Artykuły

Każdy teatr posiada swoje pracownie, warsztaty, malarnie, z których pomocy korzysta w pracy nad techniczną stroną przedstawienia. Teatr kukiełkowy, nawet ten najprostszy, musi również posiadać swoją pracownię, w której będziemy wykonywać kukły, dekoracje, rekwizyty i pomoce teatralne. W szkolnym teatrze kukiełkowym majsterkowaniem zajmie się zespół, którego członkowie mają odrobinę talentu artystycznego, nieco wiado­mości o teatrze kukiełek i dużo po­mysłowości. Dostarczymy wam dziś nieco wiadomości, jak zrobić kukiełki w prosty i tani sposób.

Najłatwiej i najprędzej można zrobić główki kukiełek z ziemnia­ków. W tym celu wybieramy takie ziemniaki, które kształtem swym przypominają charakterystyczną głowę ludzką Na fotografii zamieszczo­nej obok widzimy np. ziemniak, któ­ry bez żadnej charakteryzacji i uzupełnień przypomina głowę starca. W ziemniaku wycinamy w miejscu, gdzie ma być szyja, otwór dopaso­wany wielkością do palca wskazują­cego osoby, która będzie kukłą po­ruszała. Oczy zrobimy z guzików, które umocujemy na drucie, wąsy - z kawałka postrzępionego sznurka, który przypniemy do ziemniaka dru­cikiem zagiętym pod kątem ostrym. Główkę taką nakładamy na palec wskazujący, który stanowi równo­cześnie szyję kukiełki, i owijamy dłoń chusteczką lub miękkim szali­kiem w ten sposób, aby palec środ­kowy i kciuk stanowiły rączki ku­kiełki.

W inny sposób robimy kukiełkę typu rękawiczkowo-palcowego. Po­trzebne nam będą do tego następu­jące materiały: glina modelarska lub tłusta kaflarska, klajster introliga­torski (z mąki), stare gazety, papie­ry i kartony, nieco szmatek, nici i igły, kreda szlamowana i farby.

Z gliny tłustej, tj. bez piasku, mo­delujemy główkę kukły razem z szy­ją, pomijamy jednak takie szczegó­ły, jak oczy, brwi, zmarszczki, uszy. Główka powinna być wielkości pięści. Po wyschnięciu gliny, którą su­szymy z dala od pieca i słońca, sma­rujemy model jasną pastą do podło­gi lub tłuszczem. Następnie oklejamy model główki skrawkami papieru, który dobrze wchłania wodę. Papie­ry błyszczące, tzw. glansowane, nie nadają się do tego celu. Papier drze­my palcami na małe kawałeczki i oklejamy nim starannie raz koło razu całą główkę. Po naklejeniu pierw­szej warstwy, równomiernie naklejamy warstwę drugą i następne. Czynność tę powtarzamy pięć do siedmiu razy. Aby warstwy były na­klejone równomiernie, najlepiej sto­sować dwa gatunki papieru, np. ga­zetowy i cienki pakowy lub biały i kolorowy. Naklejając warstwę wierzchnią widzimy wówczas zaw­sze miejsca jeszcze nią nie pokryte, a to daje nam pewność równomier­nego oklejenia główki. Papierki mu­szą być dobrze przepojone klejem. Nie używamy przy tej pracy pędzla, lecz po prostu maczamy udarty kawałe­czek papieru w kleju i przylepiamy do główki wygniatając starannie za każdym razem klej spod papierka. Szczególnie starannie należy przykleić ostatnią warstwę, wierzchnią. Główka schnie zazwyczaj około 2 dni. Po wyschnięciu przecinamy skorupę papierową ostrym nożem na dwie części i zdejmujemy obie połówki. Jeśli zrobimy to ostrożnie, model z gliny zostanie nieuszkodzo­ny i może służyć przy robocie na­stępnych główek.

Obie połówki sklejamy pasemkami papieru i zostawiamy do wyschnię­cia. Uszy, jeśli są potrzebne, lepimy z masy papierowej, którą otrzymu­jemy mocząc papier bibułkowy lub ligninę, w kleju i ugniatając w pal­cach.

Klej do lepienia główek robimy z mąki pszennej lub żytniej w ten sposób, że do odpowiedniej ilości mąki dolewamy stopniowo zimnej wody i rozcierając rozprowadzamy do gęstości ciasta na naleśniki. Na­stępnie podgrzewamy masę na wol­nym ogniu, ustawicznie mieszając, aż klej zgęstnieje.

Wyschniętą główkę papierową przecieramy drobnoziarnistym, ścier­nym papierem i gruntujemy pod­kładem.

Podkład gruntowy przyrządzamy rozpuszczając 50 gramów kleju sto­larskiego w 250 gramach gorącej wody, z dodatkiem dobrze przetar­tej kredy szlamowanej. Dobrze jest dodać na szklankę podkładu łyżecz­kę oliwy lub terpentyny, którą nale­ży starannie wymieszać. Klej nie może być doprowadzony do tempera­tury wrzenia, gdyż utraci właściwo­ści spoiwa.

Tak przyrządzonym podkładem, który powinien mieć gęstość świeżej śmietanki, smarujemy starannie główkę papierową, nakładając cien­ką i równomierną warstwę podkła­du przy pomocy miękkiego pędzel­ka. Po całkowitym wyschnięciu na­kładamy drugą, a czasem i trzecią warstwę podkładu. Kiedy główka zupełnie wyschnie, przecieramy podkład lekko zużytym drobnoziar­nistym papierem ściernym i maluje­my farbami wodnymi, temperą lub plakatówkami. Następnie przykleja­my włosy lub zarost z krepy, sznur­ka; rafii itp.

Rączki kukiełek robimy z materia­łu trykotowego. Przyszywamy je lub przyklejamy do tulejek podobnych do naparstków, zrobionych z karto­nu, dopasowanych ściśle do palców osoby, która kukłę będzie poruszała na scenie. Kiście rąk mogą być o jednym palcu jak rękawice narciar­skie.

Podstawowym ubiorem kukiełki typu rękawiczkowego jest rękawica o kroju koszulki, na którą nakłada się lub do której się doszywa szcze­góły kostiumowe w zależności od typu postaci kukiełkowej.

Przy modelowaniu, malowaniu i ubieraniu kukiełek pamiętać należy o tym, że kukiełka musi być wyra­zista. Dlatego też pomijamy szcze­góły, a staramy się nadać kukle ce­chy charakterystyczne i wyraziste na odległość, aby kukła "grała".

Podaliśmy dwa najprostsze sposo­by wykonania kukiełek. Istnieje jesz­cze wiele innych, ale są one za trud­ne dla początkujących kukiełkarzy. (Stanisław Iłowski)