Artykuły

Komuna Warszawa ma poważne problemy finansowe i rusza z akcją crowdfundingową. Zbiera pieniądze na spektakle Anny Smolar i Marty Ziółek - o kłopotach teatru, ale też o tym jak systemowo można mu pomóc - pisze Arkadiusz Gruszczyński w Gazecie Wyborczej.

Powód? Ministerstwo Kultury nie wsparło w tym roku żadnego projektu teatru z Lubelskiej. Powody są niejasne, być może chodzi o komunę w nazwie, lewicowe poglądy części zespołu, a może niespójność z programem Piotra Glińskiego.

A przecież Komuna Warszawa jest dobrem narodowym, miejscem premier najważniejszych twórców młodego pokolenia i spotkaniu różnych dziedzin sztuki. Swoje spektakle wystawiali tutaj Anna Smolar, Monika Strzępka, Wojtek Ziemilski, Weronika Szczawińska, Grzegorz Jarzyna, członkowie legendarnej Akademii Ruchu, Michał Borczuch, Cezary Tomaszewski czy Anna Karasińska, a także plejada najzdolniejszych tancerzy z Martą Ziółek, Izą Szostak, Pawłem Sakowiczem, Mikołajem Mikołajczykiem i Weroniką Pelczyńską na czele. To w Komunie testowano nowe formy teatralne, takie jak 16-minutowy spektakl z ograniczoną ilością sprzętu i scenografii. Tu toczyły się też dyskusje nad nowym kanonem teatralnym, a w spektaklach dotykano najbardziej bieżących problemów.

Co ważne, założyciele Komuny oddają swoją teatralną przestrzeń innym twórcom, stając się regularnym domem produkcyjnym. Choć mogli pracować wyłącznie nad własnymi spektaklami i nie oglądać się na innych, Grzegorz Laszuk i Alina Gałązka jednak zaryzykowali i wpuścili młodych, często nieznanych reżyserów czy aktorów. Dzięki temu powstało środowisko, którego członkowie pracują dziś w najważniejszych teatrach w Polsce i na świecie. Reżyserzy mimo ograniczonych środków lubią pracować w ciasnej sali na Lubelskiej. Produkcje Komuny są również pokazywane na najważniejszych festiwalach. Ostatnio można było je zobaczyć w Zagrzebiu, wkrótce obejrzą je nowojorczycy.

Jak miasto może pomóc Komunie?

Pytanie o przyszłość Komuny to również pytanie o systemowe wsparcie ze strony urzędu miasta i Biura Kultury. Tak jak większość organizacji pozarządowych w Polsce Komuna Warszawa ma problem ze znalezieniem funduszy na opłacenie bieżących rachunków. Założyciele teatru nie wypłacają sobie honorariów za prowadzenie stowarzyszenia.

Jak miasto może pomóc Komunie? Środki z konkursów dotacyjnych nie mogą być przeznaczane na czynsz czy pensje szefostwa stowarzyszenia. Nie ma też mowy o jakiejkolwiek dotacji celowej, ponieważ Komuna nie jest instytucją publiczną. Co zatem? Wyjściem byłoby włączenie Komuny Warszawa do innej instytucji, ale czy to nie zabiłoby jej niezależności i charakteru? I co, jeśli za kilka lat taki oddział teatru zostałby zlikwidowany przez złośliwego dyrektora?

Alina Gałązka z Komuny Warszawa od jakiegoś czasu mówi o umożliwieniu tworzenia w Warszawie "niepublicznych instytucji kultury". To koncepcja prof. Jerzego Hausnera przedstawiona w zamówionym przez miasto programie dotyczącym polityki kulturalnej w stolicy. Co charakteryzuje taką hybrydę? Stały repertuar, zespół pracowników i jednolity profil. A także możliwość starania się o pieniądze w specjalnych konkursach, w których oceniana byłaby oferta programowa.

Według Gałązki miasto lub ministerstwo mogłoby wybrać kilkanaście organizacji pozarządowych, które uznane byłyby za flagowe, stabilne i programowo przewidywalne.

Gałązka zwróciła też uwagę, że miasto może powierzyć organizacji pozarządowej prowadzenie instytucji publicznej. Jednak Warszawa ze swoim instytucjonalnym przerostem raczej nie zdecyduje się na założenie nowego teatru czy galerii sztuki. Można by wprawdzie wyodrębnić z Teatru Dramatycznego Teatr na Woli, który kiedyś był osobną instytucją, ale czy dyrektor Biura Kultury w ratuszu Tomasz Thun-Janowski się na to odważy?

W ustabilizowaniu sytuacji Komuny Warszawa interes mają miasto, dla którego jest wizytówką, stołeczna publiczność i artyści. Decyzje w tej sprawie powinny zapaść jak najszybciej. A na razie ambitny teatr można wesprzeć na portalu Polakpotrafi.pl.