Jazzowe zaduszki. Komeda w Teatrze Nowym
Pierwsza w tym sezonie premiera Teatru Nowego to opowieść o Krzysztofie Trzcińskim, genialnym kompozytorze jazzowym.
Jarosław Murawski, autor tekstu i Lena Frankiewicz, reżyserka, serwują widzom jazzowe zaduszki. W sowicie zakrapianym alkoholem wieczorku wspomnieniowym biorą udział Marek Hłasko i Wojciech Frykowski, którzy — wraz z Komedą — wyjechali za Polańskim robić karierę w Hollywood i „w kalifornijskim słońcu spłonęli jak ćmy". Tak mówi o nich w spektaklu Zofia Komedowa, która męża, Hłaskę i Frykowskiego przeżyła o lat 40. Scenariusz zbudowano na bazie jej wspomnień i książki jej syna, Tomasza Lacha (Ostatni tacy przyjaciele). Murawski sięgnął też z autobiografii Polańskiego i listów Hłaski, a także dokumentów audiowizualnych i tekstów prasowych. I to właśnie głos Komedowej wybrzmiewa najmocniej. Silna kobieta, rządziła nie tylko domem, ale i życiem zawodowym męża. Iwona Bielska gra Komedę brawurowo, przyćmiewając pozostałych aktorów, zwłaszcza Tomasza Karolaka w roli Hłaski (na miejscu Karolaka nie wychodziłabym na scenę z Bielską).
Komeda to nie spektakl biograficzny, to spektakl o budowaniu biografii, z grząskiej materii cudzych wspomnień i spekulacji. Czy Hłasko faktycznie Komedę popchnął, co spowodowało krwiak mózgu? Czy już wtedy nie „piękny dwudziestoletni" „kaskader literatury" popił leki alkoholem, żeby popełnić samobójstwo? Nie wiadomo. W wyciszonym studiu nagrań głosy zmarłych ścierają się i rozpraszają. O ile jednak o wersjach śmierci Komedy ze sceny się dyskutuje (tragiczny w skutkach upadek odtwarzany jest przez Mateusza Janickiego właśnie po to, żeby jeszcze to podkreślić), o tyle postać Frykowskiego (Michał Bieliński, w każdej roli taki sam) przedstawiona jest irytująco jednoznacznie. Murawski zrobił z niego wyjątkowo antypatycznego typka, który, kiedy Komeda jest w śpiączce, kradnie jego kluczyki od mustanga.
Komeda jest również spektaklem o budowaniu legendy (stał się „idealny, taki, jakiego potrzebujemy — nawet noga mu się wydłużyła i przestał kuleć") i polskiej kulturze eksportowej. Dlatego na scenę wkracza Adam Kupaj upozowany na Chopina (chyba właśnie na premierze po raz pierwszy w pełnej charakteryzacji, bo Bielska aż parsknęła na jego widok), z — jak powiedzielibyśmy dawniej — skrofulicznym kaszlem, choć Karolak-Hłasko go uświadamia: to nie była gruźlica, tylko mukowiscydoza. Ze sceny pada pytanie o miejsce Komedy w „narodowym imaginarium". Nie ma przecież wódki „Komeda". Krytykujący polski gust, Chopin-Kupaj opowiada o wyższości Sasnala nad Kossakiem i „trójcy świętej" — Papieżu Polaku, Szymborskiej i Miłoszu. Jako upersonifokowana Ameryka dołącza do Chopina Monika Buchowiec (również Mia Farrow), z uniesionym jak pochodnia Statuy Wolności nożem (wyglądającym — nieprzypadkowo — jak nóż do krojenia tortu).
Na pewno spektaklowi nie szkodzi autotematyczność. Widać, że realizatorzy spierali się, o czym on powinien być. To pytanie pada ze sceny nieraz. „O środowisku polskich jazzmanów!" — buntuje się Komedowa. „Czy możemy wrócić do Komedy? To nie jest historia o Hłasce" — mówi. Oparty na improwizacji początek, niespójność przedstawienia i widoczne szwy (nawet, jeśli powodem był pośpiech w przygotowywaniu spektaklu), dobrze się wpisują w interpretację tematu.
