Artykuły

Kiedy naprawdę urodził się Fryderyk? Gdzie było pierwsze warszawskie mieszkanie jego rodziców i gdzie pierwszy raz wydrukowano jego utwór? Dokąd chodził na kawę, po nuty i na randkę? W którym miejscu doznał kontuzji, jeżdżąc na łyżwach? Na te pytania odpowiada przewodnik historyczny "Warszawa Chopinów" Piotra Mysłakowskiego, barwna opowieść o dawnej stolicy - pisze Anna S. Dębowska w Gazecie Wyborczej - Stołecznej.

Są w niej opisane wszystkie adresy budynków, w których mieszkali, pracowali i bywali Chopinowie: rodzice kompozytora, on sam, jego siostry oraz ich mężowie i dzieci. Głównie w granicach dzisiejszego Śródmieścia i Starego Miasta, ale też Woli, Dolnego Mokotowa i Żoliborza.

Jak pisze Piotr Mysłakowski: "Jest Warszawa kolebką wszystkiego, za co świat tak kocha Chopina ( ). Historia rodziny nierozerwalnie związana jest z Warszawą. To tutaj rodzi się pierwsze dziecko Justyny z Krzyżanowskich i Mikołaja Chopina - Ludwika, tutaj Fryderyk spędzi pierwszą połowę swego życia, tutaj wreszcie dokonają żywota wszyscy jego najbliżsi".

Tego miasta już jednak nie ma. Nie istnieją budynki, których fasady i oficyny oglądał Chopin, ani wnętrza, w których przebywał. Nie ma Pałacu Saskiego, w którym spędził kilka dziecięcych lat, najpiękniejszego w Warszawie Pałacu Brühla, gmachu Teatru Narodowego przy pl. Krasińskich, gdzie dał swój ostatni koncert w rodzinnym mieście. Długo można by wymieniać adresy domów i kamieniczek, które znał, zmiecionych przez późniejsze zawieruchy wojenne. Nie wszędzie też zachował się historyczny układ ulic. Chcąc poznać Warszawę z początku XIX w., jesteśmy więc skazani na poruszanie się palcem po mapie - tej archiwalnej z lat 1818-1822, której reprodukcję dołączono do książki, i tej współczesnej, z którą można skonfrontować plan dawnej zabudowy.

Piotr Mysłakowski, architekt wnętrz, grafik wydawniczy, genealog, od kilkunastu lat prowadzi badania nad rodziną i otoczeniem Chopina. Spośród kilku publikacji opracowanych wraz z Andrzejem Sikorskim najnowsza nosi tytuł "Fryderyk Chopin. Korzenie". Również "Warszawa Chopinów" jest efektem drobiazgowych badań autora na podstawie korespondencji, prasy i archiwów. Autor opisuje krok po kroku, budynek po budynku, adres po adresie miejsca, w których bywał młody Chopin od najmłodszych lat. Przewodnik zaczyna od rozpoczętego w 1788 r. pobytu w Warszawie ojca kompozytora, przybyłego z Lotaryngii Mikołaja Chopina, guwernera i wychowawcy polskich rodzin szlacheckich.

Dzięki częściowej odbudowie Traktu Królewskiego i jego najważniejszych obiektów mamy pewne wyobrażenie najważniejszego na przełomie XVIII i XIX w. odcinka dawnej Warszawy - życie ówczesnej elity koncentrowało się wokół osi Nowego Światu i Krakowskiego Przedmieścia, pl. Saskiego (dziś Piłsudskiego) oraz przyległych do Traktu ulic, jak Miodowa, Senatorska i Długa. Młody Chopin wypuszczał się też dalej - bywał w domach przyjaciół przy Chłodnej, Marszałkowskiej na wysokości dzisiejszej Rysiej. Tam gdzie dziś biegnie ul. Ptasia, a wtedy znajdował się pl. Żelaznej Bramy, w pałacu Lubomirskich występował w salonie państwa Kickich. Z kolei na Lesznie pojawiał się u Cichockich na salonowych spotkaniach muzycznych.

Ale ciągnęło go też w inną stronę miasta. Np. do sielskiej, plenerowej pijalni Wiejska Kawa. Znajdowała się w miejscu, gdzie obecnie znajduje się stary Dom Poselski przy Sejmie. Jak pisze Piotr Mysłakowski, "istniejący od 1779 r. lokal mieścił się w stylowym dworku szlacheckim ze ścianami pobielonymi wapnem, z kwiatkami w oknach i ptakami w klatkach. Kawiarnia ta słynęła nie tylko z dobrej kawy, ale też z raków i szparagów". Chopin był wielkim smakoszem - szparagi jadał z upodobaniem także w Paryżu.

Z książki Mysłakowskiego można się sporo dowiedzieć o zwyczajach i smakach dawnych mieszkańców stolicy. Jednym z Chopinowskich punktów na mapie są Bielany. Okolice kościoła kamedułów znajdowały się wówczas poza granicą miasta, ale były ulubionym celem niedzielnych wycieczek warszawiaków na pikniki, zabawy, festyny, a udawano się tam powozami.

Piotr Mysłakowski prostuje też błędy, które zalęgły się w wielu wcześniejszych publikacjach o kompozytorze. Np. wedle nowych ustaleń pierwsze warszawskie mieszkanie rodziny Chopinów znajdowało się nie - jak wcześniej sądzono - w Pałacu Saskim, ale przy Krakowskim Przedmieściu 7 w kamienicy Jana Böhma (od 1851 r. stoi w tym miejscu inna kamienica, w której mieści się Księgarnia Naukowa im. Bolesława Prusa).

Jak przyznaje sam autor, najciekawszym elementem tej książki jest mapa, która powstała w latach 1818-1822, dzieło polskich kartografów wojskowych - "Plan miasta stołecznego Warszawy" wymierzony przez oficerów Korpusu Inżynierów. Do książki wydawca załączył reprodukcję planu. Ale jest ona też w książce, podzielona na segmenty z naniesionymi na nie "adresami chopinowskimi". Układ urbanistyczny i sposób zabudowy starej Warszawy można też porównać z obecnym rysunkiem miasta - efekt uzyskano poprzez nałożenie jednej mapy na drugą. Dzięki opracowaniu kartografa Pawła E. Weszpińskiego z Instytutu Historii Nauki PAN, obie karty są nałożone na siebie z idealną precyzją.