Artykuły

Polską prapremierą sztuki Briana Friela "Tańce w Ballybeg" w reżyserii córki pisarza - Judy Friel na deskach Teatru Powszechnego rozpoczął się Festiwal Literatury Irlandzkiej, któremu patronuje ambasador Irlandii w Polsce pan Richard A. 0'Brien.

Sztukę Friela, uznawanego za jednego z najwybitniejszych przedstawicieli współczesnej dramaturgii irlandzkiej, przełożyła Małgorzata Semil (tytuł oryginału "Dancing at Lughnasa"), scenografię zaprojektowała Krystyna Kamler, a choreografię opracowała Biana Alvorado. W przedstawieniu tym grają Ewa Dałkowska, Joanna Żółkowska, Jadwiga Jankowska-Cieślak, Dorota Landowska, Justyna Sieńczyłło a także Piotr Kozłowski, Jerzy Zelnik i Franciszek Pieczka.

Bohaterkami sztuki, której akcja rozgrywa się w święto żniw w sierpniu 1936 roku, jest pięć sióstr, mieszkających gdzieś na zabitej prowincji. Prowadzą senne i beznadziejne życie, aż do czasu, gdy do domu zjeżdża ich starszy brat Jack (Franciszek Pieczka) z misji w Ugandzie, skąd został odwołany, bowiem zamiast nawracać pogan na wiarę katolicką brał udział w tubylczych obrzędach religijnych.

W ortodoksyjnej Irlandii jest to przestępstwo nie do wybaczenia. Siostry tracą więc posady i pracę. Tracą nadzieję na odmianę swojego losu. Marzą o weselnym tańcu, niczym Czechowowskie "Trzy siostry" o Moskwie. Lughnasa to święto ku czci celtyckiego boga plonów - Lugha. To czego nie są w stanie wypowiedzieć za pomocą słów, bo jest zbyt bolesne, wypowiadają pośrednio poprzez taniec.

O tym wszystkim opowiada siedmioletni wówczas chłopiec, przyszły pisarz, którego rolę z przejmującą melancholią gra Piotr Kozłowski. W jego pamięci dawne wydarzenia nie są zbyt wyraźne, nie wszystko wydaje się oczywiste, wiele rzeczy wydaje się dziwnych i zagadkowych. Friel pokazuje nie tylko świat swoich dziecięcych przeżyć, ale także świat, w którym na równych prawach funkcjonują dwie kultury: chrześcijańska i celtycka, a także tradycja i nowoczesność. Pisarz pokazuje jak żywa jest tradycja, która nie musi być tylko zbiorem schematów i konwencji, ale źródłem witalnej siły kulturotwórczej.

Sztuka Friela powstała pod koniec lat 80., prapremierę światową miała 24 kwietnia 1990 roku w Abbey Theatre w Dublinie w reżyserii Patricka Masona. Rychło została wystawiona w Londynie: na scenie Lyttleton w National Theatre oraz w Phoenix Theatre na West End. Przedstawienie na deskach Plymouth Theatre na Broadwayu również w reżyserii Masona przyniosło autorowi sztuki, reżyserowi i aktorom nagrodę Tony, uważaną w teatralnym świecie za jedno z najbardziej prestiżowych wyróżnień.

W ramach Festiwalu Literatury Irlandzkiej, który zorganizował Teatr Powszechny im. Zygmunta Hübnera oraz redakcje miesięcznika "Dialog" i "Świat Literackiego", jednego z nowych czasopism kulturalnych, jakie pojawiły się na naszym rynku czytelniczym w ostatnich latach, czynna jest we foyer Teatru Powszechnego wystawa Pawła Grunerta, zatytułowana "Irlandzki pejzaż literacki", odbyła się także promocja antologii "Sześciu poetów północnoirlandzkich" w wyborze, przekładzie iopracowaniu Piotra Sommera, znanego tłumacza poezji i redaktora miesięcznika Literatura na Świecie", z udziałem poety Ciarana Carsona.

Na małej scenie Teatru Powszechnego odbyło się publiczne czytanie nowej sztuki Briana Friela pt. "Uzdrowiciel", połączone z promocją najnowszego, specjalnego zresztą numeru "Dialogu". Numer specjalny poświęcony literaturze i kulturze irlandzkiej przygotował także "Świat Literacki", na zaproszenie którego przyjechał do Warszawy Bernard McLaverty. Jest on autorem powieści "Cal", znanej już i polskiemu czytelnikowi. Wielką popularnością wśród wideomanów cieszy się film zrealizowany na podstawie tej książki, do którego ścieżkę dźwiękową skomponował sam Mark Knopfler, lider słynnego zespołu Dire Straits.

Tego typu imprezy - oprócz znaczenia promocyjnego - mają jeszcze jedną nieocenioną wartość, są spotkaniem różnych, a jednak podobnych do siebie kultur, jakimi są bez wątpienia kultura irlandzka i polska.