Horodniczy jest wśród nas
Przemyślna scenografia Michała Jędrzejewskiego i Jadwigi Mydlarskiej-Kowal, skomponowana na kształt karuzeli, skupia w sobie kilka wnętrz. Połączone wspólnym mechanizmem, są jednością i odrębnością jednocześnie, tak jak społeczność miasteczka, w którym rozgrywa się akcja "Rewizora".
Ta scenografia dopełnia misternej siatki powiązań, korupcji, służalczości i nienawiści, w którą zaplątani są bohaterowie Mikołaja Gogola. W "Rewizorze" - zrealizowanym w Teatrze Zagłębia w Sosnowcu przez Jacka Bunscha - przedstawiciele lokalnej władzy nie są jednak monolitem. Wspólnota lewych interesów nie zaciera granicy pomiędzy Horodniczym a jego podwładnymi. Nie tylko dla tego, że wedle tekstu Anton Antonowicz zasiada na szczycie urzędniczej hierarchii, ale także dlatego, że w tej inscenizacji, on jeden - Horodniczy, kieruje się w działaniu czymś więcej, niż pazernością na pieniądze (choć mamoną nie gardzi).
W precyzyjnej i wielowarstwowej interpretacji Adama Kopciuszewskiego jest on przede wszystkim człowiekiem chorobliwie i bezgranicznie ambitnym. Człowiekiem, który przeżyje uszczuplenie majątku, ale utrata znaczenia i upokorzenie zabiorą mu sens istnienia i - opacznie pojmowaną,ale jednak - godność. Wstrząsająca jest scena finałowa przedstawienia. Samotny Horodniczy, odizolowany od "masy", którą jeszcze przed chwilą poniewierał, a przez którą teraz zostaje wydrwiony bez litości, budzi nie tylko obrzydzenie, alei i coś na kształt litości. Tamci liczą tylko stracone łapówki, on właściwie nie ma już nic, stracił bowiem twarz, złudzenia i przewagę nad tłumem. Takie myślenie o postaci, bardzo bliskie jest przesłaniu autora. Gogol, w listach i zapiskach, zżymał się na pusty śmiech widowni, uważał bowiem "Rewizora" nie za komedyjkę, lecz za głęboką analizę mechanizmu biurokracji, w której sprzęgają się nie tylko wielkie pieniądze, ale i żądza władzy - wiodąca wprost do przestępstwa daleko groźniejszego, niż korupcja, do upodlenia drugiego człowieka. W Teatrze Zagłębia myśl Gogola o tym, że broń urzędnicza działa czasem w dwie strony, wyartykułowana została bez znieczulenia. Horodniczy to człowiek skończony.
Tej tezie podporządkowane jest, także formalnie, całe przedstawienie. Postać Horodniczego zbudowana została przez Adama Kopciuszewskiego realistycznie, z podziwu godną zresztą, bo żelazną, dyscypliną. Natomiast ci, którzy go otaczają to tylko marionetki, którymi łatwo manipulować i rządzić. Nawet ów prosty lud i kupcy, którym marzy się skarga na władców miasteczka. Jak w odbiciu groteskowego, krzywego zwierciadła, przesuwają się przez scenę, przerażeni kontrolą, dostojnicy i kierownicy, a za nimi - małżonki z pretensjami, wśród których prym wiedzie żona Horodniczego. Tej postaci, zwykle odsuwanej na dalszy plan, reżyser powierzył rolę ważną - złego ducha, równie ambitnego, jak mąż, zaś Ryszarda Celińska stworzyła z Anny celny i zabawny portret "pierwszej damy".
Tak więc jest chór i jest solista, których rozdzieli dopiero dysonans, wprowadzony przez fałszywego inspektora. I jest oczywiście ciało obce, czyli Chlestakow. Próżniak i chciwiec, dla którego oszustwo to także chleb powszedni. Tę postać gra Wojciech Leśniak, kładący nacisk na beztroskę i bezczelność przybysza. Jest jednak w tej roli jakaś powierzchowność, rodem z operetkowego libretta. W konsekwentnym rozpisaniu akcentów spektaklu, Chlestakow jest najmniej wyraźny, choć najbardziej rozgadany i rozwibrowany. Uwagi te dotyczą zresztą bardziej całościowej analizy postaci, niż poszczególnych scen, wśród których zdarzają się kapitalne spięcia i sytuacje.
Premiera "Rewizora" - przedstawienia pełnego, interesująco czytającego tekst i dobrze granego (także w pojęciu zespołowości, poszczególne postacie kontaktują się bowiem ze sobą, a nie tylko grają "do siebie") ma jeszcze jedną ważną cechę. Ani reżyser, ani aktorzy niczego w tekście Gogola nie ozdabiają mrugnięciem oka do współczesności. A przecież niektóre kwestie brzmią tak aktualnie, że aż dech zapiera, więc albo Gogol wielkim był, albo spektakl Teatru Zagłębia trafił we właściwy czas...
