Artykuły

Katarzyna Janowska, dyrektorka TVP Kultura, w sylwestra odeszła ze stanowiska. Nowego dyrektora wyznaczą politycy PiS. Trudno oczekiwać, że kanałem pokieruje ktoś o podobnych do Janowskiej predyspozycjach, ktoś otwarty na nowe zjawiska i pozbawiony ideologicznego zacietrzewienia - pisze Roman Pawłowski w Gazecie Wyborczej.

Nie pożegnała się z widzami na antenie, nie uśmiechała się znacząco, składając noworoczne życzenia. Katarzyna Janowska, dyrektorka TVP Kultura, odeszła ze stanowiska po angielsku. Krótki wpis na Facebooku z podziękowaniami dla współpracowników i sympatyków kanału był jedynym publicznym sygnałem.

TVP Kultura - inteligentny przewodnik po kulturze

To odejście, będące odpowiedzią na przejęcie władzy w TVP przez PiS, kończy ważny rozdział w krótkiej historii jedynego kanału w polskiej telewizji poświęconego kulturze. Dziennikarka pracowała w nim od początku, dziesięć lat temu prowadziła na zmianę z Maxem Cegielskim weekendowe wydania.

Do TVP Kultura przyszła jako współautorka jednego z najlepszych programów publicystycznych o kulturze w historii TVP. "Rozmowy na koniec wieku" i "Rozmowy na początek wieku", czyli debaty z intelektualistami i artystami, przez wiele lat prowadziła z Piotrem Mucharskim z "Tygodnika Powszechnego" w telewizyjnej Jedynce.

Na początku Janowska współtworzyła programy TVP Kultura, cztery lata temu została dyrektorką kanału. Pod jej kierunkiem TVP Kultura zmieniła się, nabrała tempa i koloru. Janowska uważała, że kultura powinna być atrakcyjnie opakowana, że czasy dyskusji panów w szarych swetrach siedzących w ciemnym studiu minęły, że podziały na kulturę wysoką i niską nie mają sensu, bo i tu, i tu zdarzają się ciekawe i ważne zjawiska. Że wreszcie widz nie lubi być pouczany, ale potrzebuje inteligentnego przewodnika torującego drogę w zalewie kultury i produktów kulturopodobnych. Takim przewodnikiem i partnerem stała się TVP Kultura.

Nowe programy, transmisje spektakli i filmy

Do znanych programów, takich jak "Tygodnik kulturalny", doszły nowe: rozmowy o książkach przy kawie prowadzone przez Sylwię Chutnik, Annę Kałużę i Karolinę Sulej w jednej z warszawskich kawiarni czy "Przewodnik po sztuce" - cykl autorskich programów wybitnego artysty Zbigniewa Libery pokazującego z własnej perspektywy świat sztuki współczesnej.

Nadawano transmisje najlepszych przedstawień z teatrów z całej Polski, widzowie mogli zobaczyć m.in. głośne "Dziady" w reżyserii Radka Rychcika z Teatru Nowego w Poznaniu czy "Naszą klasę" Tadeusza Słobodzianka z warszawskiego Teatru na Woli. Hitami stacji były filmy arthouse'owe, takie jak "Raj: Miłość" Ulricha Seidla.

Najważniejsze rozmowy o Polsce i Polakach

Ale najważniejszym wkładem Janowskiej był sztandarowy program kanału "Hala odlotów", 40-minutowy program publicystyczny poświęcony aktualnym problemom z dziedziny szeroko rozumianej kultury i społeczeństwa.

W odróżnieniu od politycznych ringów z głównych anten rozmówcy Janowskiej i Maxa Cegielskiego nie rzucali się sobie do gardeł, ale prowadzili inteligentny, nierzadko gorący, jednak zawsze cywilizowany spór na tak kontrowersyjne tematy jak sprawa coming outu ks. Charamsy, narastająca w Europie brunatna fala czy kwestia stosunku do uchodźców.

"Hala odlotów" pozostała jednym z niewielu programów w mediach, w których mogły się spotkać dwie strony kulturowej wojny toczącej się w Polsce. To tutaj odbyła się jedyna w mediach debata przedstawicieli komitetów wyborczych na temat polityki kulturalnej z udziałem m.in. Elżbiety Kruk z PiS i Iwony Śledzińskiej-Katarasińskiej z PO. Gośćmi Janowskiej byli twórcy z kręgów liberalnych i konserwatywnych, publicyści z mainstreamu i "dziennikarze niepokorni".

W dyskusji o narodowej kulturze wzięli udział Jan Klata, dyrektor Starego Teatru, oskarżany przez prawicę o niszczenie narodowej sceny, i Marcin Wolski, naczelny satyryk prawicy; tu o stosunek Kościoła do seksualności spierali się jezuita Józef Augustyn i pisarka Manuela Gretkowska, a o wrocławskim spektaklu "Śmierć i dziewczyna", którego odwołania żądał minister kultury, wypowiadał się prawicowy publicysta Tomasz Terlikowski.

Tylko w "Hali odlotów" mogło dojść do takiej wymiany zdań między przedstawicielem partii KORWiN a muzykiem Tomaszem Lipińskim. - Dlaczego babcia z Małopolski ma płacić na homoseksualne eksperymenty pana Warlikowskiego? - pytał korwinista. - Może babcia jest lesbijką? - ripostował Lipiński.

A wszystko to przy herbacie, jabłkach i marchewkach, w nieformalnej atmosferze przypominającej towarzyskie spotkanie, a nie oficjalną debatę. Nowatorski format i odwagę w dotykaniu gorących tematów doceniło jury nagrody Grand Press, przyznając twórcom nagrodę za najlepszy program publicystyczny w 2015 r.

Kto pokieruje TVP Kultura? Wie tylko Jacek Kurski

Katarzyna Janowska pozostawia TVP Kultura w dobrej kondycji: kanał ma przeszło 20-milionowy budżet, w tym 5 mln zł na produkcję i 3-4 mln zł zdobyte od samorządów i innych instytucji kultury. Oglądalność zwiększyła się dwukrotnie, zbliża się do 1 proc. - to naprawdę nieźle jak na misyjny kanał tematyczny. Nawiązano współpracę z największą tego typu telewizją w Europie, kanałem Arte, z którym TVP Kultura produkuje biograficzny film o Stanisławie Lemie.

O tym, kto zastąpi odchodzącą dyrektorkę, wie pewnie tylko typowany na nowego prezesa TVP Jacek Kurski. Znając jednak stosunek PiS do mediów i kultury, trudno oczekiwać, że kanałem pokieruje ktoś o podobnych do Janowskiej predyspozycjach, ktoś otwarty na nowe zjawiska i pozbawiony ideologicznego zacietrzewienia.

Jednym z ostatnich przedstawień nadanych w TVP Kultura w minionym roku była "Msza za miasto Arras", spektakl z Januszem Gajosem z Teatru Narodowego, oparty na powieści Andrzeja Szczypiorskiego - o fali nienawiści, prześladowań i rozliczeń, która w XV wieku objęła to francuskie miasto, wcześniej dotknięte zarazą. Ta historia, będąca parabolą czystek z Marca '68, nabiera dzisiaj nowej aktualności.