Artykuły

Ukazała się książka, na którą od lat czekali wszyscy, którzy zetknęli się z charyzmą aktorskiej pary Haliny i Jana Machulskich, twórców legendarnego Ogniska Teatralnego przy Teatrze Ochoty. "Byłam wierna sobie" to tytuł spisanej przez Małgorzatę Zawadkę autobiografii Haliny Machulskiej - aktorki, pedagoga i reżysera, osoby kochanej przez tysiące wychowanków, których zaraziła swoją misją - pisze Jacek Głuski w Stolicy.

A zamiłowania pedagogiczne towarzyszyły autorce wspomnień od lat najmłodszych. Kiedy podczas okupacji zaczęła uczęszczać na tajne komplety, na swoim podwórku zorganizowała nauczanie dla młodszych od siebie. Po wojnie były studia pedagogiczne i pierwsze role teatralne. Szybko ujawnił się wielki talent aktorski Haliny. Szybko też zaczęła grać. W Teatrze im. Juliusza Osterwy w "Tragedii optymistycznej" Wsiewołoda Wiszniewskiego, jednej z najbardziej znanych sztuk sowieckich, Halina wystąpiła w głównej roli - kobiety komisarza tłumiącej kontrrewolucyjny bunt marynarzy anarchistów, których przywódcę grał Stanisław Mikulski.

Po Lublinie i Łodzi nastąpił angaż do Teatru Polskiego w Warszawie. Przed młodą aktorką pojawiła się perspektywa prawdziwej kariery, ze wszystkimi tego konsekwencjami, a więc z jednej strony sława, z drugiej - zawiść. Tym większa, że mężem Haliny został niezwykle atrakcyjny mężczyzna, aktor zawsze otoczony wianuszkiem wielbicielek. Bowiem Jan Machulski był nie tylko wielką aktorską indywidualnością, ale i artystą o takiej urodzie, talencie, wdzięku i fantazji, że nie sposób było go nie kochać.

Halina i Jan stawali się coraz bardziej znanymi aktorami, a w dodatku przyjęto ich na studia reżyserskie w warszawskiej Akademii Teatralnej i kariera aktorsko-reżyserska stawała się coraz bliższa. Jednocześnie środowiskowe intrygi dawały się we znaki. Halina doszła do wniosku, który tak sformułowała: Niech one robią tu swoje sceny, podchody, niech się wygryzają, ja będę robiła to, co dla mnie ważne i w tym się rozwinę. Chodziło o działalność artystyczno-pedagogiczną, wykraczającą poza ramy tradycyjnego teatru.

Miał to być teatr, który uczy, wychowuje i kształci. To było tworzenie sztuki poprzez improwizację w grupie i grupa była jej współautorem - napisała pani Halina. Artystyczną szkołę swoich marzeń nazwała Ogniskiem.

Placówkę zorganizowaną w zaniedbanym domu kultury na Ochocie Machulscy przekształcili w teatr z prawdziwego zdarzenia, a jednocześnie w unikalny ośrodek szerzenia wiedzy o sztuce, kształtowania gustów i postaw moralnych. Zaczęli wychowywać młodych ludzi - niekoniecznie na przyszłych aktorów, ale na pewno na ludzi kulturalnych, zdolnych do aktywnego obcowania za sztuką. Edukacja przez sztukę i prawdę - taki cel uznała Halina Machulska za swoją misję, a do jej realizacji przystosowany został także architektoniczny kształt teatru. Przedstawienia odbywały się na środku widowni, by ułatwić dyskusję widzów z aktorami i reżyserem po zakończeniu spektaklu.

Teatr Ochoty wystawił około 30 sztuk, zaczynając od "Uciekła mi przepióreczka" Stefana Żeromskiego z Haliną i Janem Machulskimi w rolach głównych. Ta sztuka stała się utworem programowym Teatru Ochoty. Po latach Machulscy wystawili także "Powrót Przełęckiego" - dalszy ciąg losów bohaterów "Przepióreczki" napisany przez Jerzego Zawieyskiego.

Przez Teatr Ochoty i Ognisko Teatralne przewinęło się kilka tysięcy młodych osób. Można bez przesady powiedzieć, że ludzie ci stanowią dzisiaj czołówkę polskiego życia kulturalnego, niezależnie od tego, jaki zawód w końcu wybrali. Tworzą swoisty klan ludzi szlachetnych. Rozpoznają się w największym tłumie i szybko odnajdują wspólny język.

Dziś wychowankowie Ogniska kontynuują edukacyjną działalność pani Haliny. Jest wśród nich Anna Kozłowska, obecnie kierująca Ogniskiem, która uważa, że dla wychowanków tej placówki, dzisiejszych 50- i 30-latków wspólnym mianownikiem jest zapalona przez Halinę Machulską iskra - misja, której pozostają wierni.

Halina Machulska "Byłam wierna sobie", red. Małgorzata Zawadka, wyd. Veda, 2014