Artykuły

Rozpoczyna się kolejna edycja Paszportów Polityki, jednej z najbardziej prestiżowych nagród kulturalnych w Polsce, przyznawanej nieprzerwanie od ponad 20 lat.

W tym roku po raz pierwszy ogłaszamy nominacje w nowej kategorii - kultura cyfrowa.

Nagrody w poszczególnych kategoriach przyznawane są na podstawie wskazań krytyków w dziedzinach: film, teatr, sztuki wizualne, literatura, muzyka poważna, muzyka popularna i nowej od tej edycji - kultura cyfrowa. Wyróżniają one utalentowanych, młodych twórców, którzy swoją działalnością w danym roku wywarli niekwestionowany wpływ na polską kulturę wychodząc przed szereg i tworząc nowe trendy, będąc najlepszymi ambasadorami Polski w świecie.

Nowa kategoria "Kultura cyfrowa" obejmuje wszelkie formy kultury, których wyjściową formą jest kod programowania, ze szczególnym uwzględnieniem gier wideo na komputery, konsole i urządzenia przenośne, różnego rodzaju aplikacji, różnorodnych form internetowych, VR i filmów interaktywnych.

Nagroda specjalna, jaką jest Kreator Kultury, trafia w ręce wybitnych twórców, za szczególne osiągnięcia w popularyzacji polskiej kultury.

Paszporty POLITYKI co roku udowadniają, że ponad wszelkimi podziałami redakcyjnymi porozumienie w dziedzinie kultury jest możliwe. Krytycy z różnych redakcji i instytucji kultury wytypowali w każdej kategorii artystów, których osiągnięcia uznali za ważne.

W jutrzejszym wydaniu tygodnika POLITYKA (50/2016) zostaną ogłoszone nominacje do nagród Paszporty POLITYKI 2016. Laureatów wybranych przez Kapitułę poznamy podczas uroczystej Gali, która odbędzie się 10 stycznia 2017 roku w Teatrze Wielkim - Operze Narodowej w Warszawie i będzie transmitowana w telewizji TVN. Relacji z Gali będzie też można posłuchać w radiu TOK FM.

A OTO NOMINOWANI DO PASZPORTÓW POLITYKI ZA ROK 2016:

KATEGORIA FILM:

BARTOSZ M. KOWALSKI - do Paszportu nominowany został za pokazywany na festiwalu w San Sebastian i nagrodzony w Gdyni debiut fabularny "Plac zabaw".

"To znakomita diagnoza kondycji współczesnych społeczeństw, gdzie agresja wisi w powietrzu; po prostu jest, odkłada się w ludziach od najmłodszych lat" - członek jury Barbara Hollender "Rzeczpospolita"

***

JAN P. MATUSZYŃSKI - do Paszportu nominowany za wyróżniony w Locarno i obsypany laurami w Gdyni film "Ostatnia rodzina".

Zdaniem Jakuba Majmurka (Krytyka Polityczna) "to również traktat o czasie, śmierci, latach 90., niebezpieczeństwach zbytniego uwiedzenia popkulturą i prehistorii narcystycznego porządku widzialności, w jakim obecnie żyjemy".

***

TOMASZ WASILEWSKI - do Paszportu nominowany za film "Zjednoczone stany miłości".

"Żeby naprawdę docenić rangę tego, co w przeciągu zaledwie kilku lat udało się osiągnąć Wasilewskiemu, wystarczy wybrać się na jakikolwiek duży międzynarodowy festiwal" - członek jury Łukasz Maciejewski "Dziennik Gazeta Prawna, Łódzka Szkoła Filmowa"

KATEGORIA TEATR:

AGATA DUDA-GRACZ (na zdjęciu) - sama pisze teksty, reżyseruje, tworzy scenografię, kreując własny, wyrazisty język sceniczny. Od dyplomu reżyserskiego obronionego w krakowskiej PWST wyreżyserowała ponad 30 spektakli, najczęściej w Teatrze im. Jaracza w Łodzi, Teatrze im. Słowackiego w Krakowie i Teatrze Muzycznym Capitol we Wrocławiu. Jest znana z listów, które pisze w imieniu bohaterów swoich spektakli i przekazuje aktorom, by mogli na tej podstawie budować role.

"W ostatnim czasie jej teatr staje się coraz bardziej intymny, jednocześnie jednak zaczyna mówić o sprawach absolutnie największych" - członek jury Przemysław Skrzydelski "w Sieci".

***

PAWEŁ SAKOWICZ - tancerz i choreograf, pracujący w Polsce i za granicą. Studiował politologię na UW, a później performance i choreografię w London Contemporary Dance School. Nominowany za sceniczną charyzmę i choreografię, która staje się szkieletem projektu teatralnego. Jak w spektaklu "Schubert. Romantyczna kompozycja na dwunastu wykonawców i kwartet smyczkowy" z Teatru w Wałbrzychu.

"Za choreografię, która jest nie tyle równorzędnym elementem, co konstrukcyjnym szkieletem projektu teatralnego (w "Schubert. Romantyczna kompozycja na dwunastu wykonawców i kwartet smyczkowy" w reż. Magdy Szpecht z Teatru w Wałbrzychu) oraz interesujące poszukiwania solowe" - pisał w uzasadnieniu nominacji członek jury Witold Mrozek "Gazeta Wyborcza"

***

ANNA SMOLAR - dała się poznać jako reżyserka spektakli niezwykle różnorodnych, jednocześnie bliskich życiu i przez to poruszających. Nominowana za bliskie życiu i przez to poruszające: "Aktorzy żydowscy" w warszawskim Teatrze Żydowskim, "Dybuk" z Teatru Polskiego w Bydgoszczy, czy zrealizowana w Centrum Nauki Kopernik "Henrietta Lacks".

"Teatr Smolar jest kameralny i empatyczny, z polotem i humorem podejmuje tematy zepchnięte na margines" - podsumowywał nominację członek jury Paweł Soszyński "Dwutygodnik.com"

KATEGORIA LITERATURA:

STANISŁAW ŁUBIEŃSKI - nominowany do Paszportu za książkę "Dwanaście srok za ogon" (Wydawnictwo Czarne). Od dziecka interesuje się przyrodą, a w szczególności ptakami. Praca nad książką trwała cztery lata, autor w poszukiwaniu ptaków zjeździł całą Polskę: od Bałtyku, przez bocznice Dworca Zachodniego, po szczyty Tatr. Spędził prawie dwa miesiące na obozach obrączkarskich (podczas których bada się fenomen ptasich wędrówek).

"Łubieński pozwala nam choć na chwilę zapomnieć o mało ostatnio przyjaznym świecie ludzi i przyjrzeć się wielkiemu pięknu świata ptaków. Obserwuje, tropi, zachwyca się, zaskakuje. O srokach, wróblach i innych gatunkach opowiada z pasją, dzieląc się wiedzą i wciągając czytelnika w opowieść o małych stworzeniach, którym dano przywilej patrzenia na nas z góry"- członek jury Michał Nogaś "Wyborcza.pl"

***

NATALIA FIEDORCZUK - debiutem literackim jest nominowana do Paszportu książka "Jak pokochać centra handlowe" (Wielka Litera). Z jednej strony jest ona bezlitosnym obrazem rodzicielstwa w dzisiejszej Polsce (nie tylko doświadczenia matki, ale i ojca), a z drugiej - zapisem rozpadu, nieradzenia sobie z życiem. I to już nie dotyczy tylko macierzyństwa, może być doświadczeniem każdego.

"Za żywy, pełen poczucia humoru literacki język, który nie boi się absurdów i nagłych zmian stylu a także za próbę zrozumienia przestrzeni znanej i codziennej, ale pełnej elementów zaskakujących i nieoczywistych, dotąd w polskiej prozie nieopisanych" - członek jury dr. Zofia Król "Dwutygodnik.com.

***

ZOŚKA PAPUŻANKA - nominowana do Paszportu za książkę "On" (Wydawnictwo Znak Literanova). Powieść "On" jest powrotem do lat 80., do peerelowskiej podstawówki, powrotem jednak niesentymentalnym. Papużanka jest świetną i czułą obserwatorką peerelowskiej codzienności, szkoły, miasta i jego dziwaków. Okazuje się też, że każdy ma w sobie coś ze Śpikia-dziwaka.

"Straceńcze, mądre poczucie humoru towarzyszy w momentach, w których polska literatura popada w żałobną, paternalistyczną powagę albo bezradną groteskę" - pisał w uzasadnieniu członek jury Piotr Kofta "Dziennika Gazety Prawnej".

KATEGORIA SZTUKI WIZUALNE:

ALICJA BIELAWSKA - Tworzy rzeźby i instalacje, ale także rysuje i uprawia poezję. Swe prace tworzy w wyraźnym nawiązaniu do kanonu XX-wiecznej sztuki awangardowej, umiejętnie łącząc abstrakcję i niedopowiedzenie z odniesieniami do rzeczywistości i ludzkiej kondycji. Najczęściej przygotowuje nowe prace z myślą o konkretnym miejscu ekspozycyjnym. Starannie rozmieszcza je w przestrzeni, tak by poza indywidualnym oddziaływaniem wchodziły także w dialog między sobą.

Bielawska to "pani od materii. Zmienia ją w przestrzenne opowieści figlujące z przywiązaniem do świata przedmiotów i chęcią ich nazwania. Obiekty Bielawskiej są prawie - prawie praktyczne, prawie możliwe, prawie niezmienne w odbiorze" - zauważa w uzasadnieniu członek jury Anna Theiss (krytyk niezależny)

***

ROMAN STAŃCZAK - Ukończył studia w słynnej pracowni prof. Grzegorza Kowalskiego na ASP w Warszawie. Nie podążył jednak drogą radykalnej sztuki krytycznej koleżanek i kolegów: Pawła Althamera, Katarzyny Kozyry czy Artura Żmijewskiego. W jego dziełach mniej było analizy otaczającego świata, a więcej egzystencjalnej zadumy. Po 1997 r. wycofał się z artystycznego życia. Wrócił do niego 16 lat później, wykonując pomnik anioła dla Parku Rzeźby na warszawskim Bródnie. Potem przyszły dobrze przyjęte wystawy indywidualne, w tym ta z 2016 r., zatytułowana "Nigdy nie widziałem, nigdy nie zobaczę".

Za "intrygujące formy wyjęte z codzienności i dotykanie spraw ostatecznych" - członek jury Joanna Ruszczyk "Newsweek".

***

DANIEL RYCHARSKI - po studiach powrócił do rodzinnej wsi Kurówko, gdzie mieszka i pracuje. Pierwszy raz o artyście zrobiło się głośno, gdy we współpracy z okolicznymi mieszkańcami zrealizował kilkadziesiąt murali przedstawiających hybrydalne zwierzęta fantastyczne. Wówczas pojawił się w odniesieniu do jego sztuki termin wiejski street-art. Szerokim echem odbiła się realizacja osobliwego, grającego ze stereotypami na temat polskiej wsi "Pomnika Chłopa". Od blisko dwu lat objeżdża on (jak święty obraz) polskie wsie i miasta. Angażując się w działania ruchu Wiara i Tęcza, zaprezentował również dokumentację mszy świętej odprawionej w Przystani Pielgrzyma LGBQT podczas tegorocznych Światowych Dni Młodzieży.

Artysta "na nowo odkrył dla polskiej sztuki wiejską społeczność, zmysłowe związki z naturą, rozwijające się poza ośrodkami miejskimi tradycje" - członek jury Karol Sienkiewicz "Dwutygodnik.com".

KATEGORIA MUZYKA POWAŻNA:

KRZYSZTOF BĄCZYK - wychowanek Szkoły Chóralnej Jerzego Kurczewskiego. Przez 12 lat śpiewał w Poznańskim Chórze Chłopięcym Polskie Słowiki (od 2003 r. Poznański Chór Chłopięcy Miejska Instytucja Kultury), z którym występował w kilkunastu krajach świata. Brał udział w kursach prowadzonych m.in. przez Izabelę Kłosińską, Eytana Pessena, Anitę Garančę i Andrzeja Dobbera, Davida Pountneya, Adama Kruszewskiego, Waltraud Meier. Od jesieni 2016 r. związany z Operą w Zurychu. Śpiewał też pod batutą Marca Minkowskiego w salzburskim Mozarteum i w Teatrze Drottningholm w Sztokholmie

"Jeden z największych talentów wokalnych bieżącej dekady" - członek jury Jacek Marczyński "Rzeczpospolita".

***

MARZENA DIAKUN - dyrygenturę ukończyła z wyróżnieniem w 2005 r. w Akademii Muzycznej we Wrocławiu. Studia podyplomowe odbyła na Universität für Musik und darstellende Kunst w Wiedniu. Debiutowała w 2002 r. z Filharmonią Koszalińską. Zdobyła II nagrodę na 59. Konkursie Dyrygenckim w ramach Festiwalu Praska Wiosna (2007 r.) oraz Srebrną Batutę na IX Międzynarodowym Konkursie im. G. Fitelberga w Katowicach (2012 r.). W latach 2009-12 była pierwszym dyrygentem hiszpańskiego zespołu Smash Ensemble, z którym dokonała wielu prawykonań dzieł hiszpańskich twórców. Od września 2015 r. jest dyrygentem asystentem w Orchestre Philharmonique de Radio France.

Nominowana "za konsekwentny rozwój kapelmistrzowskiej osobowości i kariery, mimo braku wsparcia albo wręcz jakby wbrew woli polskiego środowiska" - jak pisze Jakub Puchalski "Tygodnik Powszechny".

***

ŁUKASZ DYCZKO - w wieku trzech lat zaczął uczyć się śpiewu i gry na fortepianie, w drugiej klasie szkoły podstawowej grał na flecie. W 2013 r. wygrał konkurs Marco Fiorindo w Turynie, w 2014 r. - konkurs w ramach XI Międzynarodowego Festiwalu Saksofonowego w Przeworsku, a także I Śląski Konkurs Saksofonowy w Katowicach, a w 2015 r. - X Ogólnopolski Konkurs Młodych Instrumentalistów im. Stefanii Woytowicz w Jaśle. W marcu 2016 r. zdobył I miejsce na Europejskim Forum Saksofonowym we Wrocławiu, a w miesiąc później został Młodym Muzykiem Roku 2016 i reprezentantem Polski w 18. Konkursie Eurowizji dla Młodych. Obecnie jest studentem I roku UMFC w Warszawie u Pawła Gusnara.

"Jego wirtuozowskie prowadzenie melodii, oparte na długim oddechu, z pewnością zaskoczy tych miłośników saksofonu, którzy kojarzą ten instrument wyłącznie z muzyką jazzową czy rozrywkową" - ocenia Marlena Wieczorek "Meakultura.pl".

KATEGORIA MUZYKA POPULARNA:

TACO HEMINGWAY I RUMAK - Raper i autor tekstów oraz jego producent muzyczny, czyli Filip Szcześniak i Maciej Ruszecki. Znają się z czasów liceum. Objawieniem okazują się teksty Szcześniaka. Nie ma w nich kompleksów wobec hip-hopu amerykańskiego, nie ma też sztucznej pozy w rodzaju nieznośnego silenia się na "rap gangsterski".

Jak zauważa Rafał Księżyk "Playboy": "Ceniony za socjologiczne obserwacje wczesnych nagrań, zaskoczył płytą Marmur, którą po swojemu odświeżył formułę concept albumu". Odświeżyli - dodajmy. Taco wraz z Rumakiem.

***

RAPHAEL ROGIŃSKI - Jest kluczową postacią sceny nowej muzyki żydowskiej. Do tej tradycji odnosił się wielokrotnie: jako założyciel tria Shofar (z Maciejem Morettim i Mikołajem Trzaską) oraz lider formacji Cukunft i Alte Zachen. Z tegorocznym paszportowym konkurentem Wacławem Zimplem nagrywał współczesne wariacje na temat muzyki Żydów z Jemenu. Nominowany za dwa albumy wydane w ciągu roku w różnej stylistyce. Bluesową płytę "Woman Blue" grupy Shy Albatross oraz album "Zaświeć Niesiącku and other Kurpian Songs" - duetu Żywizna.

Jak zauważył Jacek Skolimowski "Newsweek" - "takiego artystę trudno sklasyfikować i przewidzieć jego kolejny krok".

***

WACŁAW ZIMPEL - klasycznie wykształcony w Akademii Muzycznej w Poznaniu - klarnecista który mógłby robić za żywą ilustrację tezy o płynności granic w muzyce. Jedną z jego pierwszych płyt był duet z Timem Daisym. Ich album "Four Walls" (2008 r.) został płytą roku w ,plebiscycie jazzowego serwisu Diapazon. W Polsce znalazł oparcie w składzie klarnetowego kwartetu Ircha, sformowanego przez Mikołaja Trzaskę. W tym roku nominowany za solowy album "Lines".

"Słuchając muzyki tego znakomitego klarnecisty - czy to w wersji solowej, jak na albumie "Lines", czy w powołanym niedawno do życia trio LAM - łatwo zatracić się w transie, inspirowanym amerykańskim minimalizmem, ale doprawionym subtelną słowiańską melancholią" - uzasadniał swój wybór Jarek Szubrycht "Gazeta Magnetofonowa", Red Bull Muzyka.

KATEGORIA KULTURA CYFROWA:

PIOTR IWANICKI - do świata gier wszedł przebojem, pokazując, że jedna innowacja może w tej stosunkowo młodej dziedzinie wywołać burzę. W tym wypadku tym pomysłem był projekt gry "Superhot" - tzw. Strzelanki. Żeby ten pomysł zrealizować bez wsparcia wielkich studiów, potrzebne były fundusze, a te Piotr Iwanicki zebrał poprzez akcję w serwisie Kickstarter, która przyniosła wpłaty z całego świata przekraczające 250 tys. dol. Gra - za którą dziś został nominowany do Paszportu POLITYKI - ukazała się ostatecznie w 2016 r.

"Jeśli poszukujecie strzelanki z duszą i ambicjami artystycznymi, to właśnie ta" - chwalił ją "Washington Post".

***

MICHAŁ STANISZEWSKI - od lat 90. współtworzy Studio Plastic o bardzo ciekawym rodowodzie, którym jest demoscena - społeczność artystyczna zajmująca się tworzeniem, jak sam zwraca uwagę, "cyfrowej sztuki czasu rzeczywistego". Absolwent Wydziału Matematyki Uniwersytetu Łódzkiego, jest z demosceną związany od niemal 20 lat. wydana w 2016 r. gra "Bound", za którą nominujemy go do Paszportu POLITYKI, pokazuje, że dziś działa w zupełnie innej skali niż kiedyś.

Michał Radomił Wiśniewski z "Pixel", "Dwutygodnik.com nominował tę grę za "poetyckie podejście i zbudowanie emocjonalnego przekazu".

***

11 BIT STUDIOS - warszawska firma tworząca i wydająca gry wideo, założona w 2009 r. przez grupę ludzi jeszcze młodych, ale już doświadczonych w tej dziedzinie. Weszli na rynek przebojem, strategiczną grą "Anomaly: Warzone Earth", ale jeszcze większy światowy rozgłos przyniósł im tytuł wprowadzony w roku 2014 - "This War of Mine". Do Paszportu POLITYKI twórcy nominowani zostali jako studio. A bezpośrednim powodem nominacji jest wydana w 2016 r. poszerzona wersja opisanej wyżej gry: "This War of Mine: The Little Ones".

Nominujący Bartłomiej Nagórski (Gram.pl; Polygamia.pl) pisze: "nie tylko jest swego rodzaju złamaniem tabu w grach wideo, ale w roku nasilenia walk w Syrii i dramatu uchodźców z Bliskiego Wschodu jest również wyjątkowo aktualnym komentarzem politycznym".