Artykuły

Jutro premiera "Śmierci i dziewczyny" wg Elfriede Jelinek w reż. Eweliny Marciniak. Zapowiedzi o porno na scenie wywołały burzę w mediach i liczne protesty. Na listopadowe i grudniowe spektakle zostało już tylko kilka biletów.

O "Śmierci i dziewczynie" w Polskim we Wrocławiu zrobiło się głośno jeszcze przed premierą.

Najpierw Facebook zablokował plakat do spektaklu, bo modelka trzymała rękę w majtkach. Potem okazało się, że teatr szuka do tej produkcji aktorów porno. Na jego stronie internetowej pojawiło się ostrzeżenie przed treściami pornograficznymi, z zaznaczeniem, że ten spektakl jest naprawdę wyłącznie dla dorosłych widzów (tych nieco młodszych mogła zmylić obecność Śpiącej Królewny, Śnieżki i Krasnoludka w obsadzie). Wreszcie zareagowali radni sejmiku, grożąc zdjęciem spektaklu z afisza i obcięciem finansowania dla Polskiego. Efekt? Ci, którzy chcieliby się przekonać, czy adaptacja tekstów Elfriede Jelinek dokonana przez Ewelinę Marciniak zaspokoi apetyt na skandal, muszą poczekać do przyszłego roku albo bardzo się pospieszyć - na listopadowe i grudniowe spektakle zostały pojedyncze miejsca.

Refleksem muszą wykazać się też ci widzowie (a wierzę, że będzie ich większość), którzy spodziewają się od Polskiego po prostu kolejnego dobrego spektaklu.

Dla Eweliny Marciniak, znanej z inscenizacji kameralnego "Gałgana" we Wrocławskim Teatrze Współczesnym i "Miraży. Baśni Ludów Wschodu" w Lalkach, nie jest to pierwsza sceniczna przygoda z tekstem Jelinek. Wcześniej w gdańskim Teatrze Wybrzeże z sukcesem przeniosła na scenę "Amatorki", żeby opowiedzieć o instrumentalnym traktowaniu kobiecej cielesności. "Nagość aktorów, ich fizyczna bliskość w połączeniu z szeregiem momentów, w których wchodzą w bezpośrednią relację z widzem, sprawiają, że traci on pozycję niewinnego i bezstronnego obserwatora" - pisał po prezentacji na festiwalu Boska Komedia Marcin Kościelniak w "Tygodniku Powszechnym".

Kiedy pojawiła się propozycja, żeby Marciniak reżyserowała w Polskim, początkowo była mowa o "Pianistce" wg Jelinek, jednak na teatralną adaptację powieści nie wyraziła zgody autorka Wybór padł na zbiór pięciu tekstów pisanych przez austriacką noblistkę dla potrzeb sceny, wydanych pod wspólnym tytułem "Śmierć i dziewczyna". A dokładniej - na trzy pierwsze teksty ze zbioru, w których spotykają się Królewna Śnieżka z Myśliwym, Śpiąca Królewna z Księciem i Rozamunda z Fluvio. Te zderzenia kobiecego pierwiastka z męskim dają ponurą diagnozę - kobieta w tej relacji jest sprowadzona do jego perspektywy, żeby przetrwać, musi się w nią wpasować, choć i to nie daje jej szansy na ucieczkę przed śmiercią z jego ręki.

Tytuł utworu pochodzi od kwartetu Schuberta i muzyka jest kluczem nie tylko do tekstu Jelinek, ale i do samego spektaklu (napisał ją Marcin Masecki). Reżyserka przemyca do sztuki pewne wątki z "Pianistki" - choćby relację między Matką (Ewa Skibińska) i Córką (Małgorzata Gorol) czy Córką a jej Uczniem (Andrzej Klak). Wplata opowieści Jelinek w przestrzeń szkoły muzycznej, w której dochodzi do zderzenia okrutnej baśni z rzeczywistością. Tę przestrzeń ma podkreślić obecność na scenie trójki młodych pianistów.

A co z aktorami porno? - "Śmierć i dziewczyna" to historia, w której podążając krok po kroku za kobietą, odkrywamy zakamarki jej seksualności - tłumaczy reżyserka. - Do przyglądania się ranom, jakie bohaterowie sobie zadają w spektaklu, potrzebujemy partnerów dodatkowych, takich jak aktorzy porno. Jelinek jest autorką przenikliwą filozoficznie wyszukaną a jednocześnie język, którego używa, sprawia, że czytając, mamy mdłości Ten język w nas uderza, zachodzi nam za skórę, jest obsceniczny, wulgarny, dosadny. Wydaje mi się, że przy takiej literaturze sięganie po aktorów porno nie powinno nikogo dziwić.