Fulger.
"Manasses" rzeczywiście wpasował się w ideę festiwalową znakomicie, przy okazji przenosząc widzów w niezwykły świat przedwojennej bogatej społeczności żydowskiej w Rumunii, pokazując też ówczesny Bukareszt, jego żydowskie cmentarze i ulice. Piękne kadry ciekawie łączyły się z muzyką produkowaną na żywo przez Daniela Agę (Danaga), muzyka z Klużu, który intrygujący obraz sprzed prawie stu lat zestawił z miksem funku, jazz, house i folkloru.
Bose stopy i garnitury
Po zakończeniu pokazu w kinowym foyer widzów czekała kolejna porcja pięknych czarno-białych kadrów sprzed kilkudziesięciu lat, tym razem zawieszonych na ścianie. Wystawa Costicy Acsinte, fotografa, uwieczniającego Rumunię lat 1930-1950, to jeden z ciekawszych punktów festiwalu. Pokazuje część niezwykłej kolekcji, ocalonej kilka lat temu przed całkowitym zniszczeniem przez jej opiekuna - Cezara Popescu. Ten ze zdjęciami Acsinte zetknął się już w dzieciństwie. A że kolekcja fotografa, który portretował codzienność Rumunii przez 60 lat, znikła po jego śmierci - postanowił ją odszukać.
Okazało się, że bezcenny zbiór kupiło jedno z rumuńskich muzeów, ale trzyma je w muzealnym magazynie, gdzie kolekcja niszczeje, i nikt jej nie ogląda. Przez kilka lat Popescu przekonywał władze muzeum, aby wyraziły zgodę na digitalizację ocalałych negatywów (część z nich uległa już zniszczeniu z powodu złego przechowywania). Gdy taką zgodę otrzymał, szybko zabrał się do pracy. To był ostatni moment - na wielu prezentowanych zdjęciach te zniszczenia widać bardzo mocno.
Zbiór jest fantastyczny - to, co widzimy w foyer kina to zaledwie jego ułamek. Rumuni różnych stanów - z bosymi stopami i odziani w garnitury, rzemieślnicy i żołnierze, plażowicze i ludzie przy pracy, artyści i robotnicy zabierający się za jedzenie... Ileż tam szczegółów, niezwykłych twarzy, zaskakującego tła... Warto wpatrzeć się w te oblicza i detale - do niedzieli wystawę oglądać można w godzinach 14-18, a później (do 12 września) w godzinach pracy kina (o wystawie szerzej wkrótce).
Dziś dalsza część rumuńskiej odsłony festiwalu. O godz. 18.30 w kinie Forum zobaczyć można film "Licu. Rumuńska historia" (skomplikowana historia Rumunii opowiedziana przez pryzmat życia 92-letniego mężczyzny), a o godz. 20.15 - "Zabliźnione serca" (film klimatem przypominający "Czarodziejską górę" Manna; Historia Emanuela, który latem 1937 roku zostaje skierowany do sanatorium nad Morzem Czarnym, gdzie leczy się gruźlicę kości. Przeżywa romantyczną przygodę, a tymczasem na zewnątrz, w rumuńskim społeczeństwie do głosu dochodzą skrajnie prawicowe i nacjonalistyczne tendencje).
Staruszki na pogorzelisku
W czwartkowy wieczór w ciasnej salce Białostockiego Teatru Lalek zaczęła się też teatralna odsłona festiwalu - pierwszy ze spektakli - "Kukrzysko". To podlaski akcent festiwalu - spektakl przygotowały białostockie aktorki (związane niegdyś z teatrami Wierszalin i Malabar Hotel), reżyserki, absolwentki białostockiej Akademii Teatralnej i pracujące na niej jako asystentki: Paula Czarnecka i Maria Żynel. Zaprosiły widzów na pogorzelisko, w którym jako dwie zagadkowe staruszki obudziły się do życia po długiej przerwie. I zaczęły przywoływać słowiańskie bóstwa, złośliwe demony i zjawy.
Klaustrofobiczna salka, widzowie ściśnięci, siedzący na podłodze, a przed nimi - misterium, w którym dwie odziane w dziesiątki płacht stare kobiety próbują odnaleźć się w nowej rzeczywistości. Rozpoznają siebie, swoje sprzęty, wywołują obrazy, tańczą z zapałem szamana, machają kadzidłem, toczą boje. A to wyciągną z kąta małą szafkę i wysypią z niej pomrukujące ludziki, a to stworzą kolejny ołtarzyk i gną się w ukłonach, a to walczą na totemy, na których zmieści się pół tuzina najróżniejszych bogów i bożków.
Do tego transowa muzyka, szepty szeptuch, ale też humor. Spektakl niczym patchwork (również scenograficznie). Ciekawy.
Dziś w BTL zobaczyć go można znów o godz. 18.
***
PROGRAM na najbliższe dni
31 sierpnia 2018
*godz. 13:30-18:00 Foto-Lab-Lodówka - happening; plac przed kinem Forum, ul. Legionowa 5; organizator: Białostocki Ośrodek Kultury
*godz. 14:00-18:00 Foto splendid Costica Acsinte - wystawa; Foyer Forum, ul. Legionowa 5; organizator: Białostocki Ośrodek Kultury
*godz. 15:00-20:00 Awesome bikes - Custom Bikes - galeria, wypożyczalnia; Rynek Kościuszki, obok "Astorii"; organizatorzy: Adrian Łucejko - Custom Bikes, Białostocki Ośrodek Kultury
*godz. 17:00 Teatr Czrevo: Pozory - monodram; Uniwersyteckie Centrum Kultury, ul. K. Ciołkowskiego 1N; organizator: Fundacja Teatr Czrevo
*godz. 18:00 Hubert Czerepok: Początek - wernisaż wystawy; Galeria Arsenał, ul. A Mickiewicza 2; organizator: Galeria Arsenał w Białymstoku
*godz. 18:00 - Maria Żynel, Paula Czarnecka: Kukrzysko - spektakl (dla widzów 18+); Białostocki Teatr Lalek, ul. K. Kalinowskiego 1; organizatorki: Maria Żynel, Paula Czarnecka
*godz. 18:30 - Pokaz filmu Licu. Rumuńska historia (reż. Ana Dumitrescu, Rumunia 2017, 87'); Kino Forum, ul. Legionowa 5; organizator: Białostocki Ośrodek Kultury
*godz. 19:00 - Malenki Theater (IL): Cemach - spektakl; Białostocki Teatr Lalek, ul. K. Kalinowskiego 1; organizator: Towarzystwo Przyjaciół Kultury Żydowskiej w Białymstoku
*godz. 19:00 - Projekt fotografii organicznej i otworkowej - wernisaż wystaw; Białostocki Ośrodek Kultury / Centrum im. Ludwika Zamenhofa, ul. Warszawska 19; organizator: Białostocki Ośrodek Kultury
*godz. 20:00 - Pupile - spektakl taneczny; Hala Politechniki Białostockiej, ul. O. Sosnowskiego 11; organizator: Fundacja Pro Anima
*godz. 20:15 - Pokaz filmu Zabliźnione serca (reż. Radu Jude, Rumunia/Niemcy 2016, 141'); Kino Forum, ul. Legionowa 5; organizator: Białostocki Ośrodek Kultury
1 września 2018
*godz. 10:00-18:00 - Hubert Czerepok: Początek - wystawa; Galeria Arsenał, ul. A Mickiewicza 2; organizator: Galeria Arsenał w Białymstoku
*godz. 10:00-17:00 - Projekt fotografii organicznej i otworkowej - wystawy; Białostocki Ośrodek Kultury / Centrum im. Ludwika Zamenhofa, ul. Warszawska 19; organizator: Białostocki Ośrodek Kultury
*godz. 11:00 - Hubert Czerepok: Początek - oprowadzanie autorsko-kuratorskie; Galeria Arsenał, ul. A Mickiewicza 2; organizator: Galeria Arsenał w Białymstoku
*godz. 12:00 - Znikające miejsca i ludzie - spacer edukacyjny; początek: Opera i Filharmonia Podlaska w Białymstoku, ul. Podleśna 2; organizator: Galeria im. Sleńdzińskich w Białymstoku
*godz. 14:00-18:00 - Foto splendid Costica Acsinte - wystawa; Foyer Forum, ul. Legionowa 5; organizator: Białostocki Ośrodek Kultury
*godz. 14:00-20:00 - 100 x sztuka - mozaika wolnych kultur - strefa wydarzeń familijnych; Rynek Kościuszki, obok Ratusza; organizator: Stowarzyszenie Kulturalne "Pocztówka"
*godz. 15:00-20:00 - Awesome bikes - Custom Bikes - galeria, wypożyczalnia; Rynek Kościuszki, obok "Astorii"; organizatorzy: Adrian Łucejko - Custom Bikes, Białostocki Ośrodek Kultury
*godz. 16:00 - Maryna Batsiukova: Własne historie - wernisaż wystawy; Białostocki Ośrodek Kultury / Centrum im. Ludwika Zamenhofa, ul. Warszawska 19; organizator: Białostocki Ośrodek Kultury
*godz. 17:00 - Teatr Czrevo: Pozory - monodram; Uniwersyteckie Centrum Kultury, ul. K. Ciołkowskiego 1N; organizator: Fundacja Teatr Czrevo
*godz. 18:30 - Koncert: Polska, Armenia, Gruzja: Kapela ze Wsi Warszawa (PL), Dogma (AM), Folk Band Bani (GE); Sala Forum, ul. Legionowa 5; organizator: Białostocki Ośrodek Kultury
*godz. 20:00 - Bouillon Group: Sto minut / One hundred minutes - performance; Galeria Arsenał elektrownia, ul. Elektryczna 13, wejście od ul. Świętojańskiej; organizator: Galeria Arsenał
*godz. 21:00 Taste The East 2018 - koncerty; Stadion Miejski w Białymstoku, ul. Słoneczna 1; organizator: Stowarzyszenie Pogotowie Kulturalno-Społeczne
2 września 2018
*godz. 10:00-18:00 Hubert Czerepok: Początek - wystawa; Galeria Arsenał, ul. A Mickiewicza 2; organizator: Galeria Arsenał w Białymstoku
*godz. 10:00-17:00 - Projekt fotografii organicznej i otworkowej - wystawy; Białostocki Ośrodek Kultury / Centrum im. Ludwika Zamenhofa, ul. Warszawska 19; organizator: Białostocki Ośrodek Kultury
*godz. 10:00-17:00 - Maryna Batsiukova: Własne historie - wystawa; Białostocki Ośrodek Kultury / Centrum im. Ludwika Zamenhofa, ul. Warszawska 19; organizator: Białostocki Ośrodek Kultury
*godz. 14:00-18:00 - Foto splendid Costica Acsinte - wystawa; Foyer Forum, ul. Legionowa 5; organizator: Białostocki Ośrodek Kultury
*godz. 14:00-20:00 - 100 x sztuka - mozaika wolnych kultur - strefa wydarzeń familijnych; Rynek Kościuszki, obok Ratusza; organizator: Stowarzyszenie Kulturalne "Pocztówka"
*godz. 15:00 - Mohylewski Obwodowy Teatr Lalek (BY): Hamlet - spektakl; Białostocki Teatr Lalek, ul. K. Kalinowskiego 1; organizator: Białostocki Teatr Lalek
*godz. 15:00-20:00 - Awesome bikes - Custom Bikes - galeria, wypożyczalnia; Rynek Kościuszki, obok "Astorii"
organizatorzy: Adrian Łucejko - Custom Bikes, Białostocki Ośrodek Kultury
*godz. 16:00 - Maria Żynel początek: Rynek Sienny, przy "Wodopojce"; organizatorki: Maria Żynel, Julita Charytoniuk
*godz. 18:00 - Koncert Echoes: Hang Em High (PL/AT/CH), Guo Gan (CN), Fumie Hihara (JP); sala Forum, ul. Legionowa 5; organizator: Białostocki Ośrodek Kultury
*godz. 19:00 - Mohylewski Obwodowy Teatr Lalek (BY): Hamlet - spektakl; Białostocki Teatr Lalek, ul. K. Kalinowskiego 1; organizator: Białostocki Teatr Lalek
*godz. 19:30 - Maria Żynel początek: Rynek Sienny, przy "Wodopojce"; organizatorki: Maria Żynel, Julita Charytoniuk
*godz. 20:00 - Inny wymiar mody - pokazy mody: Zeken Moda, Jacob, Aneta Popławska; Hala Politechniki Białostockiej, ul. O. Sosnowskiego 11; Organizator: Stowarzyszenie na rzecz Muzeum Mody i Tekstyliów ITE w Białymstoku
Więcej: www.innywymiar.bialystok.pl, www.wschodkultury.eu
