Artykuły

"TEATR NA WOLI", pod nowym kierownictwem, borykając się z rozmaitymi trudnościami, przejawia sporo inicjatywy, a zapewne - odwagi, w doborze repertuaru. Dowodem tego zarówno przypomnienie ,,Nosorożca" Ionesco - sztuki, jak wydawałoby się dość ogranej na naszych scenach, jak i wyszperanie zupełnie zapomnianej "groteski fantastycznej" Ferdynanda Goetla i Rafała Malczewskiego ,,Król Nikodem"*). Sztuka została napisana w latach dwudziestych i wystawiona po raz pierwszy w roku 1930 na scenie Teatru Rozmaitości we Lwowie."Król Nikodem" to utwór mocno przegadany, o fabule naiwnej - dla współczesnego widza,wyrazistych, ale powierzchownie zarysowanych postaciach, rwącej się akcji. Ówczesnej widowni postaci przypominać mogły szopki, podpisywano bowiem pod nie nazwiska konkretnych polityków,co dodawało spektaklowi atmosferki politycznego skandalu.Dziś skojarzenia te już zmurszały. Reżyser również unikał wszelkiej aluzyjności, choć potężny chaos politycznych mariaży i gierek grożących rozkładem państwa w okresie, gdy utwór powstawał,musi i obecnie budzić nie zawsze pogodne refleksje.Przyjmijmy jednak to przedstawienie nie jako diagnozę, ale powtórzenie zabawy na scenie, z której wyławiamy wiele sentencji i aforyzmów, dość dobitnie przekazywanych przez aktorów,a w dodatku wyłowionych i przypomnianych w programie.Akcję "Króla Nikodema" przenieśli autorzy w rok dwutysięczny. A więc tuż za progiem. Tym silniej możemy sobie uprzytomnić jak tę datę wyobrażano sobie przed przeszło 60 laty.Na scenie oglądamy efekty powierzchniowego,a więc nietrwałego sojuszu, wykluczających się orientacji politycznych.Dla urealnienia tego sojuszu wobec społeczeństwa postanowiono skonstruować człekokształtny automat,zewnętrznie podobny do śp.cesarza Franciszka Józefa.To jest właśnie ów król Nikodem,ożywiany i sterowany za pomocą staroświeckiego nadajnika radiowego. W istocie władzę dzieli trzech politycznych kombinatorów: socjal-ludowiec Pała (ostro zagrany przez Witolda Pyrkosza),przedstawiciel wielkiego biznesu Winckeleisen (Józef Józefczyk), dziś dodalibyśmy- liberał oraz mocno zramolały leader konserwatystów hrabia Wymarto (Józef Fryźlewicz - gościnnie). Sojusz trzeszczy. sztucznego monarchę należy odesłać do magazynu,zaś na jego miejsce na tron wskakuje odpowiednio ucharakteryzowany Winckeleisen. Jest jeszcze kobieta fatalna,kojarząca się ze straszliwymi babusami Witkacego - hrabina Chloe,którą gra - w tym stylu - gościnnie występująca w spektaklu Barbara Wrzesińska. No i gdzieś, ukryty w mamrze, właściwy sprawca tych brewerii, twórca monarchy-robota, wynalazca Ryba - były małżonek Chloe.A poza tym zdezorientowany, barwny histeryczny tłumek obywateli Królestwa Nikodema,Wielki blef polityczny, chaos, rozkład państwa, którego nie umie skleić-aparat policyjny z szefem Jedwabnym(właśnie bardzo "jedwabnie" zagranym przez gościnnie występującego Edmunda Fettinga) oraz tępawym komisarzem policji(znów gościnnie - Adam Bauman). Akcja toczy się zgrzytliwie,reżyser stara się opanować naszpikowany gośćmi zespół. Rożnie mu się to udaje, ale przede wszystkim talentom i doświadczeniu reżyserskiemu Bogdana Augustyniaka należy zawdzięczać, że widownia reaguje przyjaźnie, Ponieważ finał wieńczy dzieło, a zdecydowanego finału(poza fajerwerkiem rakiety, w której opuszcza ziemię Ryba) - autorzy sztuce poskąpili, reżyser ratuje zakończenie piosenką Andrzeja Korzyńskiego.Scenografię przygotował Jakub Konarzewski, stosując jakby żart z konstruktywizmu i wyobrażeń o wieku XX autorów o dwa pokolenia przynajmniej od niego starszych. Imponują natomiast.,kubistycznie" pomyślane kamizelki trzech polityków.

* Teatr na Woli. Ferdynand Goetel,Rafał Malczewski:"Król Nikodem",reżyseria Bogdan Augustyniak, scenografia Jakub Konarzewski. Współpraca Maria Janczarska, muzyka Sławomir Wolski, asystent reżysera Józef Józefczyk