Artykuły

PONAD SIEDEM LAT MINĘŁO OD CZASU UKAZANIA SIĘ SZTUKI ERNESTA BRYLLA "NA SZKLE MALOWANE". SKOMPONOWANA DO TEGO TEKSTU PRZEZ KATARZYNĘ GARTNER MUZYKA STAŁA SIĘ ORGANICZNĄ CZĘŚCIĄ UTWORU, KANONEM, Z KTÓRYM NIKT NIE RYWALIZOWAŁ.

W krótkim czasie po­sypało się wiele pre­mier, "Na szkle malowa­ne" obeszło sceny całej Pol­ski, stając się tytułem mo­dnym aby... dość szybko zejść do teatralnego lamu­sa. Jeszcze tylko radio z rzadka przypomina minione przeboje, jakimi stało się się kilka piosenek z tego musicalu. I nie ma co ukrywać, gdyby nie muzyka, "Na szkle malowane" nigdy nie byłoby modne. Sam Bryll zresztą zdawał sobie z tęgo sprawę, kiedy we wstępie do pierwszego wy­dania pisał: "Chodzi o to, aby czytać tekst tej sztuki pamiętając, że cały prawie czas jej trwania wypeł­nia muzyka". Trafienie Gartner polegało na tym, że jej kompozycje zgadzały się z panującymi siedem lat temu tendencjami w ro­dzimej muzyce rozrywko­wej. I oto po upływie tego czasu, Henryk Duda zrealizował "Janosika" w tar­nowskim Teatrze im. L. Solskiego.

Co się zmieniło od chwili prapremiery? Zmianie uległ, i to jest fakt decydu­jący o dzisiejszym stosun­ku do śpiewogry Brylla, kontekst muzyczny. Czego innego dzisiaj się słucha, innego rodzaju przeboje zdobyły sobie prawo nada­wania ich co godzinę na an­tenie radiowej.

Duda, po pierwsze, wie­dząc o tym, po drugie, z ra­cji własnych zaintereso­wań, postanowił odejść od powstałego w sposób natu­ralny - przez ciąg insce­nizacji - modelu "Na szkle malowane". Zrezygnował przede wszystkim z "cepe­liady", z rodzajowości sce­nicznego obrazka, odszedł poniekąd od sugestii Brylla, który wyobrażał sobie prze­bieg sztuki jako animację obrazu "Na szkle malowa­nego". W inscenizacji tar­nowskiej, gdzie scenografię projektowała Maria Adamska, odniesienia do folkloru góralskiego są bardzo uproszczone, symboliczne (ol­brzymia, ludowa chusta, parzenice). Nie ma również tłumów statystów, jakie to­warzyszyły poprzednim rea­lizacjom "Janosika". Duda skoncentrował się na ru­chu, nie ograniczające par­tii śpiewanych (na margi­nesie - nagranie muzyki jest co najmniej nie naj­lepsze). Ale tak "ogołoco­ne" "Na szkle malowane" stało się niespodziewa­nie (?) po prostu nieatrak­cyjne. Zresztą trzeba do­dać, że umiejętności Dudy jako choreografa, autora układów pantomimicznych są w tym przedstawieniu mało widoczne. Jedynie w interesującym epizodzie Śmierci (Elżbieta Kijowska) znać wyraźnie jego prowadzącą rękę. Całość jest anemiczna, jakby niedopracowana, nieukończona, wiele miejsc pustych, chwilami trąci ten spektakl amatorszczyzną. Parę pomysłów, jak choćby ten z kopkami siana, łat­wym wyminięciem. Na uwagę zasługuje jedynie ro­la Diabła, grana brawurowo przez Annę Tomaszew­ską, która właściwie zdo­minowała całe przedsta­wienie. Anna Chudzikiewicz (Swoja) i Andrzej Grabowski (Janosik) mają dobre momenty, trudno je­dnak pozytywnie ocenić całości tych ról.

Na koniec trzeba sobie zadać pytanie, czy warto jeszcze podejmować insce­nizację "Na szkle malo­wanego" Brylla? Osobiście myślę, że jest to utwór, który jest coraz mniej atrakcyjny, próba czasu działa zdecydowanie na je­go niekorzyść. Nie można zmienić tego zdania po obejrzeniu tarnowskiego przedstawienia.