Artykuły

"Sen o Krzyżu" w reż. Barbary Dobrzyńskiej w Naszym Teatrze w Warszawie. Pisze Temida Stankiewicz-Podhorecka w Naszym Dzienniku.

Zaprezentowane w warszawskim Muzeum Kolekcji im. Jana Pawła II, czyli w Galerii Porczyńskich, średniowieczne misterium "Sen o Krzyżu" w warstwie fabularnej jest przejmującą opowieścią o ukrzyżowaniu i śmierci Chrystusa.

- Zobaczyliśmy głębię sensu ofiary Chrystusa umierającego na Krzyżu, który poprzez cierpienie zmienił twarde Drzewo Krzyża w bramę do Nieba i przez to doprowadził do pojednania nas z Bogiem Ojcem - dzieli się swoimi refleksjami z "Naszym Dziennikiem" s. Krystyna.

Spotkanie rozpoczął wyjątkowy prolog - Koronka do Bożego Miłosierdzia, prowadzona przez Barbarę Dobrzyńską, dyrektor "Naszego Teatru", oraz znakomitego artystę, solistę Teatru Wielkiego Ryszarda Morkę. Wspólna modlitwa wprowadziła publiczność już na początku w głębokie przeżycia duchowe dotykające największych prawd naszej wiary.

- "Sen o Krzyżu" przenika do głębi. Myślę, że każdy, kto wsłuchał się w te teksty, odnowił w sobie bliski kontakt z Bogiem - przekonana jest Hanna Szczepanowska, harcerka Szarych Szeregów.

W misterium wystąpili znakomici artyści "Naszego Teatru": Barbara Dobrzyńska, Ryszard Morka, Jan Kasprzyk, Maciej Gąsiorek, wspaniale aktorsko oddając słowem mówionym treść poematu i jego znaczenie zawarte w przestrzeni duchowości.

- Chciałem swoim udziałem w tym spotkaniu być świadkiem, a zarazem częścią "czegoś większego, głębszego". Poprzez ten spektakl każdy z nas mógł wyrazić swoje świadectwo wiary w Jezusa Chrystusa, swoje przywiązanie do Krzyża Świętego - podkreśla Ryszard Morka.

Pochodzący z drugiej połowy dziesiątego wieku poemat mistyczny anonimowego autora "Sen o Krzyżu" przełożyła z języka staroangielskiego na język polski stylizowany na dawną, średniowieczną polszczyznę i opracowała Monika Opalińska, a doskonałą formę teatralną jako misterium dla tego wyjątkowego tekstu wymyśliła Barbara Dobrzyńska, autorka scenariusza i reżyser spektaklu. Barbara Dobrzyńska dołączyła do tekstu polskie pieśni pasyjne o niebywałym wydźwięku teologicznym, będące wielkim skarbem naszego dziedzictwa kulturowego.

Misterium "Sen o Krzyżu" opowiada w przeszywający sposób o ukrzyżowaniu i śmierci Chrystusa. Oto średniowieczny bohaterski wojownik miał sen, w którym upersonifikowany Krzyż mówi, w jaki sposób umierał na nim Chrystus. Wojownik otrzymuje polecenie, by to, co usłyszał we śnie, przekazywał ludziom. I przedstawiając nam, widzom, tę opowieść, wypełnia poleconą mu misję, której głównym przesłaniem są słowa, że przez Krzyż - na którym sam Bóg cierpiał kaźń za "rodu ludzkiego przewiny" - wiedzie droga do królestwa, które "nie z tego świata jest zrodzone".

Patrząc na Tego, którego przebili

"Sen o Krzyżu" w warstwie formalnej jest połączeniem mówionego słowa poetyckiego ze słowem śpiewanym. Pod ustawionym w centralnym miejscu sceny krzyżem widnieją dwie postaci. Jedna to wojownik w średniowiecznym kostiumie (gra go Maciej Gąsiorek), druga to głos Krzyża (w tej roli Jan Kasprzyk). Obie postaci przedstawione są monologami, które wchodzą ze sobą w relacje.

Misterium rozpoczyna monolog wojownika zwracającego się do nas, widzów, byśmy uważnie wsłuchali się w to, co opowie nam o swoim śnie. A ujrzał Krzyż, cudowne drzewo Zbawiciela, drzewo zwycięstwa, które doń przemówiło. I tu - głosem i postacią Jana Kasprzyka - rozpoczyna się opowieść Krzyża. Ścięty w borze, przeznaczony był do dźwigania na swoich ramionach złoczyńców. Ale pewnego dnia zawisł na nim sam Bóg.

Pozwolę sobie zacytować fragmenty poematu, aby ukazać jego teologiczną treść i artystyczne piękno zawarte w słowie poetyckim. Oto Krzyż mówi: "W ziemię siłą wrogów moich zatknięty stanąłem. Wtenczas ujrzałem Pana narodów, jak spieszył z wielką mocą, by z woli swej wstąpić na mnie".

Stabat Mater

Spektakl jest znakomicie zagrany przez wszystkich wykonawców. Maciej Gąsiorek i Jan Kasprzyk zostali doskonale obsadzeni w swoich rolach. Prezentują dwie różne osobowości, dwa różne temperamenty aktorskie, co znacznie podnosi dramaturgię spektaklu.

Pieśni pasyjne w wykonaniu Ryszarda Morki z jego potężnie wybrzmiewającym basem to wspaniałe, wielkie dzieło artystyczne. A już zestrojenie głosów - o ujmującej barwie mezzosopranu Barbary Dobrzyńskiej jako cierpiącej Matki Bożej w duecie ze wspaniałym basem Ryszarda Morki, w pieśni "Ach, ja Matka Boleściwa" pochodzącej z Gorzkich Żali to naprawdę arcydzieło artystyczne. Od strony wokalnej można odnieść wrażenie, jakby specjalnie dla tego duetu została napisana ta pieśń. Scena z Matką Bożą Bolesną pod krzyżem, która trzymając na rękach zdjętą z krzyża czerwoną materię, nawiązuje do słynnej Piety watykańskiej Michała Anioła, jest najbardziej przejmującą sceną w spektaklu. Barbara Dobrzyńska z wielkim skupieniem wewnętrznym i głęboko uduchowioną twarzą wyraża niewymowne cierpienie Matki Bożej, której postać przedstawia. Głębię osobistego przeżycia znaczeniowych treści zawartych w pieśniach pasyjnych widać także na twarzy Ryszarda Morki.

No i koniecznie należy wspomnieć o stronie muzycznej spektaklu. Dzięki pięknie grającej na harfie Annie Sikorzak-Olek oraz dzięki Piotrowi Prokopowiczowi grającemu na duduku, niezwykłym dawnym ormiańskim instrumencie, zarówno poszczególne wątki, jak i całość spektaklu otrzymały dodatkowy wymiar.

Ewangelizacja kultury

Poetyckie słowo uzupełnione pieśniami pasyjnymi składa się na doskonałą treściowo i artystycznie harmonijną całość. Niewypowiedziane piękno słowa i głęboko przejmująca treść teologiczna poematu już same w sobie są wartością niepowtarzalną. A przy tym warto dodać, iż tekst jest przecież zabytkiem średniowiecznym, którego rękopis znajduje się w bibliotece katedralnej w Vercelli na południu Włoch.

Zrealizowane przez Barbarę Dobrzyńską i wystawione przez "Nasz Teatr" misterium "Sen o Krzyżu" jest chyba pierwszym w ogóle przełożeniem tego poematu na spektakl teatralny. A niektóre z wybranych przez Barbarę Dobrzyńską pieśni pasyjnych są - można powiedzieć - prawie dziś już nieznane, bo zapomniane, zaś ich piękno, głębokie treści teologiczne wiążą się nieodłącznie z wartościami patriotycznymi, z wielką miłością do Ojczyzny.

"Sen o Krzyżu" to spektakl wybitny pod każdym względem, artystycznie i ewangelizacyjnie. Zresztą nie po raz pierwszy, bo "Nasz Teatr", prezentując w swoich przedstawieniach podstawowe wartości wyprowadzone wprost z Dekalogu, realizuje misję ewangelizacyjną. I ta wspaniała, godna misja, jaką prowadzi "Nasz Teatr" od samego początku, jak dotąd najpełniej wybrzmiała właśnie w tym przejmującym, głęboko mistycznym spektaklu. To znamienny przykład połączenia wiary, religii i artyzmu.

Po zakończonym spektaklu Barbara Dobrzyńska, wskazując ręką na popiersie Jana Pawła II znajdujące się powyżej, na galerii, powiedziała, że "Nasz Teatr" tym misterium pragnie podziękować Panu Bogu i Matce Przenajświętszej za dar kanonizacji Jana Pawła II.

"Sen o Krzyżu" anonimowego autora, przekład Monika Opalińska, scenariusz i reżyseria Barbara Dobrzyńska, "Nasz Teatr", Muzeum Kolekcji im. Jana Pawła II (Galeria Porczyńskich), Warszawa.