Pieśni miłości i nienawiści w teatrze z Polski
Avignon. Od naszego specjalnego wysłannika
Teatry z Polski w Awinionie: dwa przedstawienia odzwierciedlają stałe zainteresowanie festiwalu dla sceny z Europy wschodniej. W rzeczy samej pasjonujące.
Pieśń miłości i nienawiści, oraz rodzinnych uczuć w obu tych przypadkach. I tak Uroczystość - inscenizacja scenariusza filmowego Thomasa Vinterberga - wywołała na festiwalu zainteresowanie głęboko uwarunkowane popularnością samego filmu; niezliczonym kinomanom nie są obce żadne tajniki brutalnych porachunków rodzinnych odbywających w dniu sześćdziesiątych urodzin pana domu spraszającego z tej okazji dzieci i przodków rodziny.
Zranione dzieciństwa
Rodzinna wieczerza trochę w stylu Czechowa z natychmiast wyczuwalnym napięciem i niezdrową atmosferą, prawie natychmiast się nasilające - każdy tam myśli o Nieobecnej, bliźniaczej siostrze Christiana, jednej z trojga ocalałych z czworga rodzeństwa. Siostra ta popełniła jakiś czas temu samobójstwo ponieważ nawiedzało ją wspomnienie kazirodczych stosunków długo narzucanych przez ojca małym bliźniakom. Pewnego dnia nawet na oczach ich osłupiałej matki, która jednak w tej sprawie postanowiła milczeć jak grób.
Christian pojawia się na uroczystości tylko po to, by wysadzić w powietrze ołowianą czapę ukrywającą od tak dawna tę odrażającą tajemnicę rodzinną. Po to, by oskarżyć swego ojca przy stole, przy którym nikt na początku go nie słucha, tak bardzo każdy z obecnych kieruje się władczą i egoistyczną, faszystowską i ksenofobiczną regułą, która w tym domu, w tej rodzinie miała moc prawa i utożsamiała moralność. Nieskończona rozpacz i nieszczęśliwa solidarność dzieciństwa tak bardzo zranionego i rozdartego, uciekającego do świata snów i samotnych gier - oto cena, jaką przez tyle lat trzeba było płacić.
Wychowanek szkoły Krystiana Lupy, wielkiego mistrza współczesnej sztuki reżyserskiej w Polsce, Grzegorz Jarzyna okazał się doskonałym uczniem: sam, z kolei, inspiruje i znakomicie kieruje, na czele ponad dwudziestu wspaniałych aktorów, tą ryzykowną i czasem wirtuozerską adaptacją Uroczystości. Bezbłędny kunszt czekający tylko na możność częstszego rozkwitu swych ambicji w tematyce, w którą to Oczyszczeni Sarah Kane angażują się w zupełnie inny sposób, zasadniczo wyeksponowany i pod każdym względem radykalny - chodzi tu o drugie polskie przedstawienie festiwalu, w reżyserii Krzysztofa Warlikowskiego, tego samego co w ubiegłym roku pokazał tu nam zadziwiającego Hamleta.
Oblicze holocaustu
Pośmiertne miłostki brata i siostry przeżywają to co najgorsze w świecie przypominającym drogę krzyżową, w piekle, w którym gwałt zmiata wszystko co na jego drodze: śmierć przez przedawkowanie, amputacja narządów płciowych, języków i członków, rozpadające się pary i rozbite braterstwa, które jednak wspaniała potrzeba miłości i czułości wciąż chciałaby w każdej chwili odbudować na nowo, łącznie z ich niepewną i dwuznaczną tożsamością płciową, po to, by je przeciwstawić nieludzkiej dyktaturze gwałtownego świata, którego ucieleśnieniem jest tu lekarz oprawca. Współczesne oblicze holocaustu tkwi w samym sercu całkowitej rozpaczy będącej inspiracją - i znajdującej wyraz w tekście - dla Sarah Kane: kilka jej sztuk bulwersowało londyńską scenę teatralną zanim młoda kobieta popełniła samobójstwo - a nie miała jeszcze wówczas, w 1999 roku, trzydziestu lat.
Dla tego co nie da się nazwać, tak jak dla tego co nie da się pokazać a czyha na każdej stronie tego tekstu Krzysztof Warlikowski wymyśla co chwilę rozwiązania uczciwe i zaskakujące, oryginalne i ambitne, prawdziwie współczesne. Praca ta odzwierciedla wyjątkową inteligencję, moc i jakość sceniczną, a wykonawcy zgodnie działają pod batutą twardej i wybitnej reżyserii, która silnie naznaczyła ostatnie dni festiwalu.
[Data publikacji artykułu nieznana. Francuski oryginał znajduje się w zbiorach Pracowni Dokumentacji Teatru.]
