Samuel Beckett OSTATNIA TAŚMA
"Beckett w Studio" pod takim tytułłem prezentowano w kwietniu 1986 roku cykl becketowskich premier przygotowanych dla uczczenia 80. urodzin pisarza. "Komedia" i "Ostatnia taśma", "Nie ja", "Kroki", "Kołysanka" oraz "Końcówka" wypełniały trzy teatralne wieczory. Pomysłodawcą i realizatorem przedsięwzięcia był Antoni Libera, tłumacz i zarazem reżyser utworów Becketta, pozostający z twórcą "Czekając na Godota" w ścisłym kontakcie. Inscenizacje w warszawskim Teatrze Studio odznaczały się artystyczną jednorodnością stylistyczną i maksymalną wiernością wobec intencji autora. Ale nie tylko Beckett był bohaterem tych wieczorów. Kreacje aktorskie stworzone przez Tadeusza Łomnickiego w "Ostatniej taśmie" i "Końcówce", dostarczające widzom wielu wzruszeń, na pewno doczekają się licznych opisów i zostaną uwzględnione w światowym rejestrze wybitnych ról beckettowskich.
"Ostatnia taśma" sztuka napisana z myślą o Patricu Magee, angielskim aktorze irlandzkiego pochodzenia, którego głosem Beckett był zafascynowany, to opowieść o człowieku, który co roku w dzień urodzin nagrywał na taśmie swoje monologi. Krapp to pisarz, który nie odniósł sukcesu. W swoim magnetofonowym pamiętniku, przypominającym mu wciąż zaprzepaszczone możliwości i życiowe rozczarowania, ma jedynego przyjaciela. Słuchanie starych i nagrywanie nowych taśm daje mu złudzenie obcowania z żywym człowiekiem. Tragiczność sytuacji polega na niemożności utożsamienia się ze sobą w przeszłości. 69-letni Krapp słuchający swojego nagrania z 39 urodzin kwestionuje i krytykuje siebie, wyśmiewającego się z kolei z problemów i przeżyć, jakie były jego udziałem, gdy miał lat 27. Ideą tej sztuki jest "problem nieciągłości ludzkiej osobowości. Krapp stary, młody i w wieku średnim to trzy kompletnie różne byty. Zaskakujący jest problem budowania tożsamości, która opiera się na pamięci. Ja jest czymś płynnym, aktualizuje się każdorazowo. Racje mają wszyscy trzej, ale racje te są nie do pogodzenia".
"Ostatnia taśma" cieszyła się w warszawskim teatrze ogromnym powodzeniem. Do tej pory odbyło się blisko 150 przedstawień. Przyjmowana też była entuzjastycznie w różnych miastach w Polsce i za granicą - w Palermo, Mediolanie, Rimini, Sofii, Tunisie, Moskwie, Kijowie i Wilnie.
Jak powstał pomysł tej inscenizacji opowiada ANTONI LIBERA:
- Na początku lat 80. robiłem przedstawienia beckettowskie w PWST w Warszawie. Łomnicki przychodził czasami na próby i w ogóle bardzo życzliwie odnosił się do naszych poczynań. Po premierze "Godota" opowiedział mi o swoim pierwszym kontakcie z "Ostatnią taśmą". Było to w roku 1958, kiedy "Dialog" wydrukował tę sztukę. Łomnicki zafascynowany tekstem zaproponował jakiemuś reżyserowi nagrywanie głosu teraz, a za dwadzieścia lat zrobienie przedstawienia. Ta anegdota bardzo mi się spodobała, była zupełnie "beckettowska" w pomyśle. Postanowiłem zrobić Krappa z Łomnickim i w dwa lata później dokonaliśmy tej inscenizacji. Trzy czwarte roboty reżyserskiej polegało na przygotowywaniu nagrania i nagrywaniu taśmy. Było to najtrudniejsze w całej realizacji, a niesłychanie ważne, ponieważ cała gra aktorska uzależniona jest od tego, gra się "pod głos". Tekst "taśmy" nagrywaliśmy dziewięć razy, zanim uzyskaliśmy właściwy efekt. Wiedząc o tym, że Łomnicki jest aktorem "żywiołowym", chciałem w jakiejś mierze ograniczyć te zewnętrzne środki ekspresji, byłem bowiem przekonany, że uzyska wtedy wielką siłę wewnętrzną. I tak się stało. Bo bywa tak w sztuce i w aktorstwie, jak mówi Beckett, że "im mniej, tym więcej". Przez eliminowanie, minimalizowanie można osiągnąć głębszy, lepszy teatralnie efekt. W siedzącym na scenie, prawie nie ruszającym się Łomnickim ta wewnętrzna siła jest tak wielka, że czasami hipnotyzuje widzów.
Spektakl, który zobaczą Państwo w Studiu Teatralnym Dwójki jest telewizyjnym przeniesieniem przedstawienia w Teatrze Studio. Technika telewizyjna nie ingerowrała w strukturę spektaklu. Poprzez zbliżenia, niemożliwe w teatrze, zostały jedynie uwydatnione pewne aspekty przedstawienia.
