Artykuły

Polska premiera Zagubionej autostrady, opery Olgi Neuwirth opartej na filmie Davida Lyncha, otworzy 21 lipca Międzynarodowy Festiwal Filmowy T-Mobile Nowe Horyzonty we Wrocławiu. Reżyseruje Natalia Korczakowska, zadyryguje Marzena Diakun. Powtórzenie we wrześniu na Warszawskiej Jesieni.

Libretto do Zagubionej autostrady wraz z kompozytorką napisała laureatka Literackiej Nagrody Nobla Elfriede Jelinek. Prawykonanie odbyło się w 2003 r. w Grazu w Austrii, rodzinnym mieście Neuwirth. Cztery lata później operę na CD wydała wytwórnia fonograficzna Kairos. Była to jedna z pierwszych oper opartych na adaptacji scenariusza filmowego, w tym przypadku dzieła Davida Lyncha i Barry'ego Gifforda z 1997 r. o tym samym tytule.

Reżyserka Natalia Korczakowska (Lenz Wolfganga Rihma, Halka Stanisława Moniuszki w Operze Narodowej w Warszawie) zabiegała o polską prapremierę Zagubionej autostrady od pięciu lat. Chciała, aby producentem spektaklu zostało Stowarzyszenie Nowe Horyzonty Romana Gutka.

— Takie spektakle są bardzo kosztowne. Realizacja jest możliwa, bo opera została wpisana do projektu obchodów Europejskiej Stolicy Kultury we Wrocławiu. Dzięki temu możemy ją pokazać na Nowych Horyzontach gościnnie w Narodowym Forum Muzyki  mówi Roman Gutek.

W tym roku na Nowych Horyzontach na widzów czeka jeszcze drugie wydarzenie łączące film z operą. River of Fundament amerykańskiego artysty wizualnego Matthew Barneya ("Cremaster") to trzyaktowe, paraoperowe widowisko z elementami performance'u, zapisane na taśmie filmowej. Będzie można je obejrzeć 29 i 30 lipca.

Neuwirth między muzyką i kinem

Zagubiona autostrada Olgi Neuwirth to w stu procentach polska produkcja, przy której oprócz Narodowego Forum Muzyki i festiwalu T-Mobile Nowe Horyzonty współpracuje także Teatr Polski we Wrocławiu. Próby zaczęły się 1 czerwca, premiera nastąpi 21 lipca w Narodowym Forum Muzyki, powtórzenie 23 lipca. Później spektakl zostanie wykonany 19 września na festiwalu Warszawska Jesień w Studio Koncertowym Polskiego Radia.

Neuwirth komponuje wyrafinowaną muzykę współczesną, graną również na polskich festiwalach muzycznych, i od początku inspiruje się kinem. Działa jako reżyserka, komponuje też do filmów innych twórców, jak np. The Long Rain Michaela Kreihsla czy Widzę, widzę Severina Fiali i Veroniki Franz, który wyróżniono nagrodą publiczności na ubiegłorocznych Nowych Horyzontach. Z Elfriede Jelinek artystycznie spotkała się kilkanaście lat temu. Noblistka napisała libretto do opery Neuwirth Bählamms Fest, surrealistycznej opowieści o sadystycznej rodzinie. Libretto do Zagubionej autostrady stworzyły razem.

— Najnowsza opera Neuwirth oddaje psychodeliczny i szalony klimat filmu Lyncha. Akcja rozwija się od prostego teatru muzycznego z kwestiami mówionymi i nieskomplikowaną muzyką, następnie przechodzi w coraz większe deformacje, coraz więcej partii śpiewanych i efektów elektronicznych — mówi Jan Topolski, krytyk muzyczny i filmowy, asystent reżyserki. — Autorka przekształca sześć partii solowych instrumentów, zespół 18-osobowy i głosy wokalistów. Dzięki elektronice na żywo wszystkie stają coraz bardziej osobliwe i niesamowite, podobnie jak u Lyncha.

Reżyserka polskiej wersji opery zdradza: — Utwór Olgi Neuwirth składa się z dwóch części. Pierwsza to realistyczny obraz życia głównego bohatera Freda. Niby wszystko jest w porządku, ale już tu kompozytorka antycypuje przemoc i przyszłe morderstwo. To w zasadzie czysty teatr dramatyczny, tylko specyficznie udźwiękowiony. Część druga jest rodzajem snu bohatera o sobie samym, o alternatywnym życiu. Wspaniała przestrzeń wielkiej sali koncertowej NFM otwiera przede mną furtkę do działania na pograniczu koncertu i działań performatywnych - dodaje Natalia Korczakowska.

Mr. Eddie jak z burleski

Kierownictwo muzyczne nad spektaklem objęła Marzena Diakun. Dyrygentka z Wrocławia rok temu wygrała konkurs na asystenturę w L'Orchestre Philharmonique de Radio France w Paryżu. Zdobyła także stypendium Boston Symphony Orchestra. Główne role - Freda i Pete'a oraz Alice i Renee — zaśpiewają Holger Falk i Barbara Kinga Majewska (Kławdia Chauchat w Czarodziejskiej górze Pawła Mykietyna w reżyserii Andrzeja Chyry). W Mr. Eddiego, złowrogiego gangstera i producenta filmów porno, który sprowadza Pete'a na złą drogę, wcieli się David Moss.

— Ta rola wymaga połączenia improwizacji, aktorstwa, wokalistyki, popisów na granicy kabaretu i burleski. Olga Neuwirth bardzo chciała, żeby pierwszym wykonawcą Eddiego był właśnie Moss, napisała nawet w partyturze „Idea — David Moss". I tak się stało. Bardzo nas cieszy, że solista zdecydował się wziąć udział w naszej realizacji — mówi Jan Topolski.

Korczakowska podkreśla, że nie chce kopiować filmu Lyncha, choć ze względu na jego niezwykły styl reżyserski jest to kuszące. — Mam trudne zadanie przełożenia opowieści muzycznej z powrotem na obrazy. Olga Neuwirth dokonała wspaniałej rzeczy, udało jej się przełożyć na dźwięki te podskórne napięcia i tajemnice, utajone popędy, które mistrzowsko sugeruje i następnie wydobywa spod powierzchni zdarzeń Lynch - przyznaje reżyserka.

Festiwal T-Mobile Nowe Horyzonty potrwa do 31 lipca.