Artykuły

"Ignorant i szaleniec" ma podstawie sztuki Bernharda to opowieść o Królowej Nocy, jej ojcu - alkoholiku i doktorze z pasją przeprowadzającym sekcję zwłok. Sekcją muzyczną zajęli się dyrygent Wojciech Michniewski i kompozytor Paweł Mykietyn, który odpowiada na pytania.

- Skomponował pan muzykę do wielu spektakli teatralnych, w tym również spektakli w reżyserii Krzysztofa Warlikowskiego. Tym razem spotkaliście się przy realizacji opery. To pana pierwsza opera, ale były przecież "Sonety Szekspira" na ubiegłorocznej Warszawskiej Jesieni.

- W muzyce wokalnej bardzo istotną rzeczą jest odnalezienie relacji między muzyką a tekstem, aby nie tylko zgadzała się liczba sylab z nutami, ale też aby muzyka w jakiś sposób interpretowała lub reinterpretowała tekst. Nie może być tylko ilustracją, ale razem z tym tekstem powinna wnosić jakąś dodatkową wartość. Natomiast w przypadku muzyki scenicznej najważniejsze jest, by za pomocą środków dźwiękowych odnaleźć się względem tekstu i jednocześnie sprawić, żeby postaci były wiarygodne w tym świecie teatralnym, by muzyka tworzyła psychologię postaci występujących na scenie i relacji między nimi.

- Krzysztof Warlikowski powiedział: "W dzisiejszych czasach ludzie nie akceptują tego, co wydaje im się nieprawdziwe. Próbujemy jakoś uprawdopodobnić operę, żeby móc doznawać emocji podobnych do tych, jakie przeżywamy w teatrze". W jaki sposób starali się państwo tego dokonać?

- Chodzi o to, aby pozbyć się koturnowości charakterystycznej dla opery, tej typowej ekspresji operowej. "Ignorant i szaleniec" to bardzo kameralny dramat, w którym jesteśmy oddaleni od wykonawców o parę metrów. Wspaniali śpiewacy, którzy tu występują, są też doskonali aktorsko i niczego nie udają. Mam nadzieję, że reżyser stworzył sytuację, w której widz czuje się, jakby podglądał pewną historię. Coś, co będąc operą, będzie też po prostu najlepszym teatrem dramatycznym.

- "Ignorant i szaleniec" to historia diwy operowej, w której otoczenie nie widzi nikogo prócz śpiewaczki wykonującej na scenach światowych partię Królowej Nocy. Tekst chyba doskonale sprawdza się jako libretto. Czy często słychać cytaty z "Czarodziejskiego fletu"?

- Myślę, że ten tekst jest raczej antylibrettem, ale może właśnie dzięki temu, paradoksalnie, świetnie nadaje się jako libretto mojego utworu. Starałem się, aby w warstwie słownej Schikaneder korespondował z Bernhardem. Jeżeli chodzi o cytaty z Mozarta, występują one w różnych formach od pewnego momentu pod koniec I aktu, czyli dokładnie tak jak u Bernharda - tam, gdzie u niego pojawia się fragment uwertury, tam też u nas pojawia się fragment uwertury. Od czasu do czasu występują w kontekście mojej muzyki, a czasami podane są po prostu 1:1.

- Jaka będzie obsada instrumentalna?

- Trzynastoosobową orkiestrę poprowadzi dyrygent Wojciech Michniewski. To skład czysto sinfoniettowy, bardzo zbliżony do tego, co kiedyś użyłem w utworze "3 for 13", albo "Eine kleine Herbstmusik", czyli po jednym instrumencie dętym, jednym smyczkowym, harfa, fortepian, perkusja. Natomiast ostatnie dźwięki opery będą dobiegać z głośników.

- Olgę Pasiecznik usłyszymy w roli Królowej Nocy. Kto wystąpi obok niej?

- W postać ojca Królowej Nocy wcieli się wyśmienity Jerzy Artysz - baryton, doktorem będzie brytyjski kontratenor Jonathan Peter Kenny, który specjalnie do tej roli nauczył się języka polskiego, garderobianą zagra Stanisława Celińska, a partię Wintera w II akcie oraz mozartowskiego Tarnina z I aktu zaśpiewa Jacek Laszczkowski - tenor.

- To on wykonywał pańskie "Sonety Szekspira" jako sopran. Ignorant i szaleniec, kto to taki?

- Obok Królowej Nocy, wokół której rozgrywa się cały ten dramat, są jeszcze dwie postaci główne, to znaczy ojciec - człowiek uduchowiony, ale wiecznie pijany oraz doktor - chłodny racjonalista i materialista, który postrzega człowieka wyłącznie poprzez tkanki i przedstawia w operze cały, szczegółowy opis sekcji zwłok. Zatem dla ojca ignorantem i szaleńcem jest doktor, a dla doktora ojciec, obydwaj panowie są jednocześnie ignorantami i szaleńcami dla siebie wzajemnie. Tak przynajmniej to zostało przez nas odczytane.