Artykuły

W piątek w Teatrze Wielkim po raz pierwszy zabrzmi Złote runo Aleksandra Tansmana (La Toison d'Or). Odkrytą po latach operę komiczną poleca w grudniowym numerze brytyjski miesięcznik „Opera", który „Daily Telegraph" nazwał „biblią branży".

Produkcja Teatru Wielkiego i Festiwalu Tansmana znalazła się wśród dziesięciu polecanych przez magazyn „Opera" spektakli z całej Europy, obok m.in. Falstaffa w Viener Staatsoper, Madamy Butterfly w La Scali czy Kawalera z różą w Royal Opera House. Wydawca poświęcił Złotemu runu całostronicowy artykuł, zatytułowany The Art of Discovery.

Odnalezienie dzieła nazwano „prezentem gwiazdkowym", operę — „dla większości tak samo nieznaną, jak inne dzieła Tansmana, ale z pewnością godną zainteresowania". Autor tekstu przybliża sylwetkę urodzonego w Łodzi kompozytora i jego twórczość, a także pisze o poszukiwaniach zaginionej partytury.

Nie wiadomo, czy istnieje...

Historia jest ciekawa. Nie byłoby inscenizowanego koncertu w Teatrze Wielkim, gdyby nie determinacja Andrzeja Wendlanda, dyrektora Festiwalu Tansmana. To on natrafił na ślad ukończonej w 1938 roku opery komicznej, a o trwającym kilka lat śledztwie opowiadał w trakcie konferencji prasowej zapowiadającej jubileuszową edycję przeglądu.

— Znalazłem Złote runo w jednym z katalogów, ale bez numeru. Kiedy poprosiłem o partyturę do wglądu, okazało się, że nigdy nie została wydana i nie wiadomo, czy istnieje — mówił. — Droga do odszukania Złotego runa była długa i deprymująca. Poprowadziła mnie do Wiednia, Mediolanu i Paryża, a także Londynu. Od Universalu dowiedziałem się, że mają prawa do opery, podpisali umowę z Tansmanem, ale tam też partytury nikt nigdy na oczy nie widział. W końcu córka kompozytora, Mireille, przypomniała sobie, że część listów i partytur przekazała Bibliotece Narodowej w Paryżu. I tam partytura oraz maszynopis napisanego po francusku libretta autorstwa Salvadora de Madariagi wreszcie się odnalazły.

Wendland opracował Złote runo, rekonstruując nieczytelne fragmenty. W przygotowaniu do wydania i premierowego wykonania uczestniczyły też Instytut Muzyki Polskiej i krakowska Fabryka Nut.

Pokrętny Lis z Analfabetą Osłem

Akcja opery komicznej osadzona została w Krainie Szczęśliwości. Biała Księżniczka zakochuje się w przystojnym lotniku i namawia go, by przyjął posadę królewskiego błazna. Niestety, konkurentami do jej ręki zostaną czterej królowie z talii kart. Równolegle rozwija się wątek romansowy panny Lekkipiszczel z Janem Wełną, którego złote runo (stąd tytuł) utrzymuje krainę.

Królestwem rządzi władca Strzałwgłówkę, premierem jest Ostrożny Małymózg, ministrem sprawiedliwości — Pokrętny Lis, a ministrem rozrywki publicznej — Analfabeta Osioł. Minister Skarbu nosi mówiące nazwisko Długarączka, generał jest Bluźnierczy, Szambelan Rozkoszny, a głowa kościoła to Ojciec Rubaszny. Polskie odpowiedniki francuskich gier słownych zawdzięczamy Marii Sartovej, reżyserce Złotego runa, która przyjaźniła się z Tansmanem. — To wciąż niezwykle aktualna satyra polityczna. Dzieło przywodzące na myśl utwory Eugene'a Ionesco czy Alfreda Jarry'ego — mówi.

Bardziej instalacja niż spektakl

Wojciech Rodek, dyrektor artystyczny Teatru Wielkiego, wyjaśniał, że zdecydowano się na inscenizowane wykonanie koncertowe, bo „czas przygotowania był za krótki, a materiał muzyczny bardzo skomplikowany".

— To bardziej instalacja niż spektakl. Soliści śpiewają z nutami w ręku, a więc zadań aktorskich nie wykonają. Dużą rolę odgrywać będzie balet, jako alter ego głównych bohaterów — zapowiadała Sartova. — Wykorzystamy całą technikę, zapadnie i światła. Będą też projekcje wideo.

Światowa prapremiera Złotego runa zakończy jubileuszową edycję Festiwalu Tansmana (przegląd organizowany jest od 20 lat). Hasłem przewodnim była w tym roku „Muzyka polska — odkrycia i nowości". W planach są tylko dwie prezentacje (w piątek o godz. 19, w sobotę — o godz. 18.30), ale dyrekcja teatru nie wyklucza, że jeśli dzieło się spodoba, opera trafi do repertuaru — już jako pełnowymiarowe przedstawienie.