Artykuły

- Nie będę ukrywał: miałem sztampowe pojęcie o operze jako "koncercie w kostiumach". Choć nie do końca, bo ja bywam w teatrach operowych - mówi WIESŁAW GÓRSKI, reżyser "Pajaców" i "Rycerskości wieśniaczej" w Operze na Zamku w Szczecinie.

Jest to pana pierwsza praca w operze, czyżby przełom zawodowy?

- O tak, jestem skłonny tak to ująć. Podkreślę, że to nie ja się zgłosiłem, lecz zaproponował mi wyreżyserowanie opery dyrektor Jacek Kraszewski. Podszedłem do nowego zadania z dużą tremą. Ale szybko sobie uświadomiłem, że oba teatry - dramatyczny i operowy - wiele łączy: umiejętność budowania postaci, dialogu scenicznego, napięcia teatralnego aż do konkluzji... Szczególnie ciekawa była dla mnie praca z aktorem operowym - energia i wyraz postaci jest już zawarty w muzyce, ale do mnie należało jej sceniczne podbudowanie.

Nietrudno zauważyć, że znaczna część środowiska teatralnego w Polsce podchodzi do opery z rezerwą, a nawet pobłażliwym uśmiechem. Samo pojecie teatr jest jakże często ograniczane wyłącznie do teatru dramatycznego. Czy pan podejmował pracę nad "Rycerskością wieśniaczą" i "Pajacami" z podobnymi uprzedzeniami?

- Nie będę ukrywał: miałem sztampowe pojęcie o operze jako "koncercie w kostiumach". Choć nie do końca, bo ja bywam w teatrach operowych i zdarzają się tam zarówno przedstawienia inspirujące, jak i schematyczne - teatralnie bezwartościowe. Proszę pamiętać, że wywodzę się ze szkoły i tradycji Konrada Swinarskiego, który tekst teatralny traktował w dużej mierze jak partyturę muzyczną. Nawiasem mówiąc: w operze szybciej się dochodzi do punktu kulminacyjnego niż w dramacie, gdzie jest dużo tekstu.

Powiedział pan "aktor operowy" - czy on się różni od aktora "nieoperowego"; często się zarzuca śpiewakom zdezorientowanie na scenie, brak spójności między śpiewem a wyrazem scenicznym...

- Warto pamiętać, że aktorstwo śpiewaka operowego zawiera się także w jego głosie i śpiewie. Wystarczy posłuchać niektórych nagrań: słuchamy śpiewu i mamy przed oczami postać i jej dramat Jeśli zaś idzie o sprawność sceniczną, to zauważyłem tu wyraźną różnicę pokoleniową: starsi śpiewacy przywiązują mniejszą wagę do aktorstwa, zaś młodsi - wręcz przeciwnie. Problem w operze polega też na tym, że u młodych często dobre aktorstwo nie zawsze idzie w parze z dojrzałością i pełnym opanowaniem warsztatu wokalnego... Gdy jednak śpiewak zauważy, że praca z reżyserem naprawdę daje mu coś pozytywnego, a reżyser, że śpiewak współtworzy z nim przedstawienie - wówczas naprawdę wiele można zdziałać.

Wziął pan na warsztat operę werystyczną, czyli odpowiednik literatury naturalistycznej i realistycznej. Czy w przedstawieniu będzie wyeksponowany ów realizm?

- Myślę, że weryzm jest tu tylko hasłem wywoławczym, bo tak naprawdę "Rycerskość wieśniacza" ma wymiar tragedii greckiej, a "Pajace" strukturę dramatu Szekspirowskiego. I ma znaczenie drugorzędne fakt, że postaciami są wieśniacy czy szewcy, że w "Pajacach" zabójstwo następuje na scenie, a nie poza nią. Przychodzi mi na myśl "Klątwa" Wyspiańskiego, gdzie mamy chór wieśniaków, ale jest to chór jak z tragedii greckiej. Zresztą w tej ostatniej tkwią korzenie gatunku operowego.

Odnoszę wrażenie, że ma pan ochotę na kolejną pracę nad partyturą operową...

- Muszę przyznać, że zachwycił mnie ten gatunek i dostrzegam w nim dla reżysera ogromne możliwości. A może już jestem w takim wieku, że pociąga mnie opera...?

***

Wiesław Górski, reżyser teatralny. W Szczecinie do historii przeszły jego spektakle, mm ,Amadeusz", "List do pozostałych" według Edwarda Stachury i "Cztery małe dziewczynki" Picassa na scenie Teatru Współczesnego. W sąsiednim Teatrze Polskim zrealizował m.in "Trans-Atlantyk" W. Gombrowicza.

Dzisiejsza premiera (14.10 -Opera na Zamku, g. 19.30 oraz w sobotę o g. 19) Rycerskości wieśniaczej" Pietra Mascagniego i ,Pajaców" Ruggiera Leon-cavatta jest jego debiutem w teatrze operowym.