Artykuły

Twórczość dramaturgiczna stanowi w dorobku Żeromskiego margines z naszego punktu widzenia. Sam autor przywiązywał do niej spore znaczenie. O ile jednak powieści i opowiadania nie straciły swego blasku i ideowej doniosłości do dziś - dramaty przegrały już walkę z czasem.

Ważności problematyki podejmowanej w nich nie towarzyszy bowiem, poza "Przepióreczką", odpowiednio kunsztowna forma. Stąd sztuki te grzeszą dłużyznami, są przegadane, operują nazbyt schematycznie zawikłaną akcją. Tym trudniej je wystawiać. Uwagi te dotyczą w pełni "Turonia" przypomnianego ostatnio przez Teatr Ludowy w Warszawie.

Premiera zbiegła się ze 125 rocznicą Powstania Krakowskiego, którego spraw sztuka Żeromskiego dotyczy. Pisarz osadził akcję na dworze bohatera "Popiołów" Rafała Olbromskiego, a jemu samemu kazał ginąć z rąk chłopów, tłumiących za namową Austriaków "pańskie" powstanie. Pałac Olbromskiego obiera sobie na kwaterę sam Jakub Szela. Jest to w intencji pisarza okrutny symbol skutków wieloletniego ucisku polskiego chłopa.

Niestety, teatr nie udźwignął zadania, ograniczył się do zilustrowania problemów, o których pisał Żeromski, a to w inscenizacji tego typu sztuki nie może wystarczyć. W efekcie oglądamy scenki będące ilustracją kolejnych wątków powstania, ale oglądamy je na chłodno, albo hawet z uśmiechem, bo czy można poważnie traktować deklamacje (nawet o okrucieństwach) wygłaszane przea aktorów niezręcznie udających chłopów, ze znanym bohaterem telewizyjnych seriali na czele. Brak inwencji reżyserskiej Romana Kłosowskiego odbił się wyraźnie na całym zespole. Jedynie Ewa Wiśniewska (Weronika) i Tomasz Zaliwski (Chudy) stworzyli godne uwagi postacie - nieprzeszarżowane, skupione, ludzkie.

A w ogóle lud polski w tym Teatrze Ludowym przypomina jako żywo dońskich kozaków z filmów made in Hollywood. Cepeliowskie kożuchy, w które ich przyodziano, są nawet twarzowe.