Artykuły

"Św. Idiota" to tytuł książki filozofa Cezarego Wodzińskiego, którą napisał w 2000 roku - to również tytuł mojego spektaklu, adaptacji "Idioty" Fiodora Dostojewskiego - zapowiada spektakl reżyser Janusz Opryński. Premiera 30 września.

Cezary Wodziński napisał książkę o rosyjskich jurodiwych, obłąkanych, pomyleńcach, głupcach, którzy z rozmysłem przyjmują maskę szaleństwa, aby ukrywać pod nią mądrość. W hołdzie Cezaremu Wodzińskiemu postanowiłem nazwać swoją adaptację "Św. Idiota". Dostojewski, wydaje się, lubił rosyjskich jurodiwych i w wielu postaciach odnajdujemy cechy tych świętych chuliganów.

Odczytanie "Idioty" Dostojewskiego w kontekście wiedzy o jurodiwych każe nam zastanowić się nad naszą kondycją, nad naszym porządkiem świata. W powieści wiele postaci i wiele zdarzeń ma cechy prowokacji, skandalu, który upodobali sobie jurodiwi. I tak już na początku naszej opowieści o Księciu Lwie Myszkinie, który przybywa ze Szwajcarii po leczeniu, Rogożyn (jego "mroczny brat") rozpozna w nim jurodiwego: "Książę jest jurodiwy, a takich Pan Bóg lubi". Od tego momentu zacznie się szalony taniec, taniec karnawałowy, który sprawia, że nie wiemy, gdzie góra a gdzie dół. Książę zaraża świat, światu udziela się jego padaczka, jego drżenie... "Idiota wyzwala idiotę w drugim" - mówi Cezary Wodziński.

Świat rodziny Jepanczynów już nigdy nie będzie taki sam, po przybyciu Księcia wszystko się zmienia. Agłaja i Nastasja, obie piękności, obie śmiertelnie chore i śmiertelnie niebezpieczne, podążają za Księciem w ekstatycznym tańcu. Rogożyn, odchłannie zakochany w Nastasji, gotowy jest zabić Księcia - ale nie tylko jego. Kanalia Lebiediew, badacz Apokalipsy, i owładnięty żądzą pieniędzy Gania potrząsają światem, każdy na swój sposób. Młody Hipolit, żywy trup, nie wytrzymując spojrzenia juroda, chce w spektakularny sposób skończyć ze swoim życiem.

Cały świat drży. Drży, gdy patrzymy na obraz "Martwego Chrystusa" Hansa Holbeina w domu Rogożyna - ale najmocniej zadrży, gdy w tym samym domu będziemy oglądali "Martwą Nastasję". Po tym ostatnim trzęsieniu przekrzywi się świat, oś świata przesunie się, na ukos. I nie pomoże poczciwa Lizawieta Prokofiewna Jepanczyn, próbując ratować świat, wierząc, że stary porządek nas jeszcze raz ocali. Janusz Opryński

***

Janusz Opryński - adaptacja i reżyseria

Reżyser teatralny, absolwent polonistyki UMCS. Twórca działającego od 1976 r. Teatru Provisorium, współpracownik poznańskiego Teatru Ósmego Dnia. Dyrektor artystyczno-programowy Centrum Kultury w Lublinie. W 1996 roku wraz z innymi przedstawicielami lubelskiego środowiska teatralnego powołał do życia Festiwal "Konfrontacje Teatralne", którego jest dyrektorem artystycznym. Jako reżyser i współautor przyczynił się do największych sukcesów "Provisorium": "Wspomnień z domu umarłych", "Współczucia", "Końca wieku".

W 1998 r. nawiązał współpracę z Witoldem Mazurkiewiczem i jego Kompanią Teatr. W jej wyniku powstało słynne przedstawienie "Ferdydurke", z którym oba teatry zjeździły cały świat, a także cieszące się ogromnym zainteresowaniem widowni i krytyki spektakle, m. in. "Do piachu" wg Tadeusza Różewicza, "Trans Atlantyk" wg Witolda Gombrowicza. Ostatnia wspólna relizacja obu zespołów to "Homo Polonicus" oparty na powieści Krystiana Piwowarskiego (2008).

Ostatnie spektakle Teatru Provisorium wyreżyserowane przez Janusza Opryńskiego to "Bracia Karamazow" Fiodora Dostojewskiego (2012), "Lód" Jacka Dukaja (2013), "Punkt Zero: Łaskawe" w oparciu o powieść Jonathana Littella (2016).

Równolegle z pracą teatralną Janusz Opryński realizuje projekt "Jak żyć?" - cykl spotkań z filozofami i intelekualistami. Ważną ich częścią był cykl wykładów prof. Cezarego Wodzińskiego "Próby z Dostojewskim", podczas których prezentowano fragmenty nowego tłumaczenia "Braci Karamazow", na podstawie którego Janusz Opryński przygotował adaptację swojego spektaklu.

Janusz Opryński jest laureatem Nagrody Artystycznej Miasta Lublin oraz Ambasadorem Lubelszczyzny, w 2011 r. otrzymał także Nagrodę im. Konrada Swinarskiego przyznawaną przez miesięcznik "Teatr".

Jerzy Rudzki - scenografia

Scenograf teatralny i telewizyjny. Absolwent Wydziału Architektury Politechniki Warszaw-skiej. Współpracuje z wieloma teatrami w całej Polsce, m. in. w Warszawie, Krakowie, Gdyni, Szczecinie, Chorzowie, Rzeszowie, Lublinie i Łodzi. Jest autorem scenografii i kostiumów do około stu przedstawień Teatru Telewizji oraz dwustu spektakli, musicali, baletów, bajek dla dzieci w teatrach dramatycznych i muzycznych. Jest laureatem takich nagród jak: Złota Maska za scenografię "Trzech sióstr" w Teatrze im. Stefana Jaracza w Łodzi (1997), Grand Prix za realizację i wykonanie spektaklu "Ferdydurke" Teatru Provisorium i Kompanii "Teatr" w Lublinie na Ogólnopolskich Konfrontacjach Teatralnych "Klasyka polska '99" (nagroda zespołowa), Teatralna nagroda muzyczna im. Jana Kiepury: najlepszy scenograf w teatrach muzycznych w 2009 r. za spektakl "My fair lady" w Teatrze Muzycznym w Gdyni, RST VizuArt. Festiwalu Scenografów i Kostiumologów 2013 za scenografię i kostiumy do spektaklu "Bracia Karamazow" Teatru Provisorium w Lublinie, Złota Kieszeń 2017 - najlepsza scenografia na Festiwalu Scenografii i Kostiumów w Lublinie za spektakl "Punkt zero: łaskawe" Teatru Provisorium z Lublina.

W 2013 r. odznaczony przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego medalem "Zasłu-żony Kulturze - Gloria Artis".

Monika Nyckowska - kostiumy

Scenografka, autorka kostiumów i architektka. Absolwentka Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych w Anwterpii - jej dyplomowa kolekcja kostiumów otrzymała wyróżnienie oraz nominację do nagrody Hugo Roalandt'a. Skończyła studia na Wydziale Scenografii Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie i Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. Za dyplomowy projekt scenografii i kostiumów do "Wiśniowego sadu" A. Czechowa otrzymała nagrodę im. Jerzego Moskala w 2013 roku. Studiowała również na kierunku scenografii w École Nationale Supérieure d'Architecture de Paris-La Villette.

Jest autorką scenografii i kostiumów do spektakli: "Efekt" Lucy Prebble reż. Agnieszka Glińska, "inTreatment" reż. Łukasz Lewandowski, "Po co psuć i tak już złą atmosferę" Krzysztofa Szekalskiego w reżyserii Aleksandry Jakubczak i "Punkt Zero: Łaskawe" Janusza Opryńskiego, "Barocco" Anny Godowskiej (współautorka kostiumów), performance "Polowanie" Weroniki Pelczyńskiej, "#jaś #i #małgosia" oraz "KIM" Michała Szymaniaka wyreżyserowanych przez Elżbietę Deptę w ramach Terenu TR. Odbyła staż w Troubleyn w Antwerpii przy kostiumach do najnowszej produkcji Jana Fabre "Belgian ruls/Belgium ruls".

Pracowała jako drugi scenograf przy produkcjach filmów pełnometrażowych i teatrów telewizji. Brała udział w wystawie podczas II Festiwalu Nowej Scenografii w Centrum Scenografii Polskiej w Muzeum Śląskim w Katowicach oraz w wystawie "Capita M" w Antwerpii.

Rafał Rozmus - muzyka

Absolwent Ogólnokształcącej Szkoły Muzycznej I i II stopnia im. K. Lipińskiego w Lublinie w klasie skrzypiec. Z wyróżnieniem ukończył studia w Instytucie Muzyki na Wydziale Artystycznym Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, gdzie pracuje od 2005 roku, obecnie na stanowisku adiunkta w Zakładzie Teorii Muzyki.

Podczas studiów kształcił się z zakresu dyrygentury (specjalizacja) w klasie Zofii Bernatowicz oraz z zakresu kompozycji, aranżacji i instrumentacji w klasach Kazimierza Górskiego oraz Andrzeja Nikodemowicza. W 2012 roku uzyskał stopień naukowy doktora w dziedzinie muzykologii.

Jest autorem kilkuset utworów, w tym muzyki do 47 filmów i sztuk teatralnych (m.in. "Ćwiczenia stylistyczne", "Mogiła nieznanego żołnierza", "Tryptyk Rzymski", "Tajemnice Watykanu", "Statkiem po trawie", "Łowcy miodu", "Punkt Zero", 20 oryginalnych partytur do filmów niemych).

Jako dyrygent, aranżer lub orkiestrator współpracował m.in. przy filmach "7 rzeczy, których nie wiecie o facetach" czy "Ostatnia rodzina". Współtworzy także projekty z artystami sceny rozrywkowej m.in. Golec uOrkiestra Symfonicznie.

Aleksander Janas - multimedia

Twórca grupy kilku.com, scenograf, oświetleniowiec, wizuator, zajmuje się także grafiką, kreacją artystyczną i fotografiką.

Współtwórca pierwszego lubelskiego mappingu (projekcja architektoniczna). Wraz z ko-lektywem kilku.com tworzył wizualizacje do spektaklu "Kosmos" Lubelskiego Teatru Tańca oraz mappingi w Lublinie i Ełku. Autor (wraz z Dariuszem Kocińskim) spektaku audiowizualnego "Past And Future". Laureat nagrody kulturalnej "Żurawie" w 2010 r. w kategorii obraz.

Paweł Szarzyński - multimedia

Projektant, animator, grafik 3D, fotograf. Specjalista od postprodukcji filmowej i telewizyj-nej. Członek kolektywu kilku.com, z którym pracuje zarówno nad nagradzanymi publikacjami drukowanymi, jak i realizacjami teatralnymi.

Mateusz Wojtasiński

Absolwent Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Ludwika Solskiego w Krakowie na Wydziale Teatru Tańca w Bytomiu. Związany z Teatrem Polskim w Bielsku-Białej od 2014 roku. Aktor, tancerz, performer. Kształcił warsztat pod okiem takich choreografów i reżyserów jak: Joseph Frucek, Scott Lyons, Joseph W. Alter, Byron Van Jones, Brian Michaels, Paraskevas Terezakis, Idan Cohen, Jerzy Stuhr, Jan Peszek, Piotr Cieślak, Maciej Postawny, Waldemar Raźniak, Jacek Łumiński i inni. Współpracuje także z Teatrem Rozrywki w Chorzowie oraz Teatrem STU w Krakowie.