Artykuły

"Anarchistka" Davida Mameta w reż. Tomasza Szczepanka z Teatru Studio w Warszawie i "Kolacja kanibali" Vahe Katchy w reż. Borysa Lankosza z Teatru Polonia w Warszawie na III Festiwalu Debiutantów "Pierwszy Kontakt" w Toruniu. Pisze Grzegorz Giedrys w Gazecie Wyborczej - Toruń.

Na festiwalu Pierwszy Kontakt wystąpiły w poniedziałek teatry z Warszawy. Studio pokazało ujmujący dramat sądowy, a Polonia opowiedziała nam o okupacji hitlerowskiej we Francji.

Studio z Warszawy zaprezentowało na festiwalu organizowanym przez Teatr Horzycy "Anarchistkę" [na zdjęciu] Davida Mameta w reżyserii Tomasza Szczepanka. Spektakl opowiada o byłej skrajnie lewicowej terrorystce (w tej roli Dorota Landowska), która - odsiadując wyrok za napad na bank i zabójstwo dwóch policjantów - stara się o warunkowe przedterminowe zwolnienie z więzienia. Aby je uzyskać, musi przekonać do swoich racji kuratorkę sądową (kreacja Jadwigi Jankowskiej-Cieślak).

Historia, luźno inspirowana biografią Kathy Boudin z terrorystycznej grupy Weather Underground, to zderzenie dwóch kobiet i dwóch światów. Jedna reprezentuje władzę i przemoc państwa, druga przeciwko temu porządkowi wystąpiła, odwołując się do zbrodni. Kuratorka ma dobre intencje - chce wypuścić kobietę z więzienia, ale zarazem musi przekonać się, czyjej podopieczna w pełni się zresocjalizowała. Więźniarka powołuje się na to, że w odosobnieniu przeszła rewolucję religijną. "Anarchistka" stawia poważne pytania o wartość resocjalizacji - czy jest ona w ogóle możliwa po zbrodni o motywach politycznych? Kuratorka rozbiera obronę bohaterki z kolejnych warstw, dekonstruuje starannie każdy z jej argumentów. I mimo że była terrorystka deklaruje, że odnalazła sens w religii, okazuje się, że wcale nie okazała skruchy i nie przyznała się do winy.

Mamet słynie ze sztuk i scenariuszy mocno zanurzonych w słowie - jego dramaty mają szczególny rytm uwydatniający znaczenie słów, manipulację i podatność na nią. Jest mistrzem dialogów. Ten precyzyjny tekst wymagał równie precyzyjnej interpretacji na scenie. Bohaterki kłócą się i godzą, przekrzykują i mówią na granicy szeptu. Gdyby chociaż jedna z aktorek się pomyliła i zgubiła rytm, przedstawienie by się posypało. Reżyser Tomasz Szczepanek przygotował niezwykle intensywny spektakl, którego głównymi walorami są gra aktorska i tekst. Spektakl - wzorowy dramat sądowy - trwa zaledwie godzinę i nie pozwala łatwo o sobie zapomnieć.

Publiczność z początku z wielką nieśmiałością reagowała śmiechem na żarty dotyczące realiów okupowanego Paryża. Kolejne salwy śmiechu przekonały ją jednak, że "Kolacja kanibali", którą w Teatrze Polonia w Warszawie przygotował Borys Lankosz, jest w istocie czarną komedią utrzymaną niekiedy w niemal farsowym rytmie. O czym opowiada sztuka Vahe Katchy? W1942 roku w okupowanym Paryżu siedmioro przyjaciół spotyka się na urodzinach pani domu. Impreza toczy się bez zakłóceń, aż do momentu zastrzelenia dwóch niemieckich oficerów pod oknami kamienicy. Nagle w mieszkaniu pojawia się oficer SS, który składa gospodarzom i gościom propozycję - mają wydać dwoje spośród siebie jako zakładników, aby ocalić resztę.

Borys Lankosz, autor znakomitego "Rewersu", debiutuje na scenie teatralnej, ale trudno się doszukać, żeby na tym przedstawieniu zostawił jakiś swój charakterystyczny znak - nie widać w tym żadnej reżyserskiej wizji. Postaci są typowe, nie wychodzą ze swoich kolein, nie przechodzą przemiany. Esesman jest przewidywalny do bólu - ile razy zobaczymy na scenie albo w filmie oficera Gestapo albo SS, który w wolnych chwilach czyta grecką klasykę i rzuca łacińskimi sentencjami? Znany aktor Rafał Mohr nawet nie próbuje bawić się tym stereotypem.

Mało przekonujące aktorstwo sprawia, że przedstawienie ogląda się jak marne powtórzenie jednego z eksperymentów psychologicznych dr. Philipa Zimbardo. Spektakl miał mówić o okrucieństwach wojny, a wyszło z tego "Allo, Allo!".