Artykuły

Po 40 latach Praskie Quadriennale Scenografii i Architektury Teatralnej zmienia nazwę na Prague Quadrennial of Performance Design and Space. Tym samym aspiruje do zagarnięcia szerokiego spektrum dyscyplin artystycznych i gatunków.

PQ 2011 postrzega scenografię jako dyscyplinę istniejącą pomiędzy sztukami wizualnymi i performatywnymi, która bierze z każdego z tych światów to, co najlepsze, tworząc dialog pomiędzy nimi. Tradycyjnie podstawę programową PQ stanowią: SEKCJA NARODOWA, STUDENCKA I ARCHITEKTURY. Po raz pierwszy w tej edycji pojawia się sekcja KOSTIUMU EKSTREMALNEGO (...)Polska ekspozycja na PQ zatytułowana "Liberated Energy" została przygotowana przez Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie. Jej kuratorkami są Ewa Machnio i Agata Skwarczyńska. Ekspozycję studencką wraz ze swoim studentami przygotował profesor warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, Grzegorz Kowalski.

Obecność Polaków na PQ nie ogranicza się wyłącznie do polskich ekspozycji. Inicjatorem zmian programowych i głównym kuratorem tegorocznej edycji Quadriennale jest Boris Kudlička, słowacki scenograf, stały współpracownik Mariusza Trelińskiego. Wraz z warszawskim studiem architektonicznym WWAA zaprojektował wnętrze głównej przestrzeni wystawienniczej PQ czyli Galerii Narodowej. Gośćmi specjalnymi PQ będą scenografka i wieloletnia współpracowniczka Krzysztofa Warlikowskiego, Małgorzata Szczęśniak oraz jeden z bardziej cenionych na świecie polskich artystów sztuk wizualnych, Mirosław Bałka.

SEKCJA NARODOWA

kuratorki: Ewa Machnio, Agata Skwarczyńska

Osiem klipów stworzonych specjalnie na potrzeby polskiej ekspozycji. Każdy klip jest autorską prezentacją jednego projektu z pogranicza sztuk wizualnych i teatru:

KARTOTEKA, reżyseria: Michał Zadara, scenografia: Robert Rumas, Wrocławski Teatr Współczesny

SPRAWA DANTONA, reżyseria: Paweł Łysak, scenografia: Paweł Wodziński, Teatr Polski im. Hieronima Konieczki w Bydgoszczy

SUPERNOVA. REKONSTRUKCJA, reżyseria: Marcin Wierzchowski, scenografia: Matylda Kotlińska, Teatr Łaźnia Nowa w Krakowie

WIRUS W SPEKTAKLU. SĘDZIA GŁÓWNY W MAGNETYZMIE SERCA, reżyseria spektaklu: Grzegorz Jarzyna, performerki: Grupa Sędzia Główny, kuratorka akcji: Joanna Warsza, TR Warszawa

POZDROWIENIA Z ALEJ JEROZOLIMSKICH, autorka: Joanna Rajkowska, Centrum Sztuki Współczesnej, Zamek Ujazdowski

DOTLENIACZ, autorka: Joanna Rajkowska, kurator: Kaja Pawełek, Centrum Sztuki Współczesnej, Zamek Ujazdowski

PODRÓŻ DO AZJI, autorzy: Joanna Warsza, Anna Gajewska, Ngo Van Tuong

WSPÓLNA SPRAWA, autor: Paweł Althamer i sąsiedzi

Osiem współczesnych projektów artystycznych z obszaru teatru i sztuk wizualnych posłużyło kuratorkom za punkt wyjścia do przygotowania polskiej ekspozycji. Ekspozycja koncentruje się na figurze widza. Wszystkie prezentowane projekty pragną włączyć odbiorcę w obszar wydarzania się dzieła, podzielić władzą nad działaniem artystycznym i przełamać zaklęty porządek między sceną a widownią. W polskim pawilonie zaprezentowanych zostanie 8 autorskich klipów, każdy jest osobistym komentarzem jednego z widzów: Anny Kabacińskiej, 59-letniej radiolożki z Nowej Huty, entuzjastki spektaklu Supernova; Jacka Grabarczyka, 34-letniego księgowego z Bydgoszczy, który widział Sprawę Dantona ponad 40 razy; Bartka Frąckowiaka, 29-letniego dramaturga z Warszawy, świadka zawirusowania Magnetyzmu Serc przez Grupę Sędzia Główny; Michała Kobyłki, 34-letniego chemika z Wrocławia, wyprowadzonego z równowagi przez Kartotekę; Jakuba Królikowskiego, 31-letniego animatora kultury z Warszawy, oszołomionego Podróżą do Azji; Ireny Zaborskiej, 78 letniej emerytowanej prawniczki, która uwielbiała przesiadywać nad Dotleniaczem i Wiesława Niedźwieckiego, 69 letniego fotografa z Bródna, uczestnika Wspólnej sprawy i warszawiaków, którzy lubią Palmę Joanny Rajkowskiej.

Organizacja przestrzenna polskiego pawilonu narodowego również została nakierowana na działanie widza. Pawilon pełni funkcję klasycznego white cube'a, najbardziej kanonicznej przestrzeni odbioru sztuki. W założeniu white cube ma być strefą neutralną, gdzie doświadczenie sztuki jest pozbawione kontekstu czasu czy kontekstu społecznych uwarunkowań. Niemniej white cube nigdy nie jest niewinną praktyką. Jego użycie, podobnie jak użycie każdej innej strategii wystawienniczej, jest formą instytucjonalizacji dzieła sztuki. Blokuje naturalne, spontaniczne reakcje odbiorców. Poprzez symboliczny gest, jakim jest możliwość zdrapania wierzchniej warstwy white cube'a, widzowie polskiej ekspozycji zostają zachęceni do odsłonięcia ukrytego potencjału własnych możliwości. Architektura wystawy pozwala im podważyć obowiązujące reguły odbioru dzieł sztuki i aktywnie wpłynąć na kształt przestrzeni.

SEKCJA ARCHITEKTURY - Teatralizacja przestrzeni miejskiej

kuratorki: Ewa Machnio i Agata Skwarczyńska

raport socjologiczny Sztuka w przestrzeni publicznej: Joanna Erbel i Krzysztof Herbst

prezentowane projekty:

POZDROWIENIA Z ALEJ JEROZOLIMSKICH, autorka: Joanna Rajkowska

DOTLENIACZ, autorka: Joanna Rajkowska, kuratorka: Kaja Pawełek

PODRÓŻ DO AZJI, autorzy: Joanna Warsza, Anna Gajewska, Ngo Van Tuong

WSPÓLNA SPRAWA, autor: Paweł Althamer

Scenografia to nie tylko obiekt w obrębie teatru. To także fragment miasta, a nawet cała dzielnica "steatralizowana" przez artystę i mieszkańców-uczestników. Wystawa sytuuje cztery projekty artystyczne: Dotleniacz, Pozdrowienia z Alej Jerozolimskich, Wspólna sprawa i Podróż do Azji na mapie Warszawy. Tym samym traktuje architekturę jako szeroko rozumianą przestrzeń, w której ludzie współegzystują i nieustannie tworzą wzajemne relacje. Prezentacja odsłania podwójny sens przestrzeni: jako konkretnego miejsca na mapie oraz jako sieci związków pomiędzy ludźmi. Podstawą do przygotowania prezentacji był raport socjologiczny Sztuka w przestrzeni publicznej sporządzony przez Joannę Erbel i Pawła Herbsta na potrzeby polskiej ekspozycji na PQ 2011.

SEKCJA KOSTIUMU EKSTREMALNEGO

kuratorki: Ewa Machnio i Agata Skwarczyńska

prezentowany projekt: WSPÓLNA SPRAWA, autor: Paweł Althamer

W odpowiedzi na postawione przez organizatorów PQ 2011 zadanie prezentacji kostiumu ekstremalnego, kuratorki zaprosiły do Pragi uczestników projektu Pawła Althamera Wspólna sprawa. Sąsiedzi artysty z Bródna podróżują po świecie ubrani w złote kombinezony. Praga to kolejny przystanek po Brukseli, Brasilii i Mali. Kostium jako fantazja na temat podróży do innych rzeczywistości, katapultuje bohaterów z codzienności w inny wymiar. Daje im poczucie wspólnoty. Prezentacja kostiumu ekstremalnego odbędzie się 18 czerwca przed Galeria Narodową oraz na ulicach Pragi.

SEKCJA STUDENCKA - OBSZAR WSPÓLNY, OBSZAR WŁASNY

kurator: prof. Grzegorz Kowalski prezentowana praca: OBSZAR WSPÓLNY, OBSZAR WŁASNY XIII, film, 2011

autor: prof. Grzegorz Kowalski ze studentami

Profesor Grzegorz Kowalski prowadzi na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie słynną pracownię nazywaną potocznie Kowalnią. Jej absolwentami są najbardziej rozpoznawani współcześni artyści kilku ostatnich pokoleń, m.in. Paweł Althamer, Katarzyna Kozyra, Artur Żmijewski, Anna Molska. Obszar Wspólny, Obszar Własny (OWOW) to kluczowe zadanie pracowni. Profesor wprowadził je do pracy ze studentami w połowie lat 80. W sekcji studenckiej zostanie zaprezentowany film dokumentujący XIII realizację OWOW.

Miejscem OWOW zazwyczaj jest pracownia. Tam studenci, profesor i jego asystenci spotykają się w określonym czasie i wspólnie działają. Działania odbywają się w sesjach, które dzielą kilkudniowe przerwy. Oglądany z zewnątrz OWOW przypominać może performens, happening, a nawet przedstawienie teatralne, w które spontanicznie włączają się inne osoby. Istotą zadania

Obszar Wspólny, Obszar Własny jest aktywne uczestnictwo w procesie porozumiewania się bez użycia języka werbalnego. Celem takiego kształcenia jest wypracowanie przez każdego studenta indywidualnego stylu i stopniowe uniezależnienie się od autorytetu profesora.

Najnowsza trzynasta realizacja zadania (OWOW XIII), filmowana przez cztery kamery, powstała z myślą o Praskim Quadriennale. Celem działania był w tym wypadku nie tylko sam "proces", ale także finalne dzieło czyli przewidziany do publicznej prezentacji film. Przestrzeń pracowni stała się więc sceną, a zadanie uległo teatralizacji. Wyjątkowo każdy z uczestników mógł wprowadzić do obszaru wspólnego zaproszone osoby co oznaczało konfrontację z nieprzewidywalnym.

PROGRAM TOWARZYSZĄCY

Na parkingu pod Galerią Narodową (Veletrzní palác) w Pradze stanie przyczepa campingowa, która w projekcie Dotleniacz Joanny Rajkowskiej pełniła funkcję stróżowki Pawła Ochla, przyjaciela artystki. Przetransportowana ze wszystkimi detalami, w niezmienionym kształcie, stanowi namacalny ślad po obecności człowieka i jego komentarz na temat życia codziennego. Otoczenie ruchu ulicznego pozwoli przyczepie wtopić się w miasto i jednocześnie na to miasto oddziaływać. W przyczepie odbywać się będą szybkie wykłady i rozmowy z artystami. Na czas wykładów, specjalnie dla słuchaczy, zostaną rozstawione stołki turystyczne. W pozostałym czasie będzie można zwiedzać przyczepę jako część polskiej ekspozycji.