Artykuły

"Herosi transformacji i miecz Chrobrego" Macieja Łubieńskiego i Michała Walczaka w reż. Michała Walczaka z Pożaru w Burdelu w Teatrze WARSawy. Pisze Katarzyna Niedurny, członkini Komisji Artystycznej 23. Konkursu na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej.

To nie jest Krystyna Janda, tylko Hanna Gronkiewicz-Waltz (w tej roli Agnieszka Przepiórska) przebrana na bal kostiumowy. To nie jest Warszawa, tylko las gdzieś na jej obrzeżach, w którym prezydentka postanowiła odpocząć. Traf chciał, że akurat tam mieszka również Ruchadło Leśne (Mariusz Laskowski) - mężczyzna, który postanowił ją porwać i wymienić na okup w postaci szafy generała (w domyśle Kiszczaka). Inaczej wszyscy herosi transformacji zostaną wyłapani - jeden po drugim. Osobą, która może jej pomóc jest Balcero (w roli Leszka Balcerowicza Tomasz Drabek), ten jest jednak bardziej zainteresowany przygotowaniem widowiska z okazji zbliżającego się święta transformacji i udawaniem artysty w trupie Burdeltaty.

Tymczasem Burdel Artystyczny ma swoje problemy. Po latach pracy i występów scenicznych Burdeltata (Andrzej Konopka) postanowił odejść na zasłużoną emeryturę i przekazać władzę. Koncepcję na nowy start trupy są różne. Burdelmama (Maria Maj) proponuje wystawianie baśni opartych o słowiańskie mity. W konkursie startują również dzieci Burdeltaty. Córka Etno (Karolina Czarnecka) chce zacząć rewolucję, podjąć walkę z systemem i organizować koncerty feministycznej grupy punkowej pod nazwą Żelazne Waginy, zaś syn Jobbik (Wojan Trocki) proponuje tworzenie we współpracy z telewizją narodową serialu o początkach polskiej państwowości i dynastii Piastów. Z powodu ogromnego zadłużenia Burdelu wygrywa komercyjna oferta tego ostatniego, co jest przyczyną buntu pozostałej części zespołu. W tym samym czasie w Polsce swoje złowrogie działanie rozpoczyna Fabryka Patriotów, w której dzięki modyfikacjom genetycznym dzieci zmieniają się w superbohaterów. Ofiarą tych eksperymentów staje się wnuk Burdeltaty - Andrzejek (Krzysztof Kostera). W czasie akcji ratunkowej członkowie Burdelu wpadają w pętle czasową i zaczynają przesuwać się w przeszłość.

Nie są to jeszcze wszystkie wydarzenia rozgrywające się na scenie. Jednak w tym szaleństwie jest metoda. To, co się dzieje, co pozornie jest odległe, łączy jedno słowo - transformacja: zmiana przeprowadzona w obrębie instytucji artystycznej, dynastii Piastów, genotypu człowieka, aż wreszcie nasza wielka polska zmiana ustrojowa. To jej dotyczą pojawiające się w czasie tego scenicznego karnawału poważne refleksje. Transformacja budzi tu ambiwalentne uczucia. Z jednej strony okres zmian po 1989 roku pokazany jest jako czas triumfu demokracji, narodzin wolnego państwa. W prześmiewczy sposób, lecz jednak docenieni na scenie są jej bohaterowie i próby umocnienia wolności w świeżo stworzonej strukturze politycznej. Z drugiej strony do głosu dochodzi grupa osób, które na transformacji straciły, które zostały skrzywdzone przez wprowadzenie nowego. Brak jednak w spektaklu rozstrzygnięć i podsumowań. Każda opinia zostaje po chwili wyśmiana i podważona, tak jak każda scena i wątek pokazują nową twarz transformacji, które chociaż są sprzeczne nie przekreślają się wzajemnie.

"Herosi transformacji i miecz Chrobrego" to już trzydziesty odcinek cyklu Pożar w Burdelu. W ciągu czterech lat spektakle kabaretowe przygotowywane przez Michała Walczaka i Macieja Łubieńskiego wyrobiły sobie świetną markę. I słusznie. Niezwykle zabawny, grany z dużą lekkością i w świetnym kontakcie z widownią cykl nie traci na profesjonalności wykonania. Wszystko na scenie jest dopracowane - piosenki, tekst, ruch sceniczny. A co najważniejsze i niezwykle rzadkie na scenie, w przygotowanych odcinkach widoczny jest duży dystans twórców do siebie samych jako grupy społecznej, zawodowej, reprezentującej poglądy lewicowe, mieszkającej w stolicy kraju. Aktorzy i twórcy w pełni świadomi są swojej pozycji w strukturze społecznej i miejsca, z którego budują komunikat. Ta świadomość jest dla nich inspirują, punktem wyjścia do budowania przekroczeń realności, w niezwykle spójnym świecie Burdelu. Mam wrażenie, że powstało coś na kształt uniwersum Burdelu - scenicznego świata i związanych z nim postaci. Kolejne odcinki cyklu korespondują ze sobą. Wokół nich tworzone są także inne wydarzenia teatralne. Większość z postaci ma swoje one men show - w formie osobnych monodramów. Z tej pozycji mogą komentować wydarzenia rozgrywające się w odcinkach głównego nurtu, mają szansę na wyodrębnienie się z grupy i opowiedzenie własnej historii. Poszczególne teksty uzupełniają się nawzajem i chociaż tworzą osobne części (tak aby każdy widz, bez znajomości kontekstu mógł zrozumieć akcję) to jednak pozostają w ścisłym związku. Wśród nich można zobaczyć między innymi występ Etno, która opowiada o tym jak została adoptowana przez Burdeltatę, czy przeżyć zbiorową terapię prowadzona przez dr Janusza Faka (Oskar Hamerski) - psychologa opiekującego się wieloma kobiecymi postaciami z cyklu z Hanną Gronkiewicz-Waltz na czele. Pokłosiem odcinka "Herosi transformacji" jest punkowy koncert Żelaznych wagin - grupy muzycznej założonej przez Etno oraz wydana przez nie płyta.

Na początku tego spektaklu Burdeltata deklaruje "zaczęliśmy ostro, a dalej będzie jeszcze ostrzej wulgarniej, ślisko. Tego oczekujecie od burdelu artystycznego, to my pomagamy wam w rozładowaniu politycznych i erotycznych napięć, jesteśmy wentylem wspierającym istnienie polskiej rodziny, dzięki nam nie wybuchnie nowa wojna domowa". W tym ironicznym stwierdzeniu jest dużo prawdy. Te spektakle stanowią pewnego rodzaju wentyl bezpieczeństwa. Tworzony na scenie karnawał skojarzeń i wątków, przerysowana rzeczywistość i wynikająca z nich zabawa pozwalają widzom na wyładowanie emocji w śmiechu, dając jej ironiczny obraz przerażającego w gruncie rzeczy świata. Lecz jednocześnie zaangażowanie twórców, aktualność teksów i nośność rzucanych ze sceny haseł sprawia, że spektakle Pożaru w Burdelu mają w sobie niezwykły potencjał rewolucyjny. Angażują publiczność, dając jej niezwykłą energię. Bo w Burdelu Artystycznym w świecie licznych przesunięć w stosunku do realności odbija się jak w krzywym zwierciadle, przerysowana ale jednak nasza rzeczywistość polityczno-społeczna.