Artykuły

Dwa cykle pieśni - "Zapiski tego, który zniknął" Leoša Janáčka oraz "Sonety Szekspira" Pawła Mykietyna (na zdjęciu) - złożą się na drugi wieczór w cyklu Terytoria, prezentujący XX- i XXI-wieczne dzieła operowe, baletowe i pieśniowe. Premiera 21 stycznia o g. 19.15 w Teatrze Wielkim - Operze Narodowej.

Zapiski tego, który zniknął LEOŠA JANAČKA (1921) to cykl dwudziestu dwóch pieśni do tekstów czeskiego poety Ozefa Kaldy. Wiersze składają się w opowieść o młodzieńcu, który zaślepiony namiętnością do młodej kobiety opuszcza rodzinę, dom; niszczy wszystko, by choć przez chwilę z nią być. Zapiski Janáčka zostały prawykonane 18 kwietnia 1921 roku w brneńskim teatrze Reduta przez Karela Zavřela (tenor), Ludmiłę Kvapilovą-Kudlačkovą (alt) oraz Břetislava Bakalę (fortepian).

Jak pisał wybitny angielski tenor, Ian Bostridge: "Zapiski są historią drogi do wolności osobistej; opowieścią o miłości bez społecznych uprzedzeń, o przekraczaniu barier klasowych, kulturowych i etnicznych w poszukiwaniu spełnienia. Jednocześnie muzyka ta przesycona jest żalem za tym, z czego podczas tego dążenia trzeba rezygnować. To historia miłosna, pozostawiająca u odbiorcę wrażenie dojmującej samotności: bohater musi się pożegnać z domem i rodziną, by podążyć za swym przeznaczeniem".

Dzieło Janačka można czytać autobiograficznie: do umuzycznienia bezpretensjonalnej opowieści o uwiedzeniu Janiczka przez cygankę Zefkę, blisko sześćdziesięcioletniego kompozytora popchnęło uczucie do młodszej o ponad 30 lat Kamili Stösslovej. Ale wiadomo też, że postaci Zefki patronowała także operowa śpiewaczka Gabriela Horvátová. Dopiero po schłodzeniu relacji z tą kobietą Janáček zaczął czerpać inspirację z coraz gorętszych uczuć do Stösslovej.

Sonety Szekspira PAWŁA MYKIETYNA (2000) to cykl sześciu pieśni na sopran męski i fortepian. Tematem każdej z nich jest miłość. Ale w wierszach Szekspira płeć adresata jest zamazana; "ty" jest zarówno kobiece, jak męskie. Androgynii dopełnia przewrotnie wybrany przez kompozytora męski sopran...

Sonety zostały po raz pierwszy zaprezentowane przez Jacka Laszczkowskiego (sopran męski) i Macieja Grzybowskiego (fortepian) 21 IX 2000 w Teatrze Collegium Nobilium (Akademii Teatralnej) podczas 43. Międzynarodowego Festiwalu Warszawska Jesień).

Mykietyn to jeden z najciekawszych młodych polskich kompozytorów; autor muzyki do większości spektakli teatralnych Krzysztofa Warlikowskiego, klarnecista, założyciel zespołu Nonstrom. W 1995 roku jego utwór 3 for 13 otrzymał pierwszą lokatę na Międzynarodowej Trybunie Kompozytorów w Paryżu. W 2001 roku na Scenie Kameralnej Teatru Wielkiego-Opery Narodowej odbyła się prapremiera jego pierwszej opery - Ignoranta i szaleńca według Thomasa Bernharda.

Autobiograficzny aspekt Sonetów Szekspira Pawła Mykietyna właściwie nie wymaga komentarza. Kompozycja do tekstów jednego z najważniejszych "studiów miłości" nowożytnej kultury śródziemnomorskiej powstała od grudnia 1999 do marca 2000 roku i zadedykowana została żonie Katarzynie, poślubionej na początku roku 2000.

Twórcami spektaklu są młody polski reżyser teatralny Łukasz Kos i wybitny polski scenograf i reżyser, twórca Plastycznej Sceny KUL, Leszek Mądzik.

Łukasz Kos wyreżyserował m.in. Beztlenowce Vilqusta w Teatrze Nowym w Łodzi (Złota Maska za najlepszą reżyserię sezonu 2000/2001, wyróżnienie i nagroda publiczności na festiwalu "Interpretacje 2002" w Katowicach), operę Michaela Nymana wg książki Olivera Sacksa Mężczyzna, który pomylił żonę z kapeluszem w Teatrze Wielkim w Łodzi (2002), Od dziś będziemy dobrzy Pawła Sali w Teatrze Polskim we Wrocławiu w ramach forum "Eurodrama 2002" (główna nagroda w plebiscycie publiczności), Sny Wyrypajewa w dark roomie klubu Le Madamme (TR Teren Warszawa, 2004).

Leszek Mądzik w 1969 roku założył Scenę Plastyczną KUL, gdzie zrealizował kilkanaście spektakli (m.in. Ecce homo 1970, Wieczerza 1972, Ikar 1974, Zielnik 1978, Brzeg 1983, Wrota 1989, Szczellina 1994, Kir 1997). Jego teatr brał udział w ponad pięćdziesięciu międzynarodowych festiwalach na wszystkich kontynentach, wielokrotnie przywożąc z nich nagrody i wyróżnienia, m.in. Nagroda Krytyków za Wilgoć na Międzynarodowym Festiwalu Teatrów Eksperymentalnych w Kairze, Nagroda za reżyserię, scenografię i technikę teatralną za Zielnik na światowym festiwalu teatralnym w Japonii, Nagroda Specjalna na Międzynarodowym Festiwalu Teatralnym w USA, wyróżnienie na Światowej Wystawie Scenografii "Praskie Quadriennale" w Pradze.

Leszek Mądzik to wybitna postać polskiego i światowego teatru. Był autorem wielu scenografii w teatrach polskich, portugalskich, francuskich i niemieckich. Prowadził zajęcia ze studentami na zaproszenie uniwersytetów i szkół artystycznych m.in. w Helsinkach, Berlinie, Amsterdamie, Waszyngtonie, San Francisco, Bonn, Hamburgu, Lyonie, Pradze, Buffalo, Rennes, Dublinie, Rydze. Za granicą jego nazwisko jest wymieniane obok najwybitniejszych twórców niekonwencjonalnego teatru w Polsce - Grotowskiego, Kantora i Szajny. Stworzył teatr w pełni oryginalny o niepowtarzalnej jedności stylistycznej.

Spektakl Zapiski.../Sonety... jest drugą premierą TERYTORIÓW - nowego cyklu na Scenie Kameralnej Teatru Wielkiego - Opery Narodowej. W listopadzie odbyła się premiera spektaklu Curlew River Benjamina Brittena w reżyserii Axela Weidauera, w kwietniu zobaczymy wieczór debiutów, na który złożą się balet Oli Gryki alpha Kryonia Xe według opowiadania Stanisława Lema (choreografia Jacek Przybyłowicz) oraz opera Dobromiły Jaskot Fedra (reżyseria Aleksandra Konieczna), wreszcie w czerwcu Krzysztof Warlikowski wyreżyseruje Zagładę domu Usherów Phillipa Glassa.