Artykuły

Dnia l0 listopada 1898 r. w Krakowie urodził się małżonkom Ignacemu i Marii Kazimierze z Wdówków Kudlińskim - syn. Było to ich drugie dziecko /córka Zofia ur. w 1894 r. /. Zostało ono och­rzczone w parafii św. Krzyża w Krakowie, otrzymując imiona: Ta­deusz, Stanisław, Aleksander. Ojciec chłopca był urzędnikiem krakowskiego Sądu Apelacyjnego, matka zaś - córką powstańca z r. 1863, zarządcy dóbr wybitnego statysty galicyjsko-wiedeńskiego Adama Jędrzejowicza w Staromieściu pod Rzeszowem. Roodzina Kudlińskich zamieszkiwała wówczas w Krakowie przy ul. św. Krzyża. Później zmieniano kilkakrotnie mieszkanie, przenosząc się na Szlak, Długą /dwukrotnie/, Krowoderską, wreszcie Studencką. Kudlińscy oprócz Zofii i Tadeusza więcej dzieci nie mieli.

Tadeusz rozpoczął pobieranie nauk w r. 1905 w czteroklaso­wej Szkole Ćwiczeń c.k. Męskiego Seminarium Nauczycielskiego w Krakowie /zwanej popularnie "szkołą Larischa"/ mieszczącej się przy ul. Straszewskiego22. Postępy w nauce czynił "bardzo dobre, obyczaje[okazał] chwalebne, pilność wytrwałą, porządek zewnętrzny wzorowy". Wcześnie, bo już około 1907 r., zaczyna pod opieką swe­go przyjaciela pedagoga Zygmunta Polaczka uczęszczać do Teatru Miejskiego. Po ukończeniu w 1909 r. Szkoły Ćwiczeń przechodzi Tadeusz Kudliński do ośmioklasowego III Gimnazjum /obecnie Lice­um II/ im. Króla Jana III Sobieskiego w Krakowie przy ul.Sobieskiego 9. W gronie jego ówczesnych pedagogów znaleźli się m.in. Antoni Euzebiusz Balicki, Tadeusz Świątek, Edwin Jędrkiewicz i in.Wybuch wojny światowej i postępy ofensywy rosyjskiej na Kra­ków zmuszają rodzinęę Kudlińskich do służbowej ewakuacji, wczesną jesienią 1914 r. Tadeusz wraz z rodzicami i siostrą przybywa do Ołomuńca na Morawach, gdzie w roku szkolnym 1914/15 uczęszcza do gimnazjum dla polskich uchodźców /świadectwo roczne z 15 lip­ca 1915 r./. Tam to po raz pierwszy styka się z teatrem czeskim, i niemieckim. Wczesną jesienią 1915 r. powraca do swego macie­rzystego gimnazjum w Krakowie, gdzie uczy się aż do zmobilizowania go do armii austriackiej. Powołanie do wojska otrzymuje 15 kwietnia 1916 r. Na krótko przed opuszczeniem szkoły jest orga­nizatorem dorocznej imprezy widowiskowej kl. VII zwanej "Wie­czorem Trzech Wieszczów" /odbywa się ona zimą 1915/16/, której część drugą wypełnia inscenizacja fragmentów "Kordiana" Słowac­kiego /"Mont-Blanc" i "Spisek koronacyjny"/. W przedstawieniu tym rolę Wielkiego Księcia gra kolega z kl. VI - Władysław Krasnowiecki. Tadeusz Kudliński występuje jedynie w scenach zbiorowych.

Będąc uczniem kl. VII, w kwietniu 1916 r. wyjeżdża do Modlingu pod Wiedniem, by tam w Szkole Kadetów Kawalerii zdać zas­tępczą maturę w dniu 18 kwietnia 1916 r. Po czym zostaje skierowany do Szkoły Oficerów Artylerii miesz­czącej się przy pl. Herdera w XI, przedmiejskim okręgu Wiednia - Simmering. W tym okresie uczęszcza do operetki i opery. Szko­łę oficerską kończy w stopniu kaprala z cenzusem /Einjahrig-Freiwilliger Kanonier Titular Korporal Kadett-Aspirant/. Celem zdania matury gimnazjalnej otrzymuje miesięczny urlop wojskowy i 15 lutego 1917 r. składa w Krakowie egzamin dojrzałości z wynikiem pozytywnym. Dnia 22 lutego otrzymuje rozkaz stanienia się na froncie austriacko-rosyjskim w Karpacach Wschodnich /pasmo Czarnohory, miejscowość Szybeny nad Czeremoszem/, gdzie odby­ta służbę w 10.4 Kanonenbatterie N, 16/2 - Schwares Artillerie Regiment - Freiherr von Beschi No.2 jako podoficer-obserwator. W marcu, wraz ze swoją baterią, przeniesiony zostaje na front włosko-austriacki. Bierze udział w salkach nad Isonzo /Soczą/ w stałej pozycji baterii ciężkiej w miejscowości Sistiana. 18 sierpnia 1917 r. jako obserwator kierujący ogniem artyleryjskim zostaje ciężko ranny. Przechodzi kolejno przez szpitale frontowe i wojskowe w Lublanie, Linzu, Krakowie i Cieplicach Czeskich. W 1918 r. uznany za niezdatnego do pełnienia służby frontowej zostaje przeniesiony do garnizonu krakowskiego, gdzie służy w kadrze swego macierzystego pułku artylerii w służbie wewnętrznej, adiutenturze i w służbie koszarowej, w stopniu podporucznika.

Dnia '8 października 1918 r, Tadeusz Kudliński zostaje immatrykulowany na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagielloń­skiego. 1 listopada 1918 r. bierze udział w rozbrajaniu oddzia­łów austriackich w Krakowie. Dalsza służba w Wojsku Polskim w kadrze 5. pułku artylerii ciężkiej w stopniu podporucznika, a następnie porucznika /służba wewnętrzna, Grupa B/. Dnia 2 lipca 1920 r. zgłasza się ochotniczo na front. Formuje baterię w 4. dywizjonie 9. pułku artylerii polowej. Uczestniczy w obronie Warszawy, a następnie wraz ze swoim pułkiem przebywa szlak bojo­wy aż do Brześcia nad Bugiem, gdzie go zastaje zawieszenie broni. 3 grudnia 1920 r. uzyskuje urlop na studia. Zostaje zdemobilizowany dnia 19 lipca 1922 r. w stopniu porucznika. Obejmuje prace w Bibliotece Jagiellońskiej i równocześnie studiuje na Wydziale Prawa UJ /od grudnia 1920 r./. Korzystając z możliwości Kończe­nia skróconych studiów, składa 3 egzaminy rządowe /pierwszy w lipcu 1921/ i 3 rygoroza doktorskie /ostatnie w listopadzie 1923 /

W dniu 9 listopada 1923 r. otrzymuje doktorat na Wydziale Prawa UJ.

W r. 192o Tadeusz Kudliński zaczyna pisać opowiadania saty­ryczne, wiersze /niektóre publikowane w 1925 w Nowej Reformie" pod pseudonimem Andrzej Zarada/, trawestacje legend grec­kich. Uczestniczy także w wieczorach, poetyckich /m.m. w zorganizowanym w sali kopernikowskiej UJ "Marszu na Kraków"/, Większość jego utworów z tego okresu pozostała nie drukowana.

W lipcu i sierpniu 1921 r. bierze udział w dwumiesięcznym obozie instruktorów sportowych YMCA w Białowieży, gdzie uzyskuje bardzo dobre kwalifikacje z boksu, dobre z szermierki, walki wręcz i in. Obóz kończy, otrzymując dyplom instruktora sportowe­go. 23 listopada 1923 r., mając już tytuł doktora praw, podejmu­je pracę jako aspirant w Oddziale Krakowskim Banku Gospodarstwa Krajowego, gdzie będzie zatrudniony aż do przejścia, na emeryturę /l kwietnia 1947 r./. W dniu 1 grudnia 1923 r. wstępuje w związ­ki małżeńskie z Barbarą Miziewiczówną /l grudnia 1900 - 2 kwiet­nia 1977/ - córką Stefana /legionisty, dyrektora Kasy Oszczędnoś­ci w Podgórzu/ i Marii z Maryewskich /córką burmistrza Podgórza/.

W "Gazecie Literackiej" /pierwszej/ redagowanej przez Jerze­go Brauna ukazuje się - w numerze z 10 grudnia 1926 r. - pierwsze drukowane opowiadanie Tadeusza Kudlińskiego: "Ci, którzy - w przej­ściu przez Karpaty" /pierwotny tytuł "Kozłowe serce" został zmie­niony przez redakcję/. W lipcu 1927 r. wchodzi w skład tej redak­cji. W r. 1923 założona przez Antoniego Wiśniewskiego /z inspiracji Michała Rusinka/ "Biblioteka Premiowa" w Krakowie wydaje m.in. zbiór nowel sportowych Kudlińskiego pt. "Pierwsza miłość panny Elo". Jest to jego debiut książkowy.

W 1929 r. publikuje w "Naprzodzie" z 9 marca swą pierwszą recenzję teatralną /"Inauguracja Teatru Robotniczego w Sosnowcu"/ o działalności teatru bezrobotnych TUR zorganizowanego przez Adama Polewkę w Sosnowcu. Dalsze recenzje o tej placówce i jej przedstawieniach ukazują się w marcowym i kwietniowym "Naprzodzie". W jesieni 1929 r. uczestniczy w I Zjeździe Literatów zorganizowanym w Poznaniu z okazji Powszechnej Wystawy Krajowej. Jest to początek jego wieloletniej pracy w szeregach Związku Za­wodowego Literatów Polskich. W listopadzie 1930 r. ukazuje się wydana nakładem Domu Książki Polskiej S.A. w Warszawie powieść Tadeusza Kudlińskiego /debiut powieściopisarski/ o tematyce wo­jennej pt. "Smak świata". W październiku 1931 r. wchodzi w skład redakcji wznowionej "Gazety Literackiej" /tzw. drugiej, gdyż pierwsza, redagowana przez Jerzego Brauna, upadła 4 lata wcześ­niej/.

W latach 1932-1937 Tadeusz Kudliński działał w Radzie Miejs­kiej Krakowa i jej Komisji Teatralnej, powołany tam z ramienia ZLP. Oscyluje on między Radą Miejską m. Krakowa /i jej komisją oraz ścisłą subkomisją teatralną/ za prezydentury Władysława Beliny-Prażmowskiego oraz dr. Kaplickiego a Związkiem Literatów Polskich oraz "Gazetą Literacką" /II/ i teatrem za dyrekcji Te­ofila Trzcińskiego, Juliusza Osterwy i Karola Frycza. W marcu 1932 r. Tadeusz Kudliński uczestniczy z grupą pisarzy /K.H.Rostworowski, J.Wiktor, J.A.Gałuszka,. K.Czachowski, M.Rusinek/ w zorganizowanej przez ZZLP wycieczce do Czechosłowacji /Praga, Brno, Morawska Ostrawa/. Ślady tej podróży - w publikacjach na łamach "Gazety Literackiej". W tym samym roku latem odbywa wraz z Michałem Rusinkiem wycieczkę morską dookoła Europy na pokła­dzie węglowca "Wisła" z Gdańska przez Antwerpię, Hartlepool do Algieru i Włoch, skąd już drogą lądową wraca do kraju. W październiku, listopadzie pracuje nad zorganizowaniem obchodów związanych z XXV-leciem śmierci Stanisława Wyspiańskiego oraz Zjazdem Literatów w Krakowie /27-28 listopada/. W grudniu 1932 r. w Bibliotece "Gazety Literackiej" wydana nakładam własnym autora, ukazuje się kolejna powieść Tadeusza Kudlińskiego - "Wygnańcy Ewy".

21 czerwca 1933 r. Tadeusz Kudliński wygłasza na posiedzeniu Rady Miejskiej Krakowa referat o sytuacji miejscowego te­atru, publikując następnie jego streszczenie /"Teatr krakowski w świetle cyfr"/ w "Czasie" z 25 czerwca. W Zielone świątki te­goż roku, jako delegat Prezydenta Krakowa dr. Kaplickiego, bie­rze udział w obchodach, jubileuszowych ku czci Emila Zegadłowicza. Rezultatem tego zdarzenia stanie się powieść "Farbowane lisy". W styczniu 1934 r. Kudliński otrzymuje Związkową Nagrodę Literac­ką za r. 1932 /jest trzecim jej laureatem po J.Wiktorze i J.A. Gałuszce/, za "Wygnańców Ewy". Dzięki temu może odbyć na własny koszt wycieczkę do Paryża dla zapoznania się z tamtejszym ży­ciem teatralnym. Wyjeżdza 1 kwietnia i wraca 2 maja. W drodze powrotnej zatrzymuje się w Niemczech. /Berlin, Drezno, Kolonia, Lipsk/, odwiedzając teatry, muzea itd. Dnia 25 listopada 1934 r. uruchamia w Krakowie eksperymentalny teatr debiutantów Mikroscena, którego spektakle odbywają się w siedzibie Klubu Społecznego przy Rynku Głównym 25. Wystawiono tam 3 jednoaktówki Goreckiego /"Oszust", "Bunt" i "Winda"/ oraz fragment misterium Jerzego Brauna "Christofer". Wobec braku środków w grudniu 1934 r. Mikroscena zakończyła swą działalność. W 1935 r. Tadeusz Kudliński podejmuje starania, by wyjechać aa festiwal teatralny do Moskwy, wobec stanowczej odmowy wydania mu przez MSZ paszportu do ZSRR, do projektowanego wyjazdu

nie dochodzi.

Dnia 24 kwietnia 1936 r. dr Tadeusz Kudliński zostaje mianowany prokurentem Oddziału Krakowskiego BGK, instytucji, w któ­rej pracuje od 1923 roku. W maju udaje się ca Walny Zjazd Lite­ratów do Warszawy. Otrzymuje Srebrny Wawrzyn Polskiej Akademii Literatury za aktywność w upowszechnianiu kultury. Wydawnictwo "Laopolis" we Lwowie publikuje powiaeść Kudlińskiego "Wuj Hafał i s-ka". Jest to kontynuacja wątków ze "Smaku świata". Także w 1936 r. w Bibliotece Czasopism "Zet" ukazuje się broszura Kud­lińskiego pt. "Nowa realizacja Hamleta ", stanowiąca resume jego wspólnej z Adamem Bunschem i Wiesławem Góreckim pracy nad inscenizacją tragedii Szekspira. W czerwcu 1936 r. składa w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego memo­riał dotyczący utworzenia w Krakowie szkoły teatralnej. Od 2 do 29 sierpnia prowadzi w Wakacyjnym Instytucie Sztuki w Gdyni, zorganizowanym dla nauczycieli przez MWRiOP, wykłady o "Hamlecie" i problemach teatru. W grudniu 1936 r. rozpoczyna publikowanie na łamach IKC-a serii felietonów pod wspólnym tytułem "Mielizny teatralne", krytycznie oceniających całokształt życia teatralnego w Polsce, a szczególnie w Krakowie. Cykl ten zostaje zakończony w maju 1937 r. i staje się powodem ostrych sporów i polemik z Karolem Fryczem. W numerze "Przeglądu Współczesnego"' z 1937 r. Tadeusz Kudliński ogłasza pisany w czerwcu-lipcu artykuł pt."Teatr powszechny", zawierający postulat teatru ogólnospołecznego na tle doświadczeń rewolucji francuskiej i rosyjskiej oraz teatru ludowego. W numerze tego samego pisma ukazuje się artykuł Kudlińskiego pt. "Genealogia Leona Schillera" pisany w marcu 1937 r. W tym samym roku Książnica Atlas wydaje powieść histo­ryczną Kudlińskiego pt. "Rumieńce wolności". Od 2 do 26 sierpnia

w kolejnym Wakacyjnym Instytucie Sztuki w Wiśle prowadzi wykładyo konstrukcji powieści oraz tradycji i rewolucji w teatrze. W końcu 1937 r. i z początkiem 1938 r. publikuje w IKC-u /""od sz-czyrzyckich pól...."/ i w jubileuszowym numerze "Czasu" wydanym i okazji 90-lecia pisma /"Tęsknota za wsią"/ artykuły o teatrze obrzędowym. W 1938 r. Książnica Atlas wydaje kolejną powieść historyczaą Tadeusza Kudlińskiego - "Uroki". Jesienią tego roku, wraz z Kazimierzem Meyerholdem /muzyka/, Karolem Łukaszewiczem /reżyseria/, Tadeuszem Orłowiczem /scenografia/, Wiesławem Goreckim /sekretariat/ organizuje Krakowską Konfraternię Teatralną, której pracami kieruje do wybuchu drugiej wojny światowej. W styczniu 1939 r. przy Konfraterni, a pod patronatem Związku Literatów, dzięki niewielkiej subwencji MWRiOP tworzy Studio 39 - mające charakter postulowanej przez Kudlińskiego szkoły teatra­lnej. Wśród słuchaczy Studia znaleźli się m.in. późniejsi akto­rzy zawodowi: Bogusława Czuprynówna, Krystyna Ostaszewska, Zofia Lubartowska , Stanisława Moskalewicz, Lech Petecki, Stefan Rydel, a także: Karol Wojtyła, Tadeusz Kwiatkowski, Juliusz Kydryński i in. Pod ogólnym kierownictwem Kudlińskiego /który równocześnie wykłada historię teatru dla słuchaczy Studia/ cały zespół pracuje nad "Kawalerem księżycowym" Mariana Niżyńskiego - komedią poetycką przygotowywaną na "Dni Krakowa". W czerwcu odbywa się premiera sztuki na podwórcu Collegium nowodworskiego UJ; następ­nie komedia jest kilkakrotnie wystawiana. Po raz ostatni w sierp­niu na ostatnio Zjeździe Legionistów w Krakowie. W numerze 5. "Przeglądu Współczesnego" z r. 1938 zostaje opublikowany "Teatr syntetyczny" Tadeusza Kudlińskiego.

W niedzielę 3 września 1939 r. /reklamowany od poboru wojskowego przez BGK/ Kudliński pieszo opuszcza Kraków wobec zbliżania się wojsk niemieckich. Jego wojenna wędrówka prowadzi le­wym brzegiem Wisły do Baranowa, tam na brzeg prawy, przez Tarnobrzeg i pod Rozwadowem przejście Sanu. Od Zamościa koleją - Włodzimierz Wołyński i Łuck do Równego. Bod Równem zatrzymuje się w kolonii BGK w Glińsku. Powrót po zakończeniu działań wojen­nych w dwu etapach: ze Zdołbunowa przez Dubno, Brody do Lwowa i ze Lwowa przez Rawę Ruską i przez San do Jarosławia /strefa okupacji niemieckiej/. Stamtąd pociągiem towarowym przez Rzeszów, Tarnów do Krakowa. W dniu 6 października 1939 r. przybywa z wojennej tułaczki do domu.

W pierwszych miesiącach okupacji zjawia się u Kudlińskiego Jerzy Braun, który werbuje go do podziemnej organizacji niepod­ległościowe o programie katolickim - "Unia". W ramach prac kon­spiracyjnych - ogniskujących się również wokół problemów kultu­ralnych - w oparciu o grupę byłych uczestników Studia 39 /wśród których znalazł się również student polonistyki UJ - Karol Woj­tyła/ - inicjuje Tadeusz Kudliński powstanie Zespołu Teatru Sło­wa. Kierownictwo tej podziemnej placówki, z czasem nazwanej Te­atrem Rapsodycznym, obejmuje sprowadzony do Krakowa dr Mieczys­ław Kotlarczyk.

Jesienią 1939 r. Kudliński podejmuje u władz okupacyjnych starania o uruchomienie Banku Gospodarstwa Krajowego w Krakowie. Uzyskuje na to zgodę; od marca 1940 dyrektorem Oddziału jest mianowany niemiecki komisarz / z kolei dyrektor naczelny prze­bywający w Warszawie/ i dyrektorzy prowincjonalni.

Dr Kudliński pełni w Krakowie obowiązki wicedyrektora. Pra­cując całą okupację w BGK, wykorzystuje tę placówkę dla celów konspiracyjnych /kontaktowych i archiwalnych/. Od 1940 r. z ramienia krakowskiej Delegatury Rządu prowadzi akcję pomocy materialnej dla pisarzy, obejmującą twórców wszystkich grup i przekonań. W tym też roku zacieśnia osobiste kontakty z przeby­wającym w Krakowie Juliuszem Osterwą. 13 kwietnia 1940 r. uczes­tniczy w prywatnej, nielegalnej prezentacji "wojennej" adaptacji "Antygony" Osterwy, w mieszkaniu Anieli Krzyżanowskiej. Bierze udział w licznych zebraniach dyskusyjnych z Osterwą, poświęco­nych przygotowaniom do wystawienia "Hamleta". 31 maja 1941 r. w Jugowicach /u teściowej Kudlińskiego/ Osterwa czyta własny prze­kład /kompilację przekładową/ "Hamleta" i wówczas to proponuje Tadeuszowi Kudlińskiemu objęcie po wojnie w Reducie funkcji po Limanowskim. W czerwcu 1941 Kudliński kończy pisanie "Farbowanych lisów" - powieści środowiskowej z kluczem.

W 1942 r. utrzymuje kontakt konspiracyjny z przyjeżdżającym z Warszawy członkiem Tajnej Rady Teatralnej Edmundem Wiercińskim. W numerze 2. /1942/ podziemnego "Miesięcznika Literackiego" wyda­wanego w Krakowie pod redakcją Tadeusza Kwiatkowskiego publikuje artykuł "Teatralne przewidywania", zaś w numerze 8. /1943/ - "Teatr społeczny",. 5-lo stycznia 1943 - Osterwa za namową Kud­lińskiego decyduje się na zorganizowanie misterium maryjnego w klasztorze Cystersów w Szczyrzycu koło Limanowej. Scenariusz do tego widowiska pisze Kudliński. Zamiar nie został zrealizowany.

W okresie okupacji Tadeusz Kudliński opiekuje się różnymi zespołami i grupami teatralnymi /m.in. przez cały czas Teatrem Rapsodycznym oraz sporadycznie Teatrem Jednoaktówek Wiesława Góreckiego, oraz teatrami braci Benedyktowiczów /1941/, Tadeusza Kantora /1942/, Andrzeja Mularczyka /1940-45/oraz zajmuje się pracami programowymi w dziedzinie kultury, zarówno przygotowywa­nymi dla "Unii", jak i - Stronnictwa Ludowego. Za pośrednictwem prof. Tadeusza Seweryna wiele pisze o organizacji życia kulturalnego i teatralnego w Polsce powojennej. Działa na rzecz boj­kotu teatru polskiego organizowanego przez okupanta w gmachu krakowskiego Starego Teatru. Równolegle z tym prowadzi prace teatrologiczne - przygotowuje materiały do książki o historii te­atru powszechnego.

16 stycznia 1944 r. Tadeusz Kudliński zostaje aresztowany przez gestapo pod zarzutem nielegalnej działalności politycznej i osadzony w więzieniu Montelupich. Skutkiem wybuchu epidemii tyfusu w więzieniu śledztwo zostaje zawieszone / więzienie jest objęte kwarantanną sanitarną/, a następnie rodzina i "Unia" prze­płacają Niemców i 5 kwietnia Kudliński zostaje zwolniony. Wraca do pracy zarówno oficjalnej, jak i podziemnej. Przystępuje do spisania swych wspomnień więziennych, które zostaną później wy­dane jako pierwsza powojenna książka /pt. "Mantelupa"/. W kwie­tniu 1944 prof. Tadeusz Seweryn /pseudonim "Socha"/ w imieniu Delegata Rządu na Kraków mianuje Juliusza Osterwę dyrektorem te­atrów krakowskich /na "powojnie"/,jego zastępcą zaś Tadeusza Kudlińskiego, kierownikiem literackim - Kotlarczyka, scenografen: - F. Walczowskiego, kierownikiem administracyjnym - E. Fryta. Rozpoczynają się konspiracyjne przygotowania do otwarcia teatru po wyzwoleniu.

18 stycznia 1945 r. wojska radzieckie wyzwalają Kraków. 20 stycznia Tadeusz Kudliński stawia się w BGK, by niezwłocznie uruchomić tę placówkę. Pierwszym zadaniem banku jest wymiana pieniędzy.

Za pośrednictwem księdza kanonika dr. Machaya podejmuje wkrótce starania o powołanie katolickiego czasopisma społeczno-kulturalnego pod auspicjami kurii metropolitalnej. W styczniu współdziała w restytuowaniu Komisji teatru Szkolnego przy kuratorze krakowskim, w której pracował przed wojną... Wchodzi w skład nowej Komisji i będzie w niej pracował aż do roku 1974. W lutym nawiązuje współpracę z organizowanym prasa -Jerzego Ronarda Bujańskiego Studium przy Starym teatrze, w którym /wraz z Andrze­jem Pronaszką i in./ 22-27 lutego, jako członek Komisji Egzaminacyjnej, bierze udział w przeprowadzeniu egzaminów wstępnych, dla kandydatów. W początkach marca /uruchomienie Studia nastąpiło 10 marca 1945 r,/ rozpoczyna wykłady z teatrologii. Przez cały czas współpracy ze Studiem /tj. do września 1945 r./ zasiada w jego Radzie Artystycznej. W marcu dyrektor Departamentu Teatru Ministerstwa Kultury i Sztuki dr Arnold Szyfman proponuje Tade­uszowi Kudlińskiemu zorganizowanie i poprowadzenie periodyku teatralnego. 23 kwietnia Szyfman powiadamia Kudlińskiego, że na stanowisko redaktora naczelnego projektowanego periodyku teatralnego mianowany został "odgórnie" Tadeusz Breza. W tym samym mie­siącu na propozycję księdza Piwowarczyka, Kudliński obejmuje sta­nowisko recenzenta teatralnego w powstającym właśnie "Tygodniku Powszechnym", w którym: od marca 1945 do grudnia 1948 będzie pu­blikował swoje krytyki teatralne, 19 kwietnia uczestniczy w kon­ferencji Prezydenta miasta Krakowa z Komisją Teatralną, podczas której, na wniosek posła Bolesława Drobnera,postanowione zostało podpisanie umowy dyrekcyjnej /na wszystkie trzy sceny/ z Juliu­szem Osterwą. W czerwcu Osterwa zwołuje zebranie mianowanych przez Delegata Rządu w 1944 r. członków kierownictwa teatrów krakowskich oraz bliskich mu Redutowców, na którym Kudliński i po­zostali uczestnicy konspiracji składają swe dawne nominacje dla ułatwienia sytuacji Osterwie. Podczas narady nowego zespołu kie­rowniczego teatru w dniu 16 września Kudliński ostro protestuje przeciwko pomniejszaniu roli dramaturgii katolickiej w wystąpieniu kierownika literackiego teatru Stefana Otwinowskiego. W sierpniu 1945 r. Kudliński bierze udział w objeździe Teatru Rap­sodycznego po ziemiach, odzyskanych. Wrocław, Karpacz, Świdnica/ z "Panem Tadeuszem", "Beniowskim" i programem składanym. Poczy­nając od grudnia 1945 aż do lipca 1946 r. prowadzi wykłady o ewo­lucji stylów teatralnych na Kursie Przysposobienia Filmowego w Krakowie. Na przełomie 1945 i 1946 r. kieruje pracami samokształ­ceniowego koła studentów UJ zamierzających poświęcić się krytyce teatralnej /wśród słuchaczy znajduje się m.in. Konstanty Puzyna/.

W 1946 r. ukazują się więzienne wspomnienia Kudlińskiego pt. "Mantelupa" wydane nakładem własnym autora. Jest to jego pierwsza powojenna książka. W następnym roku ukażą się dwie dal­sze: "Świętokradca" /w październiku/ i "Farbowane lisy". Obie wydane przez Książnicę Atlas - przedwojennego wydawcę Kudlińskie­go - przeniesioną teraz ze Lwowa i Warszawy do Wrocławia.

Dnia 31 marca 1947 roku, po blisko dwudziestu pięciu latach nieprzerwanej pracy w BGK, Tadeusz Kudliński przechodzi na eme­ryturę. Od tego dnia jego działalność literacka nie będzie uzupełniana pracą urzędniczą.

Bierze czynny udział w pracach ZLP, będąc członkiem krakow­skiej Komisji Weryfikacyjnej i Zarządu Głównego w Warszawie /od 25 czerwca 1948/. Prowadzi kursy tygodniowe dla instruktorów świetlicowych Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Męskiej. Od 8 lutego do 9 marca 1948 r. prowadzi zajęcia teatralne na zorganizowanym przez biskupa tarnowskiego Karola Penkalę kursie świetlicowym "Caritasu". Odbywa liczne organizowane przez "Czy­telnika" spotkania autorskie w miejscowościach podkrakowskich. W grudniu ukazuje się powieść Kudlińskiego o Hamlecie: "Dzie­dzictwo zemsty", wydana przez Książnicę Atlas. Od końca listopada bierze udział w drugim kursie świetlicowym "Caritasu".

Dnia 6 grudnia 1948 r. Tadeusz Kudliński, zawezwany nagłą depeszą z Zakopanego do Krakowa, zostaje we własnym mieszkaniu aresztowany przez funkcjonariuszy bezpieczeństwa. Po krótkim pobycie w areszcie Urzędu Bezpieczeństwa w Krakowie przy pl.Inwa­lidów zostaje przewieziony do Warszawy i osadzony w podobnym areszcie śledczym Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego przy ul.Koszykowej. Tam przebywa kilka tygodni, by zostać przeniesio­nym do X pawilonu /śledczego/ więzienia na Rakowieckiej /tzw. więzienie mokotowskie/, gdzie zostaje poddany śledztwu. Po roku i ośmiu miesiącach śledztwo zostaje zakończone i Tadeusz Kudliń­ski staje przed sądem pod sfabrykowanymi oskarżeniami uprawiania nielegalnej, antyustrojowej działalności politycznej. Dnia 8 sier­pnia 1950 r. w sprawie SR.730/50 z art.66 § 2 KK WP zostaje skazany na 7 lat więzienia /z zaliczeniem aresztu śledczego/, konfiskatę mienia i utratę praw publicznych. Wkrótce po zapadnię­ciu wyroku zostaje przetransportowany do więzienia karnego we Wronkach, z którego przenoszą go do Rawicza, gdzie odcierpiał większość kary. W 1954 roku zostaje osadzony w Ośrodku Pracy w Potulicach, gdzie zatrudniony jest najprzód jako robotnik, a na­stępnie jako magazynier w zakładzie przemysłowym. Stamtąd też, po odbyciu kary /skróconej o kilka miesięcy za czas przepracowany/, dnia 17 lutego 1955 r. zostaje wypuszczony na wolność i wraca do Krakowa.

W lutym 1955 r. Tadeusz Kudliński zgłasza się w redakcji "Życia Literackiego", która zatrudnia go w dziale teatralnym, kierowanym podówczas przez Kazimierza Barnasia. Przez kilka mie­sięcy ukazują się tam recenzje Kudlińskiego, brak jednak harmonijnej współpracy z kierownikiem działu skłania pisarza do opu­szczenia "Życia" i skorzystania z uczynionej mu latem propozycji Jana Dobraczyńskiego, by przejść do "Tygodnika Powszechnego". Pismo to było wówczas przejęte przez PAX i wydawane przez tę in­stytucję. Na łamach "Tygodnika Powszechnego" /drugiego/ publiku­je Kudliński aż do grudnia 1956 r. recenzje, głównie ze spektakli pozakrakowskich. W 1955 r. podejmuje on nadto współpracę z "Kierunkami" , również paxowskim czasopismem kulturalnym, gdzie pisze aż do 1957 r. W styczniu 1957 "Tygodnik Powszechny" wraca w gestię swych prawowitych, wydawców i zostaje restytuowany w daw­nym charakterze. Tadeusz Kudliński wchodzi do jego redakcji, w której składzie pozostanie aż do października 1959 r. jako pu­blicysta kulturalny i recenzent teatralny. W roku 1957 nakładem Instytutu Wydawniczego PAX ukazuje się zbiór recenzji Tadeusza Kudlińskiego "Pod teatralną szminką".

W roku 1958 rozpoczyna się postępowanie rewizyjne w spra­wie Tadeusza Kudlińskiego, przed Sądem Najwyższym, który postana­wia o wznowieniu postępowania przed Sądem Wojewódzkim. Postano­wieniem Prokuratury z 21 marca 1958 r. ponowne śledztwo w tej sprawie zostaje umorzone z braku jakichkolwiek podstaw do oskar­żenia. W grudniu 1958 r. Wydawnictwo Poznańskie /przejmując pa­kiet umów wydawniczych po Wydawnictwie Zachodnim/ publikuje je­dyną powieść sensacyjną Kudlińskiego "Dagerotyp Mr. Drumma"

Korzystając z uzyskanego za pośrednictwem ZLP stypendium zagranicznego Ministerstwa Kultury i Sztuki, po dłuższych zabie­gach o paszport zagraniczny, 16 lutego 1959 r. Kudliński przybywa do Paryża. Będzie tam pozostawał do 25 marca, by stawić się dnia 26 marca w Warszawie na rozprawie rehabilitacyjnej,która uchyliła wyrok skazujący jako wydany bezzasadnie. W roku następnym /marzec 1960/ zostało pisarzowi wypłacone odszkodowanie za niesłuszne uwięzienia. Podczas pobytu w Paryżu Kudliński zapoznaje się z życiem teatrów, z których interesują go najbardziej TNP Villara i Odeon Barraulta. V marcu 1959 "Nasza Księgarnia" wydaje mło­dzieżową wersję "Rumieńców wolności" sygnowanych jako wydanie I /mimo że I wydanie książki ukazało się w 1937 r./. W tym samym roku poznańskie Pallottinum wznawia "Dziedzictwo zemsty" , którego I wydanie /1946/ w związku z aresztowaniem autora zostało skiero­wane na przemiał. W październiku Tadeusz Kudliński obejmuje prowa­dzenie działu teatralnego w krakowskim "Dzienniku Polskim", publi­kując artykuły, recenzje i sprawozdania w stałej rubryce "Ty­dzień teatralny". Współpraca ta trwać będzie aż do - konfliktowe­go zresztą - rozejścia się w 1966 r.

W kwietniu 1960 r. "Nasza Księgarnia" wznawia następny tom historyczny Kudlińskiego - powieść "Z tarczą czy na tarczy", bę­dący przeróbką dla młodzieży "Uroków" /I wyd. 1938/. Od 5 do 28 stycznia i 1961 r. przebywa wraz z wycieczką Klubu Krytyki Teatral­nej w NRD, odwiedzając: Berlin, Weimar, Lipsk i Drezno. Szczegól­ną uwagę poświęca teatrom Berliner Ensemble i Komische Oper. W numerze majowym "Dialogu" na zaproszenie redaktora naczelnego Adama Tarna publikuje artykuł "Czwarta ściana awangardy", zaś w numerze sierpniowym - "Rampa nie jest barykadą". Na tych samych łamach w październiku 1962 ogłasza "Uwagi laika o wychowaniu ak­tora". W 1962 r. Tadeusz Kudliński wchodzi w skład kierownictwa Klubu Miłośników Teatru działającego pod patronatem Krakowskiego Domu Kultury oraz Wydziału Kultury /z siedzibą w pałacu Pod Baranami/. Tam też przez dziesięć lat prowadzi dyskusje i spotkania z artystami teatru.

W kwietniu 1963 r. Ludowa Spółdzielnia Wyydawnicza wydaje powieść Kudlińskiego osnutą na tle biblijnym "Gniew o Szoszannę". W tymże roku z okazji Miesiąca Prasy i Książki /maj/ pisarz zo­staje wyróżniony odznaką Zasłużonego Działacza Kultury, i Zło­tą Odznaką Miasta Krakowa . W grudniu "Kasza Księgarnia" wypuszcza na rynek popularną historię teatru powszechnego napisaną przez Tadeusza Kudlińskiego pt. "Maska i oblicze teatru". Jest to pierwsze tego rodzaju opracowanie dokonane przez autora pol­skiego.

W listopadzie 1965 r. Zarząd POL-UNIMY przyznaje Tadeuszo­wi Kudlińskiemu dyplom honorowy za wkład w rozwój myśli teatral-lalkarskiej. W dniach 19-2o października 1966 r. przebywa on z delegacją ZLP, na międzynarodowym kongresie pisarzy w Belgra­dzie gdzie wygłasza przemówienie o działalności Teatru Rapsodycznego jako teatru słowa i poezji. Po Kongresie odbywa krótką wycieczkę po Jugosławii, odwiedzając Kragujevac, Sarajewo i Du­brownik. W grudniu tego roku bierze udział w Ogólnokrajowym Zje­ździe Klubów Miłośników Teatru zorganizowanym przez CPARA i ZTA w Warszawie , gdzie reprezentuje antyunifikacyjne i decentralistyczne stanowisko środowiska krakowskiego w sprawie organizacji ruchu miłośnictwa teatralnego w Polsce.

W maju 1967 r. Wojewódzka Rada Narodawa w Krakowie przyzna­je mu nagrodę za upowszechnianie kultury. W początkach roku 1968 Tadeusz Kudliński dokonuje oceny scenariusza stałej ekspozycji teatralnej, wydzielonego Oddziału Muzeum Historycznego w narożniku placu Św. Ducha i ul. Szpitalnej. 28 maja na zebraniu dyrekcji Muzeum wygłasza zasadniczy referat w tej sprawie, postulując sze­reg uzupełnień i występując z wnioskiem o zmianę scenariusza. W związku z tym zostaje powołany do składu Rady Muzealnej /nominacja z 19 marca 1969/, w której uczestniczy nadal. W listopsdaie 1968 z okazji 70-lecia urodzin Tadeusza Kudlińskiego Klub Miłosników Teatru i Krakowski Dom Kultury organizują uroczystości jubileuszowe.

Od 1969 r. powraca Kudliński do działalności pedagogicznej. Bierze czynny udział w kursach dla młodzieży i nauczycieli, spotkaniach i dyskusjach /stałe zajęcia w Wierzchosławicach ... spotkania w liceach i technikach, domach kultury, bibliotekach. i wiejskich świetlicach/. Przez dwa sezony: 1970/71 i 1971/72 - prowadzi zajęcia teatralne w Zakładowym Domu Kultury w Oświęci­miu, współpracuje także z Domem Kultury w Kędzierzynie. W lutym 1970 r. ukazują się nakładem Wydawnictwa Literackiego krakowskie wspomnienia pisarza pt. "Młodości mej stolica". W roku następnym nawiązuje on bliższą współpracę z Miejską Biblioteką Publiczną w Krakowie, uczestniczy w spotkaniach autorskich i przekazuje zbiór beletrystyki i poezji /często z dedykacjami i autografami/ z własnego księgozbioru tejże bibliotece. W tym też okresie za­czyna organizować klubowe wieczory teatralne w ZLP. Po długich staraniach zakłada oddział krakowski PEN-Clubu, któremu przez wiele lat przewodniczy.

W 1972 r. z okazji święta 22 Lipca Rada Państwa PRL nadaje Tadeuszowi Kudlińskiemu Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Pol­ski. W listopadzie, tego roku Instytut Wydawniczy PAX wydaje jego pracę teatrologiczną pt. "Rodowód polskiego teatru". Wiosną 1973 r. Tadeusz Kudliński bierze czynny udział w organizowaniu Oddzia­łu Grodzkiego TKT, reaktywując tą drogą ruch-miłośników teatru. Równocześnie w październiku podejmuje zajęcia ze studentami Międzywydziałowego Studium Kulturalno-Oświatowego UJ, które prowadzi do końca roku akademickiego 1976/77, a następnie kontynuuje od r. 1980.

Nakładem Ludowej Spółdzielni Wydawniczej w Warszawie uka­zuje się /paździeraik 1973/ kolejne opracowanie historii powszechnej teatru pióra Tadeusza Kudlińskiego pt. "Vademecum te­atromana". Ta popularna na rynku księgarskim i bardzo szeroko wykorzystywana edycja doczeka się kolejnych wznowień w lipcu 1976, kwietniu 1978 i przygotowywanego obecnie. W r. 1975 książka zostaje wydana alfabetem Brailie`a przez Zarząd Główny Pols­kiego Związku Niewidomych. W grudniu 1973 PAX przyznaje pisarzo­wi coroczną nagrodę literacką im. Pietrzaka za całokształt jego twórczości. W tym też roku nawiązuje on bliższy kontakt z Te­atrem Kolejarza. Wee wrześniu 1974 r. obejmuje kierownictwo li­terackie tego teatru /później doradztwo literackie/, które bę­dzie sprawował do maja 1980 r.

W r. 1974 Tadeusz Kudliński bierze czynny udział w organizowaniu przez Oddział Grodzki TKT wakacyjnego kursu dla nauczy­cieli w Wierzchosławicach. Tam też, od 1 do 14 lipca, prowadzi zajęcia i wykłady o teatrze. IV Walny Zjazd Delegatów TKT nadaje mu godność członka honorowego Towarzystwa, a Zarząd Wojewódzki przyznaje na specjalny dyplom. Od 16 do 23 listopada 1975 r. bie­rze udział w Zjeździe PEN-Clubów w Wiedniu jako członek delegacji polskiej, ministerstwo Oświaty w dniu 3 grudnia wyróżnia go Me­dalem Komisji Edukacji Narodowej za wieloletni udział w pracach krakowskiej Komisji Teatru Szkolnego. W tym również miesiącu uka­zują się, wydane przez wydawnictwo Literackie, wspomnienia teat­ralne Kudlińskiego "Dawne i nowe przypadki teatrała? ".

12 stycznia 1976 Związek Zawodowy Kolejarzy przyznaje mu Honorową Odznakę Działacza Kultury ZZK za długoletnią współpracę z Teatrem Kolejarza. W dniu 25 kwietnia, na Naradzie Ekspertów poświęconej problemom publiczności teatralnej, a zorganizowanej przez TKT w Jahrance, Tadeusz Kudliński wygłasza referat "Formy kształtowania widza teatralnego". W maju tego roku Prezydium Wqjewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie przyznaje mu nagrodę za upo­wszechnianie kultury.

Dnia 2 kwietnia 1977 umiera żona pisarza - Barbara z Miziewiczów Kudlińska.

Za zasługi położone na polu upowszechniania kultury teatral­nej Zarząd Główny TKT przyznaje w kwietniu Tadeuszowi Kudlińskiemu dyplom 70-lecia Towarzystwa. Otrzymuję on także nagrodę Wy­działu Kultury MRN Krakowa za wkład w twórczość i kulturę miasta.

Z okazji 80-lecia urodzin i 55-lecia pracy literackiej, dnia 10 listopada 1978 r. zostają zorganizowane przez ZLP i PEN-Club obchody ku czci Tadeusza Kudlińskiego. Jubilat otrzymuje

dyplom honorowy Ministra Kultury i Sztuki oraz pismo gratulacyj­ne Prezydenta miasta Krakowa. W tym samym roku Miejski Sydzi&.ł Kultury przyznaje Kudlińskiemu dyplom XX-lecia Szkolnej Komisji Teatralnej.

W grudniu 1980 r. ukazują się nakładem Wydawnictwa Literac­kiego "Opowiadania złośliwe i przewrotne" Tadeusza Kudlińskiego. W r. 1981 pisarz ofiarowuje Zakładowi Teatru Instytutu Filologii Polskiej UJ zbiór swoich teatraliów, liczący około 1200 pozycji katalogowych. W dniach od 2 do 5 maja 1983 r. uczestniczy w ses­ji teatrologicznej zorganizowanej w Lublinie przez KUL, na któ­rej wygłasza referat pt. "Niedoszła gra o Madonnie szczyrzyckiej". 21 lipca Tadeusz Kudliński zostaje wpisany do honorowej księgi miasta Krakowa. 21 i 22 listopada, z okazji 35-lecia urodzin, odbywa się zorganizowana przez Towarzystwo Kultury Teatralnej i Zakład Teatru IFP UJ sesja naukowa poświęcona działalności teatralnej Tadeusza Kudlińskiego połączona z wystawą i wieczorem artystycznym ku jego czci w Teatrze STU.

Źródło: "Lekcja teatru Tadeusza Kudlińskiego", Wydawnictwo Literackie, Kraków 1984