Artykuły

Spektakl realizowany z udziałem kobiet osadzonych w Areszcie Śledczym w Gdańsku będzie miał swoją premierę 2 czerwca w Teatrze Gdynia Główna i będzie prezentem dla dzieci uwięzionych kobiet.

- Zawsze warto spotkać się z drugim człowiekiem i być ciekawym świata. Wyzbyć się stereotypów w głowie i wyrwać drugiego człowieka z bierności i pasywności. A nie mam żadnych wątpliwości co do tego, że w każdym człowieku istnieją takie obszary, do których właśnie sztuka może przemówić najbardziej - mówi twórczyni projektu Małgorzata Polakowska.

- "CZAS MATEK. Resocjalizacja przez miłość" to mój trzeci projekt skierowany do osadzonych. Dwa poprzednie to były projekty krótkotrwałe, skupione na celu, jakim było powstanie spektaklu. Czułam niedosyt, chciałam czegoś więcej. Interesował mnie proces, który jest na tyle twórczy, na ile pozwalają sami uczestnicy - opowiada Małgorzata Polakowska, pomysłodawczyni niezwykłego projektu.

Życie pod nadzorem

Twórczyni od pół roku pracuje z kobietami osadzonymi w gdańskim Areszcie Śledczym nad stworzeniem spektaklu teatralnego opartego po części na ich doświadczeniach. "Bajki księżniczek" to opowieść o życiu księżniczek w wieży, o tym, jak się tam znalazły i dlaczego nie mogą wyjść na zewnątrz. To jednocześnie historia dosłowna i metaforyczna, traktująca o życiu w sytuacji ograniczenia, zamknięcia i nadzoru. - W spektaklu przewija się też wątek kondycji kobiety, nawet księżniczki, która tkwi w wiecznym oczekiwaniu. Treść sztuki jest inspirowana zwyczajami funkcjonowania społeczności więziennej i prawdziwymi historiami osadzonych - podkreśla Polakowska.

Sztuka została zrealizowana dzięki stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w dziedzinie "Animacja i edukacja kulturalna". Polakowska do współpracy zaprosiła Ewę Ignaczak, która wyreżyserowała sztukę, oraz Sandrę Szwarc, która w trakcie procesu warsztatowego z osadzonymi napisała jej tekst. Wszystkie artystki łączy organizacja Teatru Gdynia Główna powołanego przez fundację Klinika Kultury.

O Żabim Królu

- Tekst mówi o mechanizmach funkcjonowania w więziennej rzeczywistości. O ich zwyczajach, nudzie, samotności, życiu podług narzuconego rytmu. Tylko jeden fragment mówi o doświadczeniu z czasów wolności, którym mogłaby się podzielić niejedna osadzona. To opowieść "O Księżniczce, która spać nie chciała". Dziewczyna zakochała się w Żabim Królu, który obiecał jej miłość i pół królestwa, pod warunkiem że Królewna dostarczy mu pieniądze ze skarbca swoich rodziców. Dziewczyna ślepo ufa Żabie i wykonuje wszystkie jego polecenia. Księżniczkę motywuje też wizja metamorfozy Żaby w przystojnego Księcia. Ostatecznie Żabi Król ucieka ze zdobytym majątkiem, a Królewna zostaje zamknięta w wieży przez Smoka.

W miarę jak poznajemy historie kobiet, zdajemy sobie sprawę z przewrotności losu i zaczynamy się z nimi identyfikować. Równie dobrze mogłaby to być opowieść wielu z nas - opowiada Małgorzata Polakowska. Bo tekst sztuki w dużej mierze jest inspirowany właśnie osobistymi historiami "księżniczek". Ich losy, często trudne, skomplikowane, stają się kanwą teatralnej opowieści.

Czas na oswojenie

Polakowska i Ignaczak, która w projekcie resocjalizacyjnym jest odpowiedzialna za reżyserię i z którą pomysłodawczyni dzieli się pracą, podkreślają, jak emocjonalna i trudna bywa praca z osadzonymi. Bo to różne historie, problemy, wzruszenia. - To nie jest naturalna sytuacja. Każde spotkanie jest nieprzewidywalne. Każdy przychodzi na salę ze swoimi doświadczeniami, ze swoimi myślami, ze swoimi problemami. Rozbudowana emocjonalność osadzonych sprawia, że małe problemy często urastają do rangi wielkich spraw - opowiadają twórczynie. - Ciągłe oscylowanie między depresyjnym wyłączeniem a agresywnym pobudzeniem bywa dla nich wycieńczające. Zanim zaczniemy właściwą pracę, dajemy sobie czas, żeby wzajemnie się oswoić, i tak za każdym razem od nowa. To wymaga czasu i skupienia, wzajemnego zrozumienia. Trudne jest dostosowanie się do panujących regulaminów, procedur i zakazów, które wyznaczają ramy funkcjonowania osadzonych.

Mimo to panie aktywnie uczestniczyły w całym cyklu zajęć i są zaangażowane w podjęte działania. Ostatnio opowiadały, jak wnikliwie oglądają teraz telewizję, obserwują aktorów, by jak najwierniej oddać emocje na scenie - mówią artystki. I podkreślają, że co jakiś czas trzeba sobie przypomnieć, jaka motywacja im przyświeca, jaką inwestycją jest tworzenie teatru. I w momencie małej wątpliwości - nawet z obu stron - wzajemnie sobie przypominać, jaki jest cel projektu. - To sprawdzian cierpliwości dla nas wszystkich. Traktujemy osadzone w sposób partnerski, więc dzielimy się tą odpowiedzialnością.

A to są kobiety inteligentne, wrażliwe, mają swoje uczucia, mają swoje potrzeby, są kreatywne i twórcze, tylko trzeba im dać szansę. To nie jest miałka zabawa w teatr, to też wymagająca praca, ale bardzo wartościowa - mówi Małgorzata Polakowska. I podkreśla, że osadzone szybko się wzruszają, szczególnie gdy pojawia się temat samotności, wolności, miłości, dzieci. Wielkie emocje wzbudzają w nich rozmowy o przyszłości i marzeniach. Artystka podkreśla, że każda przebywająca tu kobieta to inna historia. Nie chce jednak zdradzać ich prywatnych spraw.

Prezent dla dzieci

- Uczuciem, które najlepiej służy powstawaniu procesu twórczego, jest miłość. To ona jest motorem pobudzającym do działania i, jak wykazuje fachowa literatura, wzmacnia działania resocjalizacyjne i jest czynnikiem intensyfikującym ten proces. Wierzę, że nasz spektakl będzie szansą na umocnienie pozytywnego wzorca matek w oczach ich dzieci - mówi Polakowska. Sztuka, nad którą pracuje razem z Ewą Ignaczak, Sandrą Szwarc i osadzonymi w gdańskim Areszcie Śledczym, ma stanowić prezent na Dzień Dziecka dla dzieci uwięzionych kobiet, które będą miały okazję zobaczyć swoje mamy na teatralnej scenie.

***

"CZAS MATEK. Resocjalizacja przez miłość" to trzeci realizowany z osadzonymi projekt pomysłu Polakowskiej. Premiera sztuki odbędzie się 2 czerwca o godz. 12 w Teatrze Gdynia Główna. Wstęp na wydarzenie jest darmowy, przewidziano 10 pojedynczych wejściówek do odebrania w biurze teatru.