Straszny dwór Stanisława Moniuszki
W niedzielę w sali koncertowej Radomskiej Orkiestry Kameralnej operowy przebój — Straszny dwór Stanisława Moniuszki. Mieszanka pogodnego nastroju, dowcipu, liryzmu i odrobiny patriotycznego patosu. Dla melomanów — pozycja obowiązkowa!
Uroczysta premiera Strasznego dworu Stanisława Moniuszki w Operze Śląskiej odbyła się 5 czerwca 2010 r. z okazji jubileuszu 65-lecia istnienia bytomskiej sceny. To arcydzieło gatunku jedyne w swoim rodzaju. Formalnie rzecz biorąc, jest… komedią romantyczną. Autor libretta Jan Chęciński oparł swoją historię dwóch braci nieszukających (!) żon na kanwie Starych gawęd i obrazów Kazimierza Władysława Wójcickiego.
To jednocześnie dzieło o silnym zabarwieniu patriotycznym. Było popularne wśród polskiej publiczności i zakazane przez rosyjskie władze okupacyjne; opera powstała bowiem w okresie zaborów, a jej prapremiera 28 września 1865 roku w Warszawie, przerodziła się w wielką manifestację patriotyczną. Wystawiona dwa i pół roku po upadku powstania styczniowego na całe pokolenia znalazła trwałe miejsce w sercach Polaków.
Akcja opery dzieje się w pierwszej pol. XVIII w. Zbigniew i Stefan wracają do domu po skończonej służbie wojskowej. Poprzysięgają na zawsze pozostać „w bezżennym stanie". Ale inne są zamiary ich ciotki, Pani Cześnikowej. Bracia postanawiają odwiedzić starego przyjaciela ojca — Miecznika. W jego dworze poznają dwie urodziwe panny — Hannę i Jadwigę — córki Miecznika. Zaczynają się wahać.
Tymczasem Cześnikowa, która chce ich wydać za inne niewiasty, wyrabia im złą markę u właściciela dworu, twierdząc, że panicze to tchórze. Damazy, panny i Skołuba postanawiają przekonać się, czy szlachcice są faktycznie podszyci strachem. Skołuba opowiada Maciejowi historię Strasznego dworu.
Panicze nic sobie z tego nie robią, ale chcąc dotrzymać postanowienia (verbum nobile), decydują się wyjechać. Jednak podstęp arystokraty Damazego, także pretendenta do ożenku, wychodzi najaw, podobnie jak wzajemne zauroczenie młodych. Ku ogólnej radości i „pokrzepieniu serc" rzecz kończy nieoczekiwanie zabawnym wyjaśnieniem, dlaczego „ten dwór strasznym się zowie". Dumka Jadwigi, aria z kurantem, aria Skoluby, chór prząśniczek oraz mazur z IV aktu to najsłynniejsze fragmenty tej na wskroś polskiej opery. To opera stanowiąca niepowtarzalny stop wielu tonacji, a przy tym stylistycznie jednorodna. Skonstruowana świetnie, z dramaturgicznym polotem, z nośną, arcyzabawną intrygą opartą na podwójnych „ślubach kawalerskich". Żywa akcja, wdzięk kameralnych scen i obrazów zbiorowych o walorach soczystych malowideł. I ta zmienność nastrojów — humor, dowcip, pastelowy liryzm i patos patriotycznych uniesień. Libretto Jana Chęcińskiego osnute na kanwie Starych gawęd i obrazów K. W. Wójcickiego okazało się wyjątkowo nośną konstrukcją opery.
Pod względem muzycznym dzieło Moniuszki jest popisem inwencji melodycznej, pomysłowości harmonicznej i mistrzowskiej instrumentacji. Każda scena jest całością, każda postać ma swój popisowy numer; co aria to niezwykły urok. W każdym akcie, w prawie każdej scenie umieścił kompozytor coś wartego słuchania — melodyjnego, wdzięcznego, wesołego, wzruszającego. Trzy największe hity to aria Stefana z III aktu, z wplecionym kurantem starego zegara, aria Skoluby, który przerażającym basem opowiada historię duchów z Kalinowa, i wspomniany wcześniej mazur.
Straszny dwór stał się operowym przebojem nie tylko dla mieszanki pogodnego nastroju, dowcipu, liryzmu i odrobiny patriotycznego patosu. Okazał się bowiem poetycką syntezą polskości i staropolskiej kultury-jej tradycji, obrzędów, obyczajów, stroju i tańców.
Libretto do opery napisał Jan Chęciński, reżyseria i inscenizacja: Wiesław Ochman, kierownictwo muzyczne: Tadeusz Serafin, scenografia i kostiumy: Jan Polewka, choreografia: Jarosław Świtała. O
Bilety w I strefie po 95 zł, w II — po 85 zł. Sprzedaż internetowa na biletyna.pl, można je też kupić w kasie ROK. Początek w niedzielę o godz. 18.
