Włóczką po scenie
Twórcy zbyt mocno skupili się na deformacji, zamiast na obserwacji, która prowadziłaby do świeżych i harmonijnych scenicznych kompozycji - o spektaklu "Wyjście awaryjne" w reż. Anna Dąbrowska, Ada Kabzo, Karolina Szafranowska-Sienkiewicz prezentowanym na Maat Festiwal "Peryferie ciała" w Lublinie pisze Anna Diduch z Nowej Siły Krytycznej.
W zeszłym roku Lech Majewski filmem "Młyn i krzyż" pokazał, jak wiele w myśleniu od o dziele wizualnym może łączyć współczesnego reżysera, posługującego się cyfrowymi narzędziami, i piętnastowiecznego niderlandzkiego klasyka. "Mój obraz powinien opowiadać wiele historii. Będę nad nim pracował jak pająk nad swoją siecią, którego obserwowałem dzisiejszego poranka" - mówi Rutger Hauer wcielający się w Petera Bruegla Starszego. W ten sposób wyraził jednym zdaniem sens chyba każdego działania artystycznego. Za wszystkimi wybitnymi dzieła sztuki, niezależnie od techniki wykonania, stoi zawsze pewien koncept.
Czy można opowiedzieć obraz przy pomocy tańca? Twórcy Teatru Adekada postanowili sprawdzić, czy koncepcje malarskie Joana Miro będą się nadawać jako bezpośrednie inspiracje do układów choreograficznych i instalacji scenograficznych. "Wyjście awaryjne", efekt tego eksperymentu, nie zachwyca, ale stanowi wartą odnotowania próbę odświeżenia myślenia o przestrzeni i ruchu w teatrze.
Elementami scenografii stały się konkretne obrazy, takie jak "Złoto błękitu" albo "Tancerka II". Z kolei płótno "Hiszpańska tancerka" zostało przeniesione na scenę w formie trójwymiarowego obiektu zawieszonego na żyłce pośrodku. Ten przedmiot dominuje w neutralnej przestrzeni, po której poruszają się trzy kobiety: Anna Dąbrowska, Adrianna Kabza-Biernacka i Karolina Szafranowska-Sienkiewicz. Ich ruchy są odtworzeniem ćwiczeń Bogusława Schaeffera, który próbował zapisywać ekspresyjne pozy aktorów w formie rysunków. Pomysł, aby konwulsyjne, niepokojące i pozornie spontaniczne ruchy tancerek uczynić kluczem do czytania obrazów Miro, był trafiony. Ostatecznie jednak taniec nie do końca stanowi tutaj integralną całość ze scenografią. Problem leży chyba w braku muzyki, która mogłaby pełnić rolę spoiwa obydwu elementów.
"Rzeczy najprostsze dają mi pomysły. I tak kawałek nitki może stać się początkiem świata" - pisał Miro. To także jedyne dwa zdania, które padają w ciągu spektaklu. Wypowiedziane zaraz na samym początku, stają się czymś w rodzaju estetycznego manifestu. Poprzecinana kolorowymi sznurkami zawieszonymi w powietrzu scena jest jak gigantyczny trójwymiarowy obraz. Wywołuje takie samo zaciekawienie jak wieloelementowe kolorowe dzieła Miro. Jego obrazy, klasyczne dla XX wieku, są najlepszym przykładem tego, jak wiele zależy od kontekstu powstania dzieła i pomysłu artysty. Miro czerpał inspiracje ze snów (czasami cudzych) i własnej wyobraźni. Wielokrotnie przerabiał swoje prace, poszukując idealnej kompozycji. W spektaklu spontaniczność i swoboda ruchów ciała albo zabawa kolorowymi elementami scenografii również są tylko pozorne. W istocie służą budowaniu na scenie surrealistycznego nastroju oraz czystej grze teatralną materią: ruchem oraz przestrzenią.
Niestety, przy wszystkich estetycznych i wizualnych walorach "Wyjścia awaryjnego", ogólny przekaz spektaklu pozostaje niejasny. Nie da się opowiedzieć dzieła malarskiego za pomocą ruchu, nawet jeśli wyjściowy obraz ten ruch imituje (jak w przypadku energicznych kompozycji Miro). Czytanie Bruegla udało się Majewskiemu między innymi dlatego, że obrazy dawnego mistrza zawierały w sobie już jakąś narrację, którą tylko odtworzono i zwielokrotniono za pomocą kamery oraz komputera. Wzorując się na malarstwie abstrakcyjnym potrzeba czegoś więcej niż przełożenia linii i barw w skali jeden do jednego. Rzeczywistość na płótnach Miro jest już dalece przetworzona, zdeformowana, a jednocześnie jest efektem końcowym jego myślenia o przestrzeni i próbom uchwycenia obrazów produkowanych przez naszą wyobraźnię. Twórcy zbyt mocno skupili się na deformacji a zbyt mało na obserwacji, która prowadziłaby do świeżych i harmonijnych scenicznych kompozycji.
