Piekło jest tuż obok
Premiera Teatru Exodus w Centrum Kultury i Sztuki
Od lat dramaturdzy i reżyserzy, od Strindberga i Gombrowicza po Witkacego i Lyncha udowadniają widzom, że ciche prowincjonalne życie bywa piekłem podszyte. Katarzyna Dąbrowska, twórca i reżyser Teatru Exodus, w trakcie godzinnego spektaklu inspirowanego "Sonatą Belzebuba" Stanisława Ignacego Witkiewicza, pokazała jak ten równoległy do naszego świat pełen krzątających się demonów, diabelski wariant rzeczywistości, przenika do życia artysty.
Kompozytor Istvan Szentmichalyi (wyciszony, targany wątpliwościami Michał Wulczyński) cierpi męki niespełnienia. Codzienność go nuży, nawet uczucie do młodziutkiej Krystyny nie jest w stanie dostarczyć mu podniet i pobudzić wyobraźni.
Istvan żyje jednak w Mordowarze, miejscu, w którym od wieków czai się dziwność. Diabelscy Lokaje w kusych czerwonych fraczkach już przygotowują scenę na wejście demiurga i odmianę losu kompozytora. Wystarczy wypowiedzieć życzenie, zatęsknić za zakazanym i uchylić mu drzwi... Zgodnie z życzeniem artysty szatan go zainspiruje - pokaże całe piekło świata, nasyci twórczą rozpaczą. Koszty okażą się wysokie - Istvan nie wytrzyma naporu krańcowych emocji, wybierze powrót do zwykłego życia. Zatęskni za wieczorami, których nuda tak go dusiła. Nie można jednak bezkarnie dotknąć ostateczności. Z piekła wraca się z pustką w sercu. Istvan powtórzy więc los innego kompozytora, który wcześniej, zgodnie z mordowarską legendą, zawarł pakt z diabłem - powiesi się. Spełnił swoje marzenie, stworzył idealną sonatę, ale zagra ją triumfujący szatan, odwieczny wirtuoz.
Istvan przegapia swoje życie. Tęskniąc za niezwykłością nie dostrzega tej ukrytej w codzienności. Tymczasem wokół niego rozgrywają się prawdziwe namiętności. Młodziutki Hieronim (naturalny Mateusz Wiśniewski zdradza w tej roli prawdziwy talent) szarpie się między świeżo odkrytą miłością do niewinnej gimnazjalistki Krystyny i wspomnieniem romansu z rozpustną Hildą. Krystyna kocha Istvana, ale i jej udzieli się pragnienie szaleństwa. Wieczór z diabłem w tle nie daje szansy na szczęśliwe zakończenie. Po kolejnym upokorzeniu Hieronim zabija Hildę i siebie, a otrzeźwieniem dla Krystyny będzie dopiero samobójstwo Istvana.
Wszystko zdarzy się zgodnie z przeczuciami Babci Julii (świetnie balansująca między dowcipem i tragedią Anna Goszczyńska). Babcia jest jak chór z antycznej tragedii, przepowiada śmierć. Drobna, delikatna Krysia w białej koszuli nocnej, ma stanowić przeciwieństwo kobiety fatalnej. Ale to wcielenie niewinności wypruwające wnętrzności pluszowego misia i niepokojąco bawiące się nożem chwilami ma w sobie więcej perwersji (obok zamysłu reżysera to również zasługa odtwórczyni tej roli Mileny Wiśniewskiej) niż Hilda (bardzo wiarygodna Katarzyna Stańczak), ostentacyjnie rozwiązła w czarnej bieliźnie i czerwonych pończochach.
Bohaterki dramatu są niebezpieczne - Witkacy często dostrzegał w kobietach demoniczne zło - ale nie one są siłą napędową zdarzeń. To nienasycenie i ambicja artysty popychają go w strefę mroku, czynią łatwym łupem. Baleastadar (znakomity Cezary Kaźmierski) to szatan ponadczasowy. To on uwiódł XIX - wiecznego Fausta Goethego złudą wiecznej młodości i miłości Małgorzaty, kupił doktora Faustusa z powieści Tomasza Manna obietnicą stworzenia dzieła doskonałego. To jemu w pędzie do kariery zaprzedają duszę piękni współcześni dwudziestoletni. Elegancki, w modnej czerni, Baleastadar z nonszalanckim uśmiechem wodzi spojrzeniem po widzach. Z iloma z nas poszłoby mu tak prosto jak z Istvanem? Piekło jest tuż obok, na wyciągnięcie ręki. I nie potrzeba sztuczek Belzebuba, żeby go doświadczyć.
Spektakl został zrealizowany w dużej mierze ze środków Urzędu Miasta. W czerwcu mieszkańcy Ciechanowa mogli zobaczyć 3 przedstawienia. Każde z nich miało komplet publiczności. Bilety sprzedano z dużym wyprzedzeniem. Ci, którzy nie dostali się na przedstawienie będą mogli obejrzeć je we wrześniu podczas Dinizji.
