Artykuły

PAŃSTWOWY Teatr No­wy w Łodzi uruchomił ostatnio na zapleczach teatru (na II piętrze) tzw. Małą Scenę, przy­gotowując na jej otwar­cie aż trzy premiery równocześnie: "Obronę Sokratesa" Platona (polska prapremiera) w adaptacji, inscenizacji i reżyserii Kazimierza Dejmka, sztuki Charles Peyret-Chappuis "Judyta" oraz komedię Janusza Warmińskiego : "Człowiek z głową".

"Obrony Sokratesa" nie widziałem jeszcze, w Łodzi mówi się jednak o tym przedstawieniu jako o dużym sukcesie zarówno Dejmka jak też grającego Sokratesa Seweryna Bu­tryma.

Bardziej krytycznie przyjęta zo­stała "Judyta", wysławiona po raz pierwszy w Paryżu przed piętnastu laty, z którą zapoznał polskich wi­dzów przed kilku miesiącami (z Ni­ną Andrycz i Stanisławem Jasiukiewiczem) warszawski Teatr Telewizji. Dramat Holofernesa rozgrywa się u Peyret-Chappuis na innej pła­szczyźnie, niż u Giraudoux: nie w starciu racjonalistycznego ateizmu z religijnym fanatyzmem, lecz w uwikłaniu Holofernesa w niszczącą namiętność, która doprowadza go do samobójstwa. Tadeusz Minc wygrał ten dramat namiętności i wręcz ma­sochistycznej samoudręki bogatymi ale zdyscyplinowanymi środkami scenicznymi, często jednak kontakt jego z Judytą rwał się, dialog sta­wał się zawisającym w próżni mo­nologiem. Z tego też powodu, a również być może w wyniku zbyt ma­łej skali dramatycznej aktora, sce­nom wybuchów namiętności brakło tej najwyższej temperatury wrzenia, kiedy w bezwzględnym satrapie na­miętność i gniew czynią z Holofer­nesa prymitywnego samca-władcę. Ale to mijanie się Holofernesa i Ju­dyty spowodowała przede wszyst­kim Zofia Petri, która nie miała do końca wyraźnej koncepcji kreo­wanej postaci, ta trudna bardzo rola przerastała wyraźnie jej możliwości i predyspozycje.

Dużym sukcesem autora i teatru było natomiast przedstawienie "Człowieka z głową" J. Warmiń­skiego. Po serii niezbyt udanych sztuk i bardzo krytykowanej adap­tacji "Cezara Baryki" Warmiński zadziwił przede wszystkim znako­mitym już opanowaniem warsztatu dramaturgicznego, celnym, zwięzłym i dowcipnym dialogiem, zręcznym wikłaniem akcji i zabawnymi sy­tuacjami. Jest to historia współ­czesna o trójce spryciarzy, z któ­rych każdy kolejno dystansuje po­przedniego i wysadza go z siodła. Ale jakich spryciarzy! Urzędnik bankowy, który dzięki tupetowi i sprytowi zdobywa "legalnie" mają­tek i sławę znakomitego uczonego, speca od konstrukcji rakiet kos­micznych. Aplikant adwokacki, któ­ry w krótkim czasie, w wyniku szantażu i jeszcze większego sprytu, dystansuje swego wspólnika i "przy­jaciela". Pokojówka (była student­ka), która - wtajemniczona we wszystkie sprawy aferzystów - wy­sadza pod koniec ich obu z siodła, bo okazała się jeszcze sprytniejsza od nich.

"Zawsze zastanawiałem się - pisze ironicznie w programie tea­tralnym autor sztuki - dlaczego piętnujemy publicznie "ludzi z głową" zamiast "ludzi bez gło­wy". Ci pierwsi nie mogliby prze­cież istnieć bez tych drugich"

Ostrze satyry komedii skierowane jest właśnie przeciw tym "ludziom bez głowy", pełniącym odpowiedzial­ne funkcje na eksponowanych stanowiskach, dzięki ślepocie, nieudol­ności czy naiwności których, robią zawrotne, chociaż na ogół problema­tyczne bo krótkotrwałe, kariery róż­ni hochsztaplerzy i spryciarze - "ludzie z głową".

A że cały ten nurt satyryczny przepływa przez sztukę dyskretnie, że - poza omówionymi walorami sztuki - autor wprowadza wiele świetnych pomysłów, że reżyser przedstawienia K. Dejmek obsadził wszystkie role bardzo trafnie, że prowadził przedstawienie w żywym, miejscami zawrotnym tempie, że wnętrze luksusowej willi profesora zaprojektowane zostało przez Iwonę Zaborowską z dużym smakiem, że wreszcie i Seweryn Butrym i Bohdana Majda, i Michał Pawlicki, i Ja­nusz Kubicki, i Maria Białobrzeska, i Hanna Bedryńska, i Maria Górec­ka i Danuta Mniewska (rzadko spo­tykany "damski koncert"!) grają naprawdę koncertowo - więc suk­ces jest pełny i zupełny. Nie na­myślajcie się więc i jedźcie szybko do Łodzi - tym więcej, że i inne przedstawienia warto obejrzeć rów­nież.